به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه تخصصی الزهرا سلام الله علیها گرگان، کارگاه علمی در تاریخ ۲۶ و ۲۷ مهرماه ۱۴۰۲ با همکاری معاونت پژوهش مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران استان گلستان برگزار گردید.

 در این کارگاه آقای دکتر محمود حکمت نیا به بیان دیدگاه‌ها و نظرات علمی خویش در موضوع فلسفه نظام حقوق زن پرداخت. وی در توضیح چیستی قاعده حقوقی و تفاوت آن با قواعد اخلاقی و عرفی گفت:

سنخ شناسی قواعد حقوقی از جمله مباحث مهم هر نظام حقوقی و فلسفه حقوق به شمار می‌آید و باید قواعد و روابط حقوقی را از قواعد اخلاقی و آدابی متمایز ساخت و جایگاه آنها را در مباحث فرهنگی شناخت.

وی در توضیح چیستی قاعده حقوقی گفت : احکام و قواعد در نظام حقوقی اسلام به دو دسته تقسیم می‌شوند:

احکام و قواعد تکلیفی و احکام و قواعد وضعی. احکام تکلیفی شیوه رفتار و میزان الزام به آن را مشخص می‌کند که به وجوب و حرمت و استحباب و کراهت و اباحه تقسیم می‌شود و احکام وضعی غیر تکلیفی بوده و یا به صورت غیر مستقیم حاکم بر رفتارند. احکامی چون صحت، فساد، شرط مالکیت و زوجیت….

حکمت نیا در بیان تشابه و تفاوت قاعده حقوقی با قواعد اخلاقی و عرفی گفت: قواعد حقوقی و اخلاقی هر دو بر رفتار افراد حکومت می‌کنند و بسیاری از آنها در قالب بایدها و نبایدها ظهور می‌یابند. مسائل و موضوعات مشترکی میان حقوق و اخلاق وجود دارد که از یک جهت حقوق و از جهت دیگراخلاق به شمار می‌آیند. مثلاً وجوب ادای امانت و حرمت غصب از این جهت که در تکامل روحی انسان موثرند جزء مسائل اخلاقی به شمار می‌روند و از آن جهت که مورد حمایت دولت اند و ضمانت اجرای بیرونی دارند جزء حقوق می‌باشند.

وی ادامه داد: الزاماتی که قواعد رفتار دارد اگر دارای ضمانت اجرای مثبت باشد به آن حقوق نرم گفته می‌شوند مانند تشویق‌هایی که دولت انجام می‌دهد مانند تشویق برای فرزند آوری. وریآوری  اما هنگامی که ضمانت اجرای منفی داشته باشد حقوق سخت نامیده می‌شود که با مجازات و امثال آن همراه است.

قواعد الزام آورِ ناشی از قواعد اخلاقی، اخلاق نامیده می‌شود و هنگامی که پشتوانه اخلاقی نداشته باشد عرفیات نامیده می‌شود.

استاد این کارگاه در بیان تفاوت قواعد حقوقی با قواعد اخلاقی و عرفی گفت: یکی از وجوه افتراق آنها از جهت قلمرو می‌باشد؛ زیرا مسائل حقوقی به حوزه روابط اجتماعی محدود است ولی مسائل اخلاقی همه رفتارهای اختیاری انسان حتی موارد کاملاً شخصی را نیز در بر می‌گیرد. مانند ارتباط با خدا، خلوص و حسن نیت و ….

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان کارگاه تخصصی تربیت ویراستار در تاریخ1401/9/24  به صورت حضوری و با مشارکت معاونت پژوهش مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران استان گلستان، مدرسه علمیه بنت الهدی فاضل آباد و مدرسه علمیه کوثر علی آباد به صورت چهار جلسه دو ساعته برگزار گردید.

در ابتدا استاد قاسم حمزه دورنمایی از وضعیت ویرایش نشان داده و گفت: کتابهای زیادی در زمینه نگارش و ویرایش است که باید گزینش شود.

سر ویراستار پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق «علیه السلام» در ادامه اصل در نوشتار را بر ساده‌نویسی گذاشته و بیان کرد: به همان صورتی که صحبت می کنید بنویسید؛ ساده نویسی، بسیار بسیار سخت است و مشکل نویسی بسیار ساده است.

وی گفت: ویراستاری از یک لحاظ علم است که نیاز به آموزش دارد پس آن را باید آموخت، هنر است که نیاز به ذوق دارد پس باید آن را افروخت، فن است که نیاز به تجربه دارد پس باید آن را اندوخت.

استاد قاسم حمزه گفت: ویراستار نویسنده و پژوهشگر، می تواند هر نوع متنی را ویرایش کند و لزوما نباید دانش آموخته آن رشته به خصوص باشد.

سر ویراستار پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق «علیه السلام» با اشاره به گونه‌های ویرایش گفت: ویرایش به سه صورت صوری و فنی، زبانی و ادبی و محتوایی یا علمی است. هدف از ویراستاری زبانی، مفهوم تر کردن نوشته و هدف از ویراستاری محتوایی، مقبول تر کردن نوشته است.

وی در ادامه به مواردی که در ویرایش فنی و سوری باید رعایت شود اشاره کرد و بیان نمود: در ویرایش فنی و صوری درست نویسی واژگان، رعایت یکدستی، نشانه گذاری، پاراگراف بندی، سطر بندی و … باید رعایت شود.

استاد قاسم حمزه با اشاره به مواردی که در ویرایش زبانی یا ادبی باید رعایت شود گفت: استفاده از واژگان و عبارتهای مناسب، معادل سازی اصطلاحات، توجه به رسایی و شیوایی جملات، اصلاح جملات طبق معیارهای دستور زبان فارسی، توجه به زمان و نهاد فعل ها و … است.

سر ویراستار پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق «علیه السلام» در ادامه آموزش، تمرین و مطالعه را برای پیشرفت و متخصص شدن لازم دانست.

