استاد راهنما: حجت الاسلام والمسلمین محمد مهاجر مازندرانی

نگارنده: فهیمه خواجه

چکیده

نکاح از جمله عقود است که نیاز به شرایطی دارد، از مهم‌ترین آن شرایط، داشتن اهلیت انعقاد قرارداد است. افرادی که اهلیت ناقص یا فاقد اهلیت هستند مانند: سفیه و صغیر غیرممیز با شرایطی می توانستند طرف قرارداد  عقد قرار بگیرند. تزویج صغار توسط ولی‌قهری حکمی است که در بین فقهای شیعه تردیدی در آن وجود ندارد؛ ولی‌قهری باید مصلحت مولي‌علیهم را نیز در نظر گرفته باشد. ولی اگر، صغیر و صغیره مستقلا بدون اذن ولی، طرف نکاح قرار گرفته باشد عقد نکاحی که صغیر غیرممیز اقدام به انعقاد آن نموده باطل است و در مورد عقد صغیر ممیز در بین فقها اختلاف نظر وجود دارد، عده‌ای آن را باطل و عده‌ای آن را غیرنافذ می‌دانسته اند، که با توجه به دیدگاه قانون مدنی، عقد صغیرممیز که مستقلا اقدام به انعقاد عقد نکاح نموده باطل می‌باشد. سفیه نیز چون حجرش محدود به امور مالی بوده است؛ از طرفی، نکاح یک عقد غیر مالی با آثار مالی زیادی همراه است، در مورد نکاحی که شخص سفیه به طور مستقل اقدام به انعقاد آن نموده است، اختلاف نظر وجود داشته است؛ عده‌ای از فقها معتقد بوده‌اند که، درست است که نکاح عقد غیر مالی است ولی آثار مالی زیادی در پی دارد در نتیجه قائلند که سفیه نمی‌تواند مستقلا طرف عقد نکاح قرار بگیرد واذن ولی لازم دارد، در مقابل عده‌ای به خاطر غیرمالی بودن عقد نکاح معتقد بوده‌اند که سفیه به طور مستقل می‌تواند مبادرت به انعقاد عقد نکاح نماید. با توجه به دیدگاه قانون مدنی نظریه‌ی قابل قبول، استقلال سفیه در انعقاد عقد نکاح می‌باشد.

کلید واژه ها: صغیر، سفیه، حجر، نکاح، ولایت قهری، مصلحت مولی‌علیهم.

استاد راهنما: حجت الاسلام والمسلمین دکتر مجتبی ارشاد

استاد مشاور:حجت الاسلام والمسلمین مستشاری راد

نگارنده: زهره حقیقی

چکیده

 هدف از نگارش این پژوهش بررسی فقهی آسیب های عزاداری امام حسین (علیه السلام)   می باشد. در این پژوهش از روش توصیفی ­- تحلیلی استفاده شده است و داده ها به روش کتابخانه ای و اسنادی جمع آوری شده است.

یکی از معیارهای مهمّی که فقهای شیعه در استنباط احکام اسلامی، به خصوص احکام عزاداری و تعیین مصداق آسیب برای عزاداری امام حسین علیه السلام مطرح کرده و به آن استناد  می کنند، موضوع وَهن دین و مذهب است که ادله حرمت وهن دین با استناد به آیات و روایات مورد بحث و بررسی قرار گرفت. آسیب های فقهی عزاداری به دو بخش محتوای عزاداری و بخش شکل و ساختار عزاداری تقسیم می شود. از جمله آسیب های محتوایی (تحریف هدف عزاداری، گزارش های ذلّت بار از معصومین علیه السلام، استناد به منابع غیر معتبر و اخبار دروغین، غلوّ و افراط در مقام معصومین علیه السلام، جدایی دین از سیاست، طرح یکجانبه سیمای معصومین علیه السلام، دشنام و سبّ دشمنان اهل بیت علیه السلام و ایجاد اختلاف بین مذاهب) و بخش آسیب های شکلی به (استفاده از موسیقی مبتذل و آهنگهای لهوی، قمه زنی) اشاره شد. در بیان عوامل بروز آسیب ها عوامل داخلی همچون عامل روان شناختی، تمایل بشر به اسطوره سازی و افسانه پردازی، تفکرات نادرست و عوام گرایی دینی و عوامل خارجی بیان گردید. برای مقابله با این آسیب ها، باید راهکارهای مناسبی اتّخاذ گردد. به طور عمومی همة عزاداران نسبت به انجام عزاداری صحیح و دور از تحریفات مسؤول هستند، اما بطور ویژه و خصوصی افرادی از جمله واعظان و علما، مدّاحان و مردم، هریک مسؤولیت خاص و ویژه ای دارند.

