آيا تابحال فكر كرده ايد مقاله اي كه مي نويسيد در كدام دسته از مقالات قرار مي گيرد؟ آيا مقاله شما يك مقاله پژوهشي است يا ترويجي؟ شايد هم صرفا يك مقاله مروري و يا حتي يك مقاله گردآوري باشد؟ شايد بپرسيد اهميت اين موضوع چيست و دانستن جواب اين سوال ها چه كمكي به ما مي كند؟

اهميت آن در اين است كه معلوم مي كند سطح مقاله شما چيست و بنابراين آيا قابل انتشار است يا خير؟ واگر قابل انتشار است در كدام دسته يا رتبه از نشريات مي توان آن را منتشر كرد؟ مثلا بعضي مقالات را فقط مي شود در روزنامه ها چاپ كرد، چرا كه مطلب حالتي عمومي و غيرتخصصي داشته و از نظر موضوع نیز چندان ماهيت علمي نداشته و مطلبي اصطلاحا “مصرفي” يا “داراي تاريخ مصرف” است و بعد از مدتي ديگر ارزش مطالعه ندارد.

اما در عين حال ممكن است كار شما محصول چند ماه مطالعه و تحقيق و پژوهش بوده و بر روي يك  موضوع علمي مشخص و تخصصي تمركز داشته و در آن حوزه به دستاورد و نتيجه جديدي رسيده است، درعين حال نحوه و اصول نگارش آن هم بر اساس قالب هاي تعريف شده پژوهشي است. در اين صورت اين مقاله حتما متناسب با نشريات علمي پژوهشي است.(1)

انواع مقالات

مقاله علمی پژوهشی : چنین مقاله ای (اعم از بنیادی یا کاربردی )برخاسته از پروژه تحقیقاتی اصیل است که به تولید علم منجر می شود بنابراین دارای نوآوری علمی است این نوع مقاله به طرح اندیشه ای نو، بازپرسی از مسئله ای پیشین با رویکردی متفاوت ، یا نقد علمیِ پژوهش وتحقیقی که قبلاً صورت گرفته ولی بخش یا بخش هایی از آن جای تأمل دارد، می پردازد.

مقاله علمی ترویجی:مقاله ترویجی مقاله ای قطعاً علمی است برپایه جابجایی، تلفیق وترکیب دانش موجود تهیه می شود ومعمولا به روشن شدن زوایای مسئله ای کمک می نماید و باعث افزایش آگاهی و دانش خواننده می گردد و او را با مفاهیم جدید آشنا می سازد. در واقع هدف مقالات ترویجی برای اشاعه دانش و همگانی کردن آن است ولی ارزش واعتبار مقالات پژوهشی را ندارد.

مقاله علمی مروری:این نوع مقاله به تحلیل کلان و ارزیابی انتقادی نوشته هایی می پردازد که قبلاً منتشر شده است. مؤلف مقاله مروری از طریق مقوله بندی، یکپارچه سازی، و ارزشیابی آثار پیشین، سیر پیشرفت پژوهش های جاری را در جهت روشن کردن مسئله ای مشخص دنبال می کند.
مقالۀ مروری بیشتر در پی کشف چگونگی رشد یک اندیشه در طول زمان و درعرصه های مختلف علمی است. مقاله مروری معمولاً به وسیلۀ نویسنده ای تهیه می شود که با متون و نوشته های رشتۀ خود کاملاً آشناست و به مسئله مورد بررسی نیز اشراف دارد.

مقالۀ دایره المعارفی:دایره المعارف ها منطقاً ارائه دهنده اطلاعات پایه در زمینه های مختلف موضوعی هستند نه نویافته هایی که حاصل پژوهش اصیل باشد. به همین دلیل ، مقالۀدایره المعارفی مبتنی بر اسناد و مدارک و منابعی است که پیشاپیش موجود بوده و مورد جست و جو و بازیابی قرار گرفته است. مستند بودن در مقالۀ دایره المعارفی حائز اهمیت فراوان است. زیرا هر پارۀ اطلاعاتی که در مقاله دایره المعارفی درج می گردد توسط سند و مدرکی از پیش موجود حمایت می شود.
منابع مقالۀ دایره المعارفی نیز می بایست از جامعیت برخوردار باشد تا از یک سونگری مباحث مقاله پرهیز شود. منابع گردآمده باید حاوی نظرگاه های متفاوت و حتی متعارض باشد. از لحاظ کیفی نیز اعتبار مؤلفان منابع، اصالت منابع، انصاف و بی طرفی نویسندگان در برخورد با حقایق دارای اهمیت است

مقالۀ کنفرانسی:مقاله ای که برای ارائه در همایش های علمی تدوین می شود از لحاظ ساختار و محتوا مشابه مقاله ژورنالی است، یعنی همه اصول دربارۀ آن صادق است، خصوصاً بر نوآورانه بودن آن تأکید می شود. امّا آنچه آن را از مقاله مجله متفاوت می کند دو وجهی بودن آن است.
وجهی از آن متنی است که قرار است در نشریه به چاپ برسد و وجه دیگر آن متنی است که باید در حضور جمع ارائه شود. تفاوت این دو از لحاظ حجم و نوع پردازش است.
متن چاپی ممکن است از حجم بیشتری برخوردار باشد، چون مطالعۀ آن در فراغت بیشتری توسط علاقه مندان صورت می گیرد. امّا در متنی که برای ارائه آماده می شود، ناگزیر باید نکاتی از جمله سازگار کردن متن با مدت پیش بینی شده در کنفرانس و استفاده از تدابیر تصویری مناسب همچون پاورپوینت رامدّ نظر داشت. (3)

مقالات علمی وتخصصی از نظر ارائه به دو گروه تقسیم می شوند

1- مقالات ژورنال   2- مقالات کنفرانسی

از تفاوتهای این دو گروه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف- معمولاً مقالات ژورنال چون داوری دقیق تری دارند، دارای ارزش واعتبار علمی بالاتری هستند، یعنی صحت واعتبار نتایج در مقالات ژورنال بیشتر است.

ب- در مقالات ژورنال، جزئیاتِ دقیق تر ومفصل تری از پژوهش ویافته های آن بیان می شود و معمولاً محدودیتی در تعداد صفحات وجود ندارد ولی مقالات کنفرانسی مختصرتر بوده و صرفاً به مطرح کردن ایده و توضیح آن می پردازند. 

ج- برای ارسال مقالات ژورنال به مجله محدودیت زمانی وجود ندارد اما برای مقالات کنفرانسی مدت زمان ارسال وجود دارد وبا تأخیر در ارسال، مقاله داوری نخواهد شد.

د- نتایج داوری مقالات کنفرانسی در مدت کوتاه تری اعلام می شود در حالیکه در مقالات ژورنال فرآیند پذیرش طولانی تر است ومعمولاً مقاله چندین بار مورد اصلاح داوران قرار می گیرد.(2)

منابع:

1.محمد رضا حافظ نیا، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، چاپ هفتم، تهران، سمت، 1381

2.http://www.heyvagroup.com/shownews/1061/

 3.http://www.tarjomano.com/

 4./http://pajooheh.ir

100