وی در ادامه بیان کرد: یک ویراستار برای ویراستاری نیاز به خودکار آبی پررنگ، غلط گیر، شیوه‌نامه، فرهنگ لغت و چند برگه دارد.

استاد قاسم حمزه در ادامه سه برگه الزامی برای ویراستار را برگه تذکر به نویسنده و ناشر، برگه تذکر به حروف چین و صفحه آرا و برگه سازماندهی متن دانست.

وی در ادامه با اشاره به این مطلب که ویراستار باید ناشران را بشناسد گفت: نشر مخاطب گرا، بازارگرا، هدف گرا و تحول گرا از جمله انواع نشر می باشد.

سر ویراستار پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق «علیه السلام» به مواردی که موجب می‌شود فرد ویراستار حرفه‌ای شود پرداخت و گفت: تمرین زیاد، عجله نکردن در ویرایش، شرکت در دوره های مختلف ویرایش، متن خوانی، شعر خوانی و … موجب می شود فرد ویراستار حرفه ای شود.

وی با اشاره به اینکه عنوان کتاب ویترین است گفت: عنوان کتاب باید زیبایی دیداری داشته باشد، خوش آهنگ باشد و گویای محتوا باشد.

استاد قاسم حمزه در ادامه به روش های انتخاب عنوان، تیتر ‌بندی انواع قطع کتاب ها، صفحات پیش از متن کتاب، صفحات بعد از متن کتاب، پی نوشت، پانوشت، چگونگی درج جدول در کتاب، طریقه نوشته شدن اعداد و تاریخ در متن، چگونگی تنظیم نامه اداری و واژه های درست و نادرست پرداخت.

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه الزهرا سلام الله علیها گرگان کارگاه طرحنامه نویسی با حضور آقای دکتر حسینعلی سرگزی از اساتید روش تحقیق، در تاریخ1401/9/23  در این مدرسه برگزار گردید.
در ابتدای این کارگاه استاد سرگزی اولین دغدغه برای نگارش یک تحقیق را انتخاب موضوع دانسته و بیان کرد: موضوع بر اساس دغدغه‌ و سوالاتی که در ذهن فرد نسبت به پدیده‌های موجود در پیرامونش وجود دارد انتخاب می شود.

استاد روش تحقیق با بیان اینکه عنوان باید جزئی و خاص باشد نه کلی، اشاره کرد: خواننده با مطالعه تحقیق باید متوجه هدف نویسنده شود و باید برداشت واحدی از موضوع برای خوانندگان ایجاد شود. برداشت متفاوت از موضوع، نشان دهنده کلی بودن موضوع است.
وی سپس به شرایط انتخاب موضوع پرداخت و گفت: موضوع کلی نباشد. مورد علاقه فرد و نیاز جامعه باشد. دارای زمان کافی باشد.

استاد سرگزی در بیان تعریف و تبیین مساله گفت: در تبیین مسئله، حرکت نوشتاری تحقیق، باید از کل به جزء باشد. در این قسمت اقدامات و مطالعات انجام شده یعنی پیشینه تحقیق بیان می شود. محقق در ادامه به تعریف متغیراصلی تحقیق پرداخته و انوع آن را نام برده، سپس به خلاء مطالعاتی اشاره کرده و در پایان سوال اصلی تحقیق می آید.
استاد روش تحقیق گفت: تعریف موضوع و بیان مساله باید با منطق و استدلال و به صورت علمی، بدون کینه و دشمنی و کاملا بی طرف نگاشته شود.

وی در توضیح اهمیت و ضرورت تحقیق گفت: ضرورت، چرایی انجام تحقیق و دغدغه ذهنی محقق یعنی همان چیزی که در ذهن محقق ایجاد سوال کرده است می باشد و باید مستند باشد.

استاد سرگزی بیان کرد: اهمیت، نتایج مثبتی است که از قبل انجام مطالعه متوجه جامعه یا خانواده یا سازمان می‌شود. در اهمیت باغ  سبز نشان داده می شود.

وی در شکل گیری اهداف فرعی گفت: اهداف از پاسخ به سوال از مطالعاتی که انجام شده بیرون می آید.

 استاد روش تحقیق در ادامه به نحوه تشکیل فرضیه پرداخت و گفت: هنگامی که سوال به شکل جمله خبری بیان شود فرضیه تشکیل می شود. اصل مهم این است که اهداف، سوالات و فرضیه ها باید با هم هم پوشانی داشته باشند.

استاد سرگزی در پایان به توضیح پیشینه اشاره کرد و گفت: در پیشینه تحقیق، به نام خانوادگی مولف یا محقق، سال، عنوان، موضوع مورد بحث، و بیان نتیجه پرداخته می شود.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان کارگاه «چیستی و چرایی تحقیقات پیمایشی» در تاریخ 14 آذر 1401 به صورت مجازی برگزار گردید. در این کارگاه خانم عاطفه آخوندی طلبه سطح 4 فقه خانواده گفت:

تحقیق در لغت به معنای درستی چیزی را ثابت کردن است، و در اصطلاح به معنای نوعی خاص از فعالیت علمی است که با یک جستجوی منظم و تلاشی هدفمند که بر مبنای علم، استدلال، شواهد و منابع انجام می شود تا نظریه ای ثابت شود، مساله یا نکته ای کشف و یا حل شود. در تحقیقات پیمایشی که یک روش کمی و کیفی است محقق به پشتوانه ی طرح حقایق به استناد منابع وارد صحنه ی عینی میشود و با رویارویی مستقیم با جامعه ی آماری، سعی در کشف، تفسیر و تبیینِ تطبیق حقایق با واقعیت های موجود دارد. در حال حاضر در جامعه ی کنونی ضرورت تحقیقات پیمایشی به جهت علمیاتی و کاربردی کردن علوم انسانی و اسلامی بر همگان مبرهن است؛ بحمدلله در حوزه های علمیه نیز تحقیقات فراوانی با برگزاری جشنواره های متعدد و تشکل های گروهی و فردی انجام شده است. طلاب خواهر به پشتوانه ی چارچوب های برنامه ریزی شده و بهره مندی از روش تحقیق پیمایشی گام های هدفمندی در زمینه ی حل چالشهای اجتماعی، فرهنگی، تربیتی، اقصادی و … برداشته اند.