کلید واژه: عزاداری، آسیب های فقهی، امام حسین علیه السلام، وهن مذهب.

عنوان پایان نامه:ارتباط خاتمیت با امامت از دیدگاه شیعه و اهل سنت

استاد راهنما:حجت الاسلام والمسلمین حسین محمدی

 نگارنده:آمنه نصرتی

چکیده

در این تحقیق به مسأله ارتباط خاتمیت با امامت از دیدگاه شیعه و اهل سنت پرداحته می شود. مسأله اصلی تحقیق این است که با آخرین رسول و پیام آور الهی، حضرت محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله) ـ ارسال رسل و انزال کتب به پایان رسید. بنابراین انسان ها از این پس، بایستی بر خوان گستردة آخرین پیام الهی، یعنی قرآن، بنشینند و از مائده های آسمانی آن، روح و جان و عقل خویش را سیراب سازند و راه هدایت و سعادت را شناسایی نموده و در آن ره بپیمایند. از نظر شیعه فلسفه تئوری امامت وجود همیشگی شارح و مفسری معصوم در کنار کتاب الهی است که به عنوان شاخص و معیار برای شناخت حق از باطل مطرح می­باشد. از دیدگاه امامیه، با رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، امام به عنوان مربی و معلم همواره در کنار قرآن و کتاب الهی بوده است که هم تفسیر و تبیینی معصومانه از آن ارائه کند و هم آن را از تحریف حفظ نماید. حال سوال این است که دیدگاه اهل تسنن در باب مسأله امامت چیست؟ اهل تسنن با شیعه در برخی جهات اشتراک دارند اما دیدگاهی متفاوت در خصوص شخص امام و نحوه انتخاب وی دارند. از مهمترین یافته­های تحقیق می­توان به این مسأله اشاره کرد که هم شیعه و هم اهل سنت هر دو اولاً، معتقد به خاتمیت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) هستند. ثانیاً، معتقد به وجود فردی به عنوان جانشین بعد از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می­باشند. اما وجه اختلاف دو گروه این است که شیعه دین اسلام را دینی    می­داند که از نظر وضع قوانین و تشریع احکام به همه خواسته­های انسان جامع عمل پوشانده و پاسخ گوی تمام نیازهای مادی و معنوی اوست. در واقع لازمه ختم نبوت وجود امامی معصوم بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) است که به اذن خداوند و به واسطه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) انتخاب و منصوب می شود. بنابراین با خاتمیت دوران نزول، تشریع قوانین جدید به پایان رسیده است ولی این گونه نیست که لازمه خاتمیت پایان یافتن تمام مناصب و شئونات پیامبر (صلی الله علیه و آله) باشد. اما اهل سنت خاتمیت را در تمام شئون و مناصب پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‏دانند. از نظر آنان امامت خلافت بعد از نبی میباشد و از جنس ریاست است و ماهیتی حکومتی دارد و انتخاب چنین کسی را به دست افرادی غیر از خدا و پیامبر (صلی الله علیه و آله) می­سپارند. در نتیجه در مصداق امام با شیعه اختلاف نظر دارند. شیعه امام بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) را حضرت علی  (علیه السلام) و یازده امام بعد از آن می­داند، اما اهل سنت ابتدا ابوبکر و بعد عمر و بعد از آن عثمان و حضرت علی را به عنوان خلیفه بعد از پیامبر (صلی الله علیه و آله) قبول دارد.