به گزارش  معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهرا سلام الله علیها گرگان کارگاه آشنایی با روش تحقیق و امور شکلی و ماهوی تحقیق در این مرکز در تاریخ 29 و 30 آبان ماه برگزار گردید. در این کارگاه علمی حجت الاسلام فرج الله هدایت نیا به بیان نکات لازم در این مبحث پرداخت.
وی ابتدا بیان کرد: منظور ما از روش تحقیق، تلاش علمی برای پاسخ به سوالی است که در ذهن ما وجود دارد. و این که ارائه نتیجه تحقیق در قالب یک متن نوشتاری استاندارد برای این که هنگامی که آن تحقیق در اختیار کس دیگری قرار می گیرد بتواند آن را بخواند و استفاده علمی ببرد.

موضوع تحقیق باید جزئی باشد. همچنین تا حد امکان باید بدیع باشد و از انتخاب موضوعات تکراری خودداری شود.

وی سپس ادامه داد: هدف از تحقیق و پژوهش حل مسأله است؛ پس هر تحقیقی مسأله‌ای دارد و محقق می‌کوشد آن را حل کند. مقصود از «مسأله» گاهی یک پرسش ساده است (Question). ممکن است دیگران به این پرسش پاسخ داده باشند ولی محقق پاسخ آن را نمی‌داند؛ به همین دلیل منابع مربوط را بررسی می‌کند تا پاسخ سوال خود را بیابد. مراد از «مسأله» در مقالات علمی- پژوهشی، پرسش به معنی فوق نیست؛ بلکه مقصود از آن معضل یا مشکل علمی است (problem) که تا کنون به آن پاسخ داده نشده یا پاسخ‌های داده شده به نظر پژوهشگر نادرست و ناکافی است. در این‌صورت، محقق فرضیه‌ی جدیدی دارد و می‌کوشد آن را اثبات نماید.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد:
مسأله اصلی تحقیق نوعاً به سؤالات جزئی یا فرعی تجزیه می‌گردد. بنابراین، مؤلف باید در مقدمه و ذیل تبیین مسأله اصلی، سؤالات فرعی آن را نیز بیان کند. باید توجه داشت که سؤالات تحقیق به صورت قضیه «هلیه بسیطه» مطرح نشود تا بتوان با بلی یا خیر به آن پاسخ داد. مثلاً به جای این پرسش که «آیا معامله ربوی باطل است؟»، گفت شود: «معامله ربوی در فقه اسلامی و حقوق ایران چه آثاری دارد؟».

هدایت نیا گفت:
فرضیه به «راه حل پیشنهادی پژوهشگر برای پاسخگویی به مسأله» اطلاق می‌گردد. به بیان دیگر فرضیه عبارت است از «پاسخ فرضی و یا حدس زیرکانه پژوهشگر به مسأله پژوهش». محقق باید بکوشد تفاوت فرضیه پیشنهادی خود با فرضیه یا فرضیه‌های رقیب را بیان کند. مثلاً برای مسأله «ماهیت حقوقی نشوز» می‌توان فرضیه‌ای به این مضمون پیشنهاد کرد: «نشوز در حقوق ایران ماهیت مدنی و جزایی دارد».

نتیجه پژوهش ممکن است تأیید فرضیه پیشنهادی یا ردّ آن باشد. بنابراین، دغدغه پژوهشگر نباید تأیید فرضیه به هر شکل ممکن باشد.

بیان فرضیه برای مسأله اصلی کفایت می‌کند و سوالات فرعی نیاز به فرضیه ندارد.

وی سپس به بیان  اجزاء و بخش‌های مقاله پرداخت و گفت:
پس از عنوان مقاله، چکیده آن خواهد آمد. چکیده مقاله، متنی در حدود150 تا 200 کلمه است. چکیده خلاصه‌ای از نکات برجسته تحقیق و همانند تبلیغ مقاله است؛ پس باید به گونه‌ای باشد که خوانندگان را جلب کند. خواننده مقاله دوست دارد با خواندن چکیده متوجه شود مقاله درباره چیست و آیا با علائق او مطابقت دارد. متن بسیاری از مقاله‌ها به طور کامل در دسترس ما نیست و گاهی فرصت برای خواندن تمام مقاله نداریم و از این رو چکیده مقاله اهمیت زیادی دارد.

در متنِ چکیده باید از ذکر هرگونه توضیح اضافی خودداری شود. مطالب چکیده باید فقط به صورت گزارش (بدون ارزشیابی و نقد) از زبان خود پژوهشگر (نه نقل قول) به صورت فعل ماضی تهیه شود. چکیده معمولا پس از انجام تحقیق و اتمام آن تهیه ‌می‌شود.

 هدایت نیا اضافه کرد:
کلیدواژه شامل چهار الی شش واژه مفرد یا ترکیبی که مبین مهم‌ترین محورهای متن مقاله باشد. کلیدواژه مانند لینکی است که جستجوگر را در فضای مجازی به متن مقاله راهنمایی می‌کند. بنابراین، باید کلمات مهم و محوری مقاله انتخاب شود.

مقدمه حدود 500 تا 1000 کلمه شامل تبیین مسأله اصلی، اهمیت مسأله، پیشینه مسأله، سؤالات فرعی، فرضیه تحقیق، روش تحقیق، و منطق سازمان‌دهی مطالب تحقیق.

وی سپس ادامه داد:
یکم) متن مقاله حدود 15 الی 20 صفحه است نحوه سازماندهی مطالب باید منطقی بوده و مقاله از انسجام ساختاری برخوردار باشد.

باید دقت شود که تیتر سرگردانی در مقاله نباشد. منظور از تیتر سرگردان، عناوینی است که در سازماندهی قرار ندارد و ارتباط آن با ساختار اصلی مشخص نیست و معلوم نیست که مثلا زیر مجموعه تیتر قبلی است یا مقسم تیتر بعدی.

استاد این کارگاه گفت: برای سازماندهی بهتر و داشتن فهرستی منظم از محتوای تحقیق، لازم است سایز قلم تیترها متفاوت باشد. مثلا سایز تیتر اصلی 16 و تیترهای بعدی به ترتیب 14 و 12 باشد. برای این مقصود بهتر است از سرصفحه یا هدینگ‌های (Heading) خود نرم‌افزار ورد استفاده شود.

دوم) متن مقاله باید به زبان مشخصی باشد (فارسی، عربی، انگلیسی). در صورتی که متن اصلی مقاله (فارسی) است، از نقل متون عربی فقهی در متن مقاله خودداری شود. ذکر آیات و روایات در متن تحقیق مانعی ندارد. ولی بهتر است از روش تقطیع متن استفاده شود تا عبارات مورد استدلال متمایز باشد.

سوم) بهتر است معادل لاتین اصطلاحات تخصصی در داخل پرانتز یا پاورقی نوشته است.

چهارم) در ذکر اسامی مؤلفین از بکار بردن القاب علمی مانند آیت‌الله یا دکتر بطور کلی خودداری شود.

پنجم) تمام نقل قول‌های مستقیم یا غیرمستقیم مقاله باید مستند باشد و در تمام موارد امانت‌داری رعایت گردد. در نقل قول‌های مستقیم، باید عبارتی که نقل می‌شود از متن اصلی خود مؤلف متمایز باشد؛ از طریق تغییر قلم، تورفتگی، تغییر سایز قلم، گیومه ابتدا و انتهای متن.

ششم) مأخذ تمامی مطالب مستقیم و غیرمستقیم مقاله به یکی از دو روش درون‌متنی یا پاورقی تنظیم می‌گردد:

در روش دورن‌متنی ما بین دو پرانتز، به ذکر نام خانوادگی مؤلف، تاریخ نشر، جلد، و صفحه بسنده می‌شود؛ مانند (کاتوزیان، 1385، ص50).

در روش پاورقی، نام و نام خانوادگی، نام اثر، نام مترجم، ناشر، محل نشر، نوبت نشر، سال نشر، جلد، و صفحه ذکر شود؛ مانند (مرتضی مطهری، مجموعه آثار، صدرا، قم، چاپ دوم، 1383، ج19، ص45). این روش ویژه اولین ارجاع است و در ارجاعات بعدی نام و نام خانوادگی، نام اثر و جلد و صفحه کافی است.

در صورتی که مأخذ مطلب استنادی، مجله باشد به یکی از دو روش زیر مستند می‌گردد:

درون‌متنی: (نام خانوادگی مؤلف، سال انتشار مجله، صفحه).

پاورقی: نام و نام خانوادگی مؤلف، «عنوان مقاله»، نام مجله، شماره مجله، سال انتشار، صفحه .

وی ادامه داد: لازم است توجه شود که در نقل‌های متوالی، نیازی به تکرار مأخذ نیست و به ذکر «همان» بسنده می‌شود. در صورتی که مأخذ تکراری ولی جلد یا صفحه متفاوت باشد، جلد و صفحه جدید پس از کلمه همان ذکر می‌گردد. مانند (همان، ج3، ص15).

در صورتی که منبع مورد استفاده یک تا سه مؤلف داشته باشد، نام و نام خانوادگی همه آنان ذکر می‌شود؛ ولی اگر بیش از سه مولف داشته باشد، به ذکر نام مولف اصلی یا مسئول و همکاران بسنده می‌شود (مانند: هدایت‌نیا و همکاران).

 استاد این کارگاه ادامه داد:  مولف باید نتیجه یا نتایج و یافته‌های پژوهش را در ارتباط به مسأله اصلی و سؤالات فرعی که در مقدمه مطرح کرده است، در پایان مقاله به صورت کوتاه گزارش نماید. منظور از نتیجه‌گیری، فقط جمع‌بندی عناوین اصلی و خلاصه‌نویسی نیست، بلکه مجموعه‌ای از نکات کلیدی و توصیه‌هایی برای تحقیقات آتی هم می‌باشد. بنابراین، نتیجه غیر از چکیده تحقیق است.

وی در پایان گفت: تمام منابعی که در تحقیق از آنها استفاده شد، باید در کتاب‌نامه تنظیم گردد.

و ضمایم یا پیوست‌ها؛ در صورتی که مقاله پیوستی داشته باشد (مانند جدول آماری، نمودار یا سند)، در پایان مقاله قرار گیرد.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان کارگاه موضوع شناسی و طرحنامه نویسی رساله سطح 4 در تاریخ1401/8/19  برگزار گردید. در این کارگاه آقای علوی مهر در ابتدا مهارت هاي تحقيق را شامل موضوع شناسي و موضوع يابي و موضوع گزيني  دانست و بیان کرد: موضوع شناسي و موضوع يابي و موضوع گزيني، منبع شناسي و منبع يابي و منبع گزيني، پرسش‌ شناسي و پرسش سازي، داده آوري (تهيّه پرونده علــمي) و داده‌پردازي، نگارش علمي و گزارش تحقيق بر پايه نقشه مهندسي پژوهشي، سير تکويني و عملياتي مراحل تدوين پايان نامه می باشد.

وی درادامه به توضیح موضوع شناسي (مباحث نظري) پرداخت و گفت: مباحثی همچون چيستي تحقيق و کيستي محقق، اقسام پژوهش‌نامه و اقسام تحقيق، ويژگي هاي موضوع تحقيق، روش هاي مطالعه در موضوع شناسی مطرح می شود.

عضو کارگروه تفسیر تطبیقی سطح 4 این موسسه در توضیح موضوع يابي (مباحث عملياتي) به راهكارهاي عمومي براي موضوع يابي و راهكارهاي اختصاصي براي جوشش زايي موضوع اشاره نمود.