کلید واژه: خاتمیت، امامت، شیعه، اهل سنت، ارتباط خاتمیت با امامت

عنوان پایان نامه: بررسی دلالت حدیث رفع بر برائت از دیدگاه محقق نائینی و امام خمینی(ره)

 استاد راهنما:حجت الاسلام والمسلمین دکتر مجتبی ارشاد

نگارنده:فاطمه ناصری

چکیده

حدیث رفع از احادیث مشهور و حائز اهمیت در بعضی از مباحث اصول فقه می باشد که برای اثبات برائت شرعی به آن استدلال شده است. در این حدیث پیامبر می فرمایند نه چیز از امت من برداشته شده است، اشتباه، فراموشی، آنچه به آن اکراه می شوند، آنچه به آن علم ندارند،آنچه ازتوانشان بیرون است، آنچه به آن مضطر می شوند، فال بد زدن و اندیشه های وسوسه انگیز درباره خلقت آفرینش تا زمانی که بر زبان جاری نشود.بررسی سند و متن حدیث رفع:  صورت نه گانه حدیث مشهور میباشدو رجال سند آن همگی ثقه و امامی هستند و از نظر دلالی هم این حدیث موثق است.

معنی اصلی رفع، رفع در کلام بعضی از علمای علم اصول از جمله: شیخ انصاری، مرحوم نائینی، امام خمینی، کاربرد حدیث رفع در شبهات که در کدام شبهات به حدیث رفع استناد شده است، نحوه استدلال به حدیث رفع برای اصل برائت: که حدیث رفع می گوید یکی از اموری که انسانها به آن تکلیف ندارند عبارتست از تکلیف مجهول، ثابت  نخواهد بود  و فقها بر این امر اتفاق نظر  دارند ،آثار حکومت حدیث رفع بر ادله احکام: حدیث رفع بر ادله ای که احکام را روی عناوین اولیه قرار می دهد حکومت دارد

تفاوت حکومت حدیث رفع با قاعده لا ضرر و لا حرج

که بنابر نظر مرحوم نائینی  حکومت حدیث رفع بر ادله اولیه اعتبار عقد الوضع(موضوعات و متعلقات احکام) و در آن دو قاعده به اعتبار عقد حمل(حکم شارع) می باشد. بنابر نظر امام خمینی حکومت در لاضرر و لا حرج به اعتبار عقد الحمل نمی باشد.همه این مطالب از مباحث قابل طرح و بررسی می باشند که در این تحقیق تلاش شده است تا با طرح دیدگاه های بزرگان علم اصول شیخ انصاری آخوند خراسانی به خصوص مرحوم نائینی و امام خمینی به این(مباحث) پرداخته شود.

کلید واژه:رفع، اصل برائت، شک

عنوان پایان نامه: تأویل قرآن از دیدگاه سید حیدر آملی و علامه طباطبایی

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین دکترغلام رضا گلچین­راد

نگارنده:فاطمه صغری برقرار

چکیده

در طول تاریخ بشر، یکی از دغدغه­ی مهم، فهم و کشف اسرار و رموز متون مقدس بوده است. از این­رو محققان و پژوهشگران تلاش کردند، قوانین و ضوابطی را برای دستیابی به فهم متن ابداع نمایند که در غرب به آن هرمنوتیک گفته می­شود. واژه تأویل هر چند در متون دینی بکار رفته و در لغت سابقه ای طولانی دارد، اما به لحاظ اصطلاحی واژه­ای متأخر و نوظهور می­باشد. این واژه نزد اندیشمندان حوزه­های گوناگون علوم دینی، معانی متفاوتی دارد. برخی تأویل را همان تفسیر می­دانند و گروهی نیز معتقدند، تأویل فقط مربوط به چیزهایی است که پیچیدگی در آن وجود دارد. برخی نیز آن را به معنای مخالف ظاهر لفظ بیان می­کنند. پرسش اساسی در این تحقیق  این است که تأویل قرآن از دیدگاه سید حیدر آملی و علامه طباطبایی چیست؟