استاد علوی مهر در موضوع گزيني (مباحث عملياتي)، به مباحثی هم چون مراحل موضوع گزيني، چگونگي جزئي کردن موضوعات، موضوع شناسي(مباحث نظري) پرداخت.

وی چيستي تحقيق را شامل تحقیق تکويني یعنی رويارويي با حقيقت و واقعيت؛ تحقیق تشريعي یعنی راهيابي به محضر حقائق؛ حق يابي و حق سازي؛ کیستی محقق یعنیفرد واقع بين و حق پذيري که در پي يافتن حقيقت و اثبات آن است و روش تحقیق یعنی حرکتي برنامه دار و روشمند براي يافتن و ساختن حقيقت دانست.

استاد راهنمای سطح 4 این موسسه گفت: تحقیق روشمند: هر گونه کوشش علمي که بر «مباني» و «منابع» خاصي استوار باشد؛ «مراحل» معيني را سپري کند؛ از «قواعد و ابزار» ويژه‏اي مدد جويد و رسيدن به «هدفي معيّن» را دنبال كند می باشد.

استاد علوی مهر اقسام روش تحقيق را بر اساس منابع كشف حقيقت، عقل و انديشه، تاريخ، وحي، زبان و گفتار، تجربه دانست و اقسام روش تحقيق را روش عقلي و تحليلي، روش نقلي و تاريخي، روش نقلي و وحياني، روش ادبي و زبان شناختي، روش تجربي و عملي، روش ترکيبی دانست.

وی در ادامه به اقسام تحقيقات پرداخته و بیان کرد: تحقیقات به لحاظ اصل موضوع ساده و تك لايه يا تطبيقي و چندلايه، به لحاظ تعلق پژوهش به علوم: تك رشته اي يا ميان رشته اي، به لحاظ حركت پژوهشگر: موضوع محور و متن محور و ترکيبي، به لحاظ هدف تحقيق: بنيادي و كاربردي و گسترشي، به لحاظ قلمرو اجرا و ابزار: ميداني يا محيطي، به لحاظ پردازش اطلاعات: توصيفي يا تحليلي يا انتقادي می باشد.

استاد راهنمای سطح 4 این موسسه در تعریف تحقیق ساده گفت: موضوع به گونه مستقل پژوهش مي شود و هيچ مقايسه و سنجشي با ديگر مباحث يا مسائل وجود ندارد.

وی زمانی که موضوع ميان دو يا چند دين، مذهب،  مكتب، اشخاص يا كتب بررسي و مقايسه مي شود را، تحقیق تطبیقی(مقایسه ای) دانست.

استاد علوی مهر گفت: تحقیق تك رشته اي در مباحث يك شاخه از علم انجام مي شود و تحقیق ميان رشته اي در مسائل چند شاخه از دانش انجام مي شود.

استاد راهنمای سطح 4 این موسسه تحقیق موضوع محور را به دو قسم مسأله و نظريه محور یعنی تبيين و تحليل يك مسأله از راه شناخت صورت مسأله و گردآوري و پردازش اطلاعات مرتبط (علوم انساني) و فرضيه و مشکل محور یعنی اثبات يا ابطال يك فرضيه از راه شناخت متغيرها و آزمون و نتيجه گيري (علوم تجربي) دانست.

وی در ادامه گفت: در تحقیق متن محور تصحيح يا ترجمه و شرح متون، صورت می گیرد و به تحقیق متن محور و موضوع محور تحقیق ترکیبی می گویند.

استاد علوی مهر هدف از تحقیقات راهبردي يا بنيادي را حقيقت‌جويي از راه توليد نظريّات و بررسي و تكميل يا ابطال آن‌ها، هدف از تحقیقات كاربردي و عملي را مشكل‌گشايي و نياززدايي از فرد و جامعه، هدف از تحقیقات گسترشي و توسعه اي را ارتقاي وضعيّت موجود فرد و جامعه به وضعيت مطلوب و برتر دانست.

عضو کارگروه تفسیر تطبیقی سطح 4 این موسسه در ادامه گفت: تحقیقات ميداني و نامحدود در فضايي باز و نامحدود اجرا می شود و به لحاظ ابزار شنيداري و ديداري (مصاحبه) و نوشتاري (پرسشنامه) می باشد و تحقیقات محيطي و محدود در فضايي بسته و محدود اجرا می شود.

وی تحقیق به لحاظ نوع دانش و ابزار  را به سه گونه كتابخانه اي (علوم انساني و اسلامي)، آزمايشگاهي (علوم تجربي)، كارگاهي (علوم فني و مهندسي) دانست.

استاد علوی مهر در ادامه به توضیح اقسام پژوهش به لحاظ شيوه پردازش اطلاعات پرداخته و بیان کرد: تحقیقات توصيفي و گزارشي، در مقطع كارشناسي و سطح 2 انجام می شود و براي شناخت بيش‏تر از وضعيت موجود يا كمك به فرآيند تصميم‏سازي می باشد. تحقیقات توصيفي و تحليلي و استدلالي  در مقطع كارشناسي ارشد و سطح 3 انجام می شود و  بيان صورت مسأله و احتمالاتِ در آن يا ارائه ديدگاه هاي گوناگون و بيان راه حل استدلالي به همراه استنباط  نتايج می باشد و تحقیقات تحليلي و انتقادي و توليدي و نظريه پردازي در مقطع دكتري و سطح 4 انجام می شود و بازخواني يك متن يا بازپژوهي يك نظريه و بيان كمبودها و كاستي هاي آن، ارائه انديشه اي نو يا تحليل تازه از نظريات گذشتگان می باشد.

استاد راهنمای سطح 4 این موسسه گفت: اقسام پژوهش نامه به لحاظ کمّي در مقاله علمي: 10 تا 30 صفحه، در پايان نامه کارشناسي ارشد: 100 تا 150 صفحه، در رساله دکتري: 200 تا 400 صفحه، در کتاب: 200 تا 900 صفحه، در دانش نامه: 500 تا 3000 صفحه می باشد.

وی در ادامه به اقسام پژوهشنامه به لحاظ کيفي پرداخت و اشاره کرد: نوشتار عمومي، یعنی گزارش ديدگاهها در قالب نقشه مهندسي که شامل مقاله عمومي يا تحقيق پاياني دوره كارشناسي میباشد، نوشتار  نيمه تخصصي؛  گزارش ديدگاه ديگران همراه با تحليل مباني و ادله در قالب نقشه مهندسي که شامل مقاله تخصصي يا پايان نامه كارشناسي ارشد، نوشتار  تمام تخصصي؛ گزارش ديدگاه ديگران همراه با تحليل مباني و ادله و نقد آنها و اظهار نظر که شامل مقاله پژوهشي يا رساله دكتري می باشد.

 استاد علوی مهر مطالعه را خواندن همراه با يادگيري و يادسپاري دانست و گفت: شناسايي كتاب و نويسنده و محتواي آن، خواندن كتاب (بلندخواني يا زمزمه‌خواني يا صامت‌خواني)، فهميدن مطالب با تعمّق و تفكّر در آن، يادآوري و يادسپاري با مرور ذهني مطالب از جمله مراحل مطالعه می باشد.

 عضو کارگروه تفسیر تطبیقی سطح 4 این موسسه روش هاي مطالعه را شامل مطالعه اكتشافي (جستاري)، مطالعه متني (عبارت‌خواني) و مطالعه انتقادي (دقيق خواني) دانست.

وی در ادامه در توضیح موضوع يابي به بیان ويژگي هاي موضوع تحقيق پرداخته و گفت: جوششي بودن موضوع (نه کوششي و سفارشي)، داراي اهميّت و اولويّت (بديع و غيرتکراري)، رسايي و شفافيت و جذابيت (نه معما يا کليشه اي)، مختصر و مفيد بدون پيش داوری (شبه جمله ناظر به مسئله)، فنّي و تخصصي (الفاظ علمي ناظر به کليدواژه هاي تحقيق)، جزئي و محدود (زمان، مکان، اشخاص، مکاتب، مذاهب)، روشني قلمرو مسئله (تناسب با حجم تحقيق) و برخورداري از منابع كافي و در دسترس از جمله ویژگیهای موضوع تحقیق می باشد.

 استاد علوی مهر از جمله راهكارهاي عمومي براي موضوع يابي را تقويت حس كنجكاوي و غلبه بر پيش فرض ها و الگوهاي ذهني، مشورت با اساتيد و استفاده از تجربه كارشناسان آگاه، مطالعه پژوهش ها درباره موضوعي كلي و كشف نقاط ابهام و…. دانست.

عضو کارگروه تفسیر تطبیقی سطح 4 این موسسه کشف گرايش علمي (عمومي و تخصصي) پژوهشگر، کشف زير شاخه هاي مورد علاقه در گرايش تخصصي پژوهشگر و… را از جمله راهكارهاي اختصاصي براي جوشش زايي موضوع دانست.

وی گفت:  موضوعات يافت شده در مرحله موضوع يابي، بر اساس الگوي مهندسي پژوهش، برپايه تحقيقات تطبيقي وميان رشته اي، مشورت با اساتيد مرتبط و اولويت سنجي موضوعات مستخرج و… پالایش می شود.

استاد علوی مهر چيستي و گونه و گستره شناسي موضوع(ماهيت و اقسام وانواع موضوع)، ديده‌شناسي موضوع (برشماري ديدگاه‌ها و احتمال‌ها درباره موضوع)، چرائي‌شناسي موضوع (مستدل‌سازي يافته‌ها  و بيان ادلّه يک موضوع)، روش‌شناسي موضوع (بيان راهکارها و زمينه‌ها و عوامل موضوع)، آسيب‌شناسي موضوع (بيان آفت‌ها و خطرها و موانع موضوع)، نمادشناسي موضوع (بيان نشانه‌ها و ويژگي‌هاي موضوع)، پيامدشناسي موضوع (بيان آثار مثبت و منفي موضوع)، نمودشناسي موضوع (بيان مصاديق و الگوهاي عيني در خارج) و شبهه‌شناسي موضوع (بيان شبهات درباره موضوع و پاسخدهي به آنها) را  پالایش به وسیله الگوی مهندسی پژوهش دانست. و در ادامه به توضیح هر یک از موارد فوق پرداخت.

دکتر محمود حکمت‌نیا در کارگاه آموزشی آشنایی با شیوه نگارش مقالات علمی-پژوهشی که با حضور جمعی از طلاب سطح 3 و 4 موسسه آموزش عالی الزهرا(سلام‌الله‌علیها) گرگان در تاریخ1401/8/22 برگزار شد، بیان کرد: اولین رکن در پژوهش مسئله است حال آنکه در اکثر مواقع به دنبال موضوع هستیم؛ مسئله نباید کلی بوده و زمان و مکان در آن مشخص شود.

وی دلایل عدم توانمندی در نگارش مقالات علمی-پژوهشی را توضیح داد و افزود: قبل از انجام هر پژوهشی باید آفت‌های نوشتن را شناخت و مهارت‌های شنیدن، نوشتن، درک مطلب و سخن گفتن را کسب کرد.

استاد حوزه با مرور مهارت‌های پیش از نگارش مقاله از جمله تنظیم فهرست مطالب و منابع، پاورقی، مقدمه و چکیده، به تشریح شیوه علمیت بخشیدن به مطالب مقاله پرداخت و خاطرنشان کرد: در انجام کار پژوهشی باید مبنا را مشخص کرد که نگاه ما به مسائل بسته به نوع فلسفه و تمدن و نگاه انسان دارد.

دکتر حکمت‌نیا به موضوع چالش در انجام پژوهش‌ها نیز اشاره کرد و گفت: چالش‌ها یا در حیطه علمی است یا چالش تصمیم‌گیری و یا در حوزه فناوری؛ چالش‌ها تعارضاتی است که راه‌حل علمی برای حل آنها وجود ندارد و یا نمی‌توان در آن راستا تصمیم‌گیری کرد و یا ابزار و فناوری مناسب برای مواجه با آن را نداریم.