روش این تحقیق توصیفی– تحلیلی می­باشد که شامل مجموعه روش­هایی است که هدف آن­ها توصیف و تشریح شرایط یا پدیده­های مورد بررسی است. نتیجه تحقیق حاکی از آن است که سید حیدر آملی معتقد است، تأویل همان تطبیق بین دو کتاب تدوین (قرآن) و کتاب تکوین (کتاب آفاقی و کتاب انفسی) می­باشد. مبانی سید حیدر را نیز  می­توان به سه دسته: مبانی هستی­شناختی (کتاب آفاقی)، مبانی انسان­شناختی (کتاب انفسی) و مبانی متن­شناختی (کتاب قرآنی) تقسیم نمود. علامه طباطبایی نیز بر این باور است که تأویل قرآن از سنخ مفاهیم و الفاظ نیست، بلکه امری خارجی است که معانی قرآن به آن برمی­گردد. ایشان تأویل قرآن را دستیابی به معارف «ام الکتاب» یا «کتاب حکیم»  می­داند. علامه طباطبایی معانی باطنی طولی را از دایره تأویل خارج می­داند.

کلید واژه: تأویل، سید حیدر آملی، علامه طباطبایی، تفسیر، ظهر و بطن، محکم و متشابه

نگارنده:محدثه پاک منش

استاد راهنما:حجت الاسلام والمسلمین دکتر علی اکبر محمدی مهر

چكيده

هدف از نگارش این پژوهش بررسی علل وجود آیات متشابه در قرآن می‌باشد. این نوع پژوهش از نوع توصیفی – تحلیلی بوده و داده ها به روش کتابخانه ای و اسنادی متناسب با اهداف و سوالات تحقیق و با استفاده از فیش جمع آوری شده و در تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوا استفاده گردیده است. از جمله مباحث مهمي كه در علوم قرآني مورد بحث و دقت صاحب نظران قرار گرفت، علل وجود آيات متشابه در قرآن كريم است. چرا که فهم متشابهات برای کسی که در حوزه قرآن وارد شده است لازم و ضروروی است، زیرا بدون توجه به آن فهم و تفسیر قرآن به درستی انجام نمی‌شود و سبب سوء برداشت از آیات متشابه می‌شود. با توجه به اینکه فلسفه نزول کتاب آسمانی، بهره‌وری و استفاده مردم از معارف بلند آن است و همین هدف در آیات بسیاری تأکید شده است، این پرسش پدید می‌آید که چرا دسته‌ای از آیات متشابه‌اند؟ مفسرين و محققين علوم قرآني، علل و عوامل متعدي از جمله: نارسایی تعابیر و الفاظ، تدریجی بودن نزول آیات، محدودیت اندیشه‌ها، تأثیر مذاهب کلامی، إبتلا و آزمایش، زبان قوم و تنوع صنایع ادبی در قرآن و…. را در مورد علت وجود آيات متشابه بيان نمودند.

كليد واژه: قرآن، آيات محكم، آيات متشابه، تأويل، راسخون در علم، علل تشابه

عنوان پایان نامه:تأثیر قرآن در دفتر اول مثنوی مولوی
استاد راهنما: حجت الإسلام و المسلمین جناب آقای محمد علی اسدی نسب

استاد مشاور: حجت الإسلام و المسلمین جناب آقای محمد علی افضلی

محقق: لیلا کابوسی       

چکیده

این تحقیق با هدف بررسي تاثير قرآن در دفتر اول مثنوي مولوي انجام شده است. مولانا از جمله شاعرانی است که در پند واندرزهای اخلاقی خود از قرآن بهره ها گرفته و در جای جای شعر خود به این موضوع تأکید کرده است، به همین جهت در میان کتب عرفانی، کمتر کتابی را می‌توان یافت که به مانند کتاب شریف مثنوی بتواند اسرار، دقایق، لطایف و اشارات اولیا را با دقیق‌ترین و عالی‌ترین تعبیر بیان کند و باید گفت این کتاب شریف در میان کتب عرفانی اسلام بلکه در میان آثار عرفانی دیگر کم‌نظیر است.