وی فناوری‌ها را بخش مهمی از زندگی روزمره دانست و در بحث مسائل خانوادگی، خانواده را موضوعی تمدنی دانست؛ به این معنا که مسائل خانواده و سبک زندگی آن به نوع فرهنگ و تمدن جوامع بستگی دارد.

استاد دانشگاه بر اصلاح زاویه دید به مسائل تأکید کرد و گفت: اگر محل مسئله بد و اشتباه تشخیص داده شود، مشکل حل نخواهد شد.

  گفتنی است این کارگاه بعدازظهر روزهای 29 و 30 آبان در محل موسسه آموزش عالی الزهرا(سلام‌الله‌علیها) برگزار شد.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی حضرت زهرا سلام الله علیها گرگان کارگاه تبدیل پایان نامه به کتاب در تاریخ ۱۸ آبان ۱۴۰۱ برگزار گردید.

در این کارگاه آقای کرامتی رئیس اداره فعالیت‌ها مجامع و همایش های پژوهشی ابتدا به بیان ویژگی های عنوان یک کتاب پرداخته و گفت عنوان کتاب باید کوتاه گویا جامع و جذاب باشد.

وی در ادامه اجزای ابتدایی متن کتاب را شامل عنوان، صفحه بسم الله، صفحه عنوان، صفحه شناسنامه، مقدمه ناشر یا پیشگفتار، مقدمه مولف، صفحه تقدیم و فهرست مطالب دانست.

رئیس اداره فعالیت ها و مجامع و همایش های پژوهشی بخش اصلی و بنیادین کتاب را شامل موضوع و محتوای کتاب دانست و گفت: مواردی که در یک کتاب باید رعایت شود شامل فصل مقدماتی، مشخص کردن عناوین اصلی و فرعی، نقل مطالب از منابع اصلی و دست اول، ویرایش علمی، فنی و ادبی،نگارش فارسی پرهیز از عنوان بندی فرعی در فرعی شیوه استناد دهی مستندسازی مطالب می باشد.

استاد کرامتی در ادامه به صفحات انتهای کتاب اشاره کرد و گفت: جمع‌بندی، پیشنهادها، پیوست و ضمیمه ها، نمایه، کتابنامه، جزء صفحات انتهایی کتاب می باشد.

وی گفت: در کتابنامه فهرست کامل کتاب با رعایت امانتداری ترتیب چینش منابع و تفکیک منابع بر اساس قالب و زبان باید رعایت شود.

رئیس اداره فعالیت‌ها مجامع و همایش های پژوهشی نمایه کتاب را نوشته نظام یافته از واژه ها و مفاهیم، نام های اشخاص، نام‌های جغرافیایی و غیره دانست که در پایان کتاب قرار می گیرند.

وی مراحل نمایه سازی را شامل تشخیص موضوع و محتوای مدرک، نیازسنجی و کسب اطلاعاتی کاربران، توجه به علایق فردی، سازمانی و تغییر اولویت ها دانست.

استاد کرامتی نمایه را صفت بارز یک کتاب خوب برشمرد و گفت: نمایه عواملی برای جلب خواننده است و شاخصی در جهت ارزشیابی علمی به شمار می رود.

وی گفت: ‌فرآیند آماده سازی کتاب شامل بررسی اثر و مشاوره تخصصی، ویراستاری کتاب، صفحه آرایی کتاب، اخذ مجوزهای کتاب، طراحی جلد کتاب، نشر الکترونیک می باشد و چاپ کتاب به دو صورت دیجیتال و افست انجام می شود.

وی در ادامه به مراحل ارسال و پذیرش اثر پرداخته و گفت: مراحل پذیرش اثر شامل ارسال، ارزیابی اجمالی، ارزیابی تفصیلی، شورای نشر، انجام اصلاحات علمی و محتوایی ویرایش، صفحه آرایی، طراحی جلد، اخذ مجوز ها می باشد.

وی در پایان انواع قالب عرضه کتاب را چاپی، الکترونیک و گویا دانست.

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه عالی و تخصصی الزهراء(س) گرگان کارگاه روش پاسخگوئی به شبهات دینی در تاریخ1401/6/10 از ساعت 8:30 صبح الی 18:15 عصر برگزار گردید.  حجت الاسلام و المسلمین دکتر هاشمی جزی شناسی در ابتدای کارگاه به آشنائی با مفاهیم، کلیات بحث و ابزارهای لازم برای پاسخگوئی بحث پرداخته  و در تعریف شبهه گفت: شبهه به یک امر پوشیده و خطاانداز در مواجهه با متون و مفاهیم دینی که توسط عامل بیرونی یا عواملی دیگر برای شخص به وجود آمده است را می گویند.
وی در ادامه پرسش را طلب فهم و بیان ودر اصطلاح به معنی درخواست رفع ابهام از موضوع یا عبارتی دانست.

استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب تفاوت در ساختار و مواد تشکیل دهنده، تفاوت در ادبیات، تفاوت در فضای شکل گیری را از جمله تفاوت های شبهه و پرسش دانست.

استاد هاشمی در ادامه به بیان جهات شبهه پرداخته و تصریح کرد: از جمله جهات شبهه مخاطب، جریان شناسی و روشهای طراحی می باشد.

وی در ادامه شناخت مولفه های نظری، گفتمان شناسی، شخصیت شناسی و موضوع های مورد علاقه را از جمله محورهای جریان شناسی دانست.

 استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب ترکیب پاسخگوئی را دانش تخصصی، مهارت و مدیریت دانش دانست.

وی در ادامه به شناخت جریان فمینیسم و مهمترین شبهات آنان پرداخت.

دکتر هاشمی در ادامه به بیان روش پاسخگوئی فعال و منفعل و کاربست های آن در پاسخگوئی پرداخته و  اولین راه مواجهه و شناخت شبهه را مواجهه فعال، پرسش اکتشافی، بدون قضاوت و پیش فرض و فهمیدن پرسش یا شبهه دانست.