در این پژوهش تلاش گردیده تا به این سوال پاسخ داده شود که تاثیر قرآن در دفتر اول مثنوی چگونه بوده است. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی بوده و روش به کار رفته درآن   کتابخانه ای واسنادی می باشد که با تتبع در منابع معتبر تفسیری و ادبیات به انجام رسیده است. مهمترین یافته های این تحقیق عبارت است از اینکه مولوی در مثنوی از قرآن بهره های فراوانی برده است چنانکه برخی از ادیبان و حکما مثل حاج ملا هادی سبزواری، مثنوی را تفسیر منظوم قرآن کریم خوانده اند. و علت اصلی این مهم عواملی از قبیل اشتغال به وعظ و تذکیر یا تدریس و صوفی مسلک بودن مولوی می باشد. مولوی با روش هایی چون تضمین، تلمیح، اقتباس، تمثیل و… از آیات قرآن به زیبایی در مثنوی بهره برده است.

کلید واژه: قرآن ، مولانا، مثنوی معنوی، تلمیح، اقتباس ، حل

عنوان پایان نامه: ضرورت شکرگزاری از منظر عقل با تاکید بر آیات و روایات

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین غلامرضا گلچین راد

استاد مشاور: حجت الاسلام والمسلمين محمدعلی اسدی نسب

محقق: سمیه کریم کشته 

چکیده

اين پايان نامه با عنوان ضرورت شکرگزاری از منظر عقل با تاکید بر آیات و روایات است. با هدف شناخت ضرورت عقلی شکر و دلايل عقليِ قرآني و روایی بر ضرورت شكرگزاري تنظيم شده است. در اين مجموعه به دلایل عقلی ضرورت شکرگزاری و دلایل عقلی شکر در آیات و روایات اشاره شده است. لذا با استفاده از کتب تفسيري، روايي، منطقی و همچنين از طريق روش کتابخانه اي سعي شد تا به اين مهم دست پيدا کنم.

در اين تحقيق از کتب روايي چون نهج البلاغه و اصول کافی و کتب تفسيري چون تسنیم، المیزان، مجمع البيان و کتب ديگر استفاده شده است.

نتايجي که مي توان از اين تحقيق گرفت، اين است که شکرگزاری امری فطري است و فقط مخصوص مسلمانان نیست. حق شناسی، مرز تفکیک انسان از حیوان است؛ و در حيواناتي هم كه هوش پيشرفته دارند، به نوعی شکرگزاری ديده مي‏شود.

ریشه شکرگزاری حسن و قبح عقلی است. شکر خداوند، جزو دستورهای عام است که امتثال آن بر همه واجب است؛ و برای لزوم خداشناسي هم از وجوب شكر استفاده مي‏شود.

شکرگزاری از مستقلات عقلی است. این عقل است که حکم می کند که شکر، عملی خوب و ناسپاسی رفتاری بد می باشد. همچنین ضرورت عقلی شکرگزاری یا به اعتبار آثار دنیوی یا به اعتبار آثار اخروی می باشد، که در برخی آیات قرآن به آنها اشاره شده است.

فریضه بودن شکر را عقل برهانی می فهمد، زیرا از نظر عقل، شکر منعم و کسی که به ما نعمت داده، لازم است و دلیل نقلی نیز آن را تایید می کند.  

کلید واژه: ضرورت، شکر، شكرگزاري، عقل، آیات، روایات

استاد راهنما: حجه الاسلام والمسلمین جناب آقای غلامرضا گلچین راد

محقق: زهرا ترابیان               

چکیده

در این رساله شادی و نشاط در انجام فرایض دینی و عوامل ایجاد آن مورد بررسی قرار گرفته است.. اسلام با توجه به نیازهای اساسی انسان و تأکید بر این نکته که شادی یک ضرورت انکار ناپذیر برای انسان و مطابق با طبیعت آدمی است، شادی و نشاط را تحسین و تایید کرده است، لذا شادی همواره در دین جریان داشته و از خصایص روحی مومنان و مسلمانان بوده و تحرک، پویایی و نشاط در انسان و جامعه را به دنبال داشته است. برطبق کلام خدا و معصومین (علیهم السلام) هر چه که در زندگی گناه نباشد یا کمتر باشد، زندگی شیرین تر و شادی در آن بیشتر جریان دارد. انجام فرایض الهی به نحو صحیح و مقبول در انسان آرامشی به وجود می آورد که شادی آور است. آنچه از بطن آموزه های دینی برآمده است تاکید بر این مقوله است که شادی و نشاط در انجام فرائض دینی انسان را در مسیر کمال مقصود و سعادت ابدی قرار می دهد و این شادی با تفکر غالب بشر مادی نگر که پیوسته برداشتش از شادی ونشاط، صرفا شادی های لحظه ای و زود گذر و ناپایدار است در تعارض بوده است. این شادی ظاهری و غیر واقعی چه بسا ممکن است که ناراحتی، افسردی و یأس و پشیمانی را در پی داشته باشد. این پایان نامه از نوع توصیفی – تحلیلی و روش به کار رفته در آن اسنادی و کتابخانه ای بوده و داده ها با ابزار فیش جمع آوری شده و در تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است

کلید واژه: تأثیر، شادی، نشاط، فرایض دین

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای سید صمصام الدین قوامی

استاد مشاور: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای سید رضا مودب

محقق:  اعظم جدیدی میاندشتی                      

چکیده

يكي از مسائل بسيار مهم در جامعة اسلامي وجود افراد فقير در جامعه است. در اسلام فقر امري مذموم است. با توجه به اين كه همة انسان‌ها قادر نيستند كه مايحتاج خود را تأمين كنند، خداوند بر اغنیاء واجب کرده است كه به انسانهای نادار كمك كنند و نظام حمايت‌گري دارايان از ناداران شكل گرفته است که اگر اين نظام در جامعه پياده شود چهرة فقر از جامعه رخت بر مي‌بندد. با توجه به اهميت اين موضوع در اين پژوهش به مباني، فلسفه، مصاديق و شيوه هاي حمايتگري در قرآن و سنت پرداخته شده است. روش پژوهش توصيفي تحليلي است كه از قرآن و احاديث كليد واژه‌هاي مربوط به حمايت‌گري جستجو شد و داده های مربوط به اين حوزه استخراج و سپس داده‌ها با روش تحلیل محتوا تحلیل شد. با بررسی و دقت نظر در آیات و روایات این نتیجه به دست آمد که فلسفة حمايت‌گري دو چيز است: خلافت انسان از خداوند و تزكية انسان. چون انسان جانشين خداوند در زمين است و خداوند هم واجد صفات جمال و جلال است، پس انسان براي شبيه شدن به خداوند بايد به ديگران كمك كند. علاوه بر آن بهترين راه دل‌كندن از دنيا، بخشيدن است. اسلام در اموال دارایان حقی در قالب های مختلف مانند خمس، زکات، صدقه و وقف بریا نیازمندان قرار داده است. حمایت گری دو بعد مادی و غیر مادی دارد. اسلام به نوعي نیاز غیر مادی مانند نیاز علمي، ديني و عاطفي را نيز از مصادیق حمايت‌گري مي‌داند. حمايت‌گري بايد خالصانه براي خدا، بدون منت و با بهترين چيزها باشد. در اين حمايت‌گري بايد مراتب قرابت و خویشاوندی را نيز در نظر داشت.

کلید واژه: حمايت‌گري، خمس، صدقه، زكات، الزامات حمایتگری، حکمت حمایتگری، قواعدحمایتگری