وی هرم تحلیل شبهه را شامل ادعا، مستند و استدلال دانست.

دکتر هاشمی در دومین روش مواجهه با شبهه را پاسخگوئی منفعل دانسته و بیان کرد: پاسخگوئی منفعل دارای رویکرد مبتنی بر ارائه پاسخی روشمند و مستند در راستای خواسته پرسشگر با هدف اقناعگری او می باشد.

وی روش تهاجمی را از جمله روشهای فعال مواجهه با شبهه دانسته و گفت: مطالبه دلیل، روش نقضی، بمباران سوال،آشکارشازی تضاد درونی استدلال و کشاندن بحث و نقد لوازم شبهه  و… از جمله روش های فعال دانست.

استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب دومین روش برخورد با شبهه در روش فعال را روش بومرنگی دانسته و بیان کرد: بومرنگی بازگشت دادن سخن شبهه افکن به خود او به صورت طراحی پرسش که این روش به دو صورت پرسشی کردن خود عبارت شبهه افکن و یا مبنای استدلال امکان پذیر است.

دکتر هاشمی پاسخ نقضی را یکی دیگر از روش های پاسخگوئی فعال دانسته و بیان کرد: در پاسخ نقضی بر مبنای استدلال شبهه کننده مورد نقضی را پیدا کرده تا ساختمان استدلال را فرو ریزد.

وی آشکارسازی تضاد درونی استدلال را آخرین روش پاسخگوئی فعال دانست و گفت: با شنیدن سخنان شبهه افکن تضاد بین استدلالهای او کشف شده و برای رد مبانی و استدلالهای او مورد استفاده قرار می گیرد.

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه الزهرا سلام الله علیها گرگان  کارگاه علمی « شناخت و پیشگیری از خشونت علیه زنان » در تاریخ ۲۲ تیر ماه ۱۴۰۱ در این مدرسه برگزار گردید. این کارگاه که در ۴ جلسه دو ساعته برگزار شد جناب حجت الاسلام فرج الله هدایت نیا به بیان نظرات و مطالب علمی خویش در موضوعات ارائه شده در این کارگاه پرداخت.

در ابتدای این کارگاه دکتر هدایت نیا به بحث رواداری خشونت بر همسر در قرآن پرداخته و گفت: با توجه به آیه 34 سوره مبارکه نساء که به قوامیت شـوهر، نشـوز همسـر و پیامـدهاي آن اختصـاص داردو  تلقی عموم مفسران و فقهاي عظام از واژه نشوز در این آیه، امتناع زوجه از ایفاي وظیفه زناشویی یا امتناع از ایفاي وظایف همسري است.

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه گفت: بر اساس این تفسیر، زوج اجازه دارد مراتب سه گانه مذکور در آیه ـ یعنی پنددهی، دوريگزینی و تنبیه بدنی ـ را نسبت به همسر ناشزه اعمال کند و از این راه، همسرش را به تمکین و اطاعت وادارد.

وی در ادامه نشوز در منابع تفسیری و فقهی را به معنای ارتفاع و استیلا یا خروج از اطاعت و ضرب را به معنای ضرب خفیف و غیر مدمی و خون آلود نشدن جای ضرب و شدید و طاقت فرسا نبودن آن دانست. ایشان مهمترین توجیه برای مجاز بودن زوج در استفاده از قوه قهریه و ضرب ناشزه برای استیفای حق شخصی در روابط همسری را، تقیید آن را به خفیف دانست.

حجت الاسلام هدایت نیا در ادامه به بررسی توجیهات درباره ضرب ناشزه با توجه به آیه 34 سوره نسا پرداخته و گفت: برخی در مفهوم ضرب دست برده اند و گفته اند ضرب به معنای امتناع از حمایت اقتصادی از زن و در فشار مالی قراردادن اوست  که این خلاف ظاهر قرآن است. برخی گفته اند مخاطب ضرب  حاکم شرع است زیرا تعزیر در دست حاکم است این قول هم با سیاق آیه و روایات ناسازگار است. آیت الله جوادی آملی فرموده این حکم مخصوص جوامعی است که تنبیه بدنی زن را قبیح نمی شمارند، این قول هم تفسیر قرآن به صورت تاریخ مندانه است. برخی نواندیشان نیز گفته اند این آیات منسوخ شده است این قول هم در جای خود بررسی و رد آن بیان شده است.

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی  تفسیر نشوز به امتناع از وظیفه زناشوئی و رواشماری ضرب در امور جنسی را با نظم بیانی آیه ناسازگار دانسته و گفت: اعطاي مجوز ضرب به شوهر به دلیل عدم همراهی زن با او در امـور جنسـی، منطقی به نظر نمی رسد، زیرا عدم همراهی زن با شوهر در امور جنسی فقط در بعضـی موارد، نشوز محسوب میگردد  گاهی اثبات اینکـه عـدم همراهـی زن از نـوع امتنـاع ارادي است یا اختلال جنسی یا به دلیل محذورات دیگر، دشوار است. علاوه بر این، در برخی موارد، امتناع زوجه از تمکین، مشـروع اسـت. هم چنین هجر در مضجع با تفسیر نشوز به امتناع از تمکین در امور زناشوئی همخوانی ندارد زیرا اگـر زنـی در بستر از شوهرش تمکین نکند و از وي روي برگرداند، اقدام شوهر در دوري گزینـی یا اعراض از وي، راهکار مناسب و مؤثري نیست؛ زیرا زن ناشزه نیز همین را میخواهد و چه بسا از این رفتار شوهر شادمان گردد.

وی مقصود آیـه شـریفه از نشـوز را، نافرمـانی زن از فرمـان شـوهر در حفاظت از بستر و ارتکاب فاحشه مادون‌ زنا دانست و بیان کرد: دلایل این برداشت از کلمه نشوز، نظم بیانی آیه یعنی وجود قید«حافظات للغیب» در آیه است که به قرینه مقابله نشان میدهد نشوز در زمان غیاب شوهر است. علاوه بر آن، قرار دادن این آیه در کنار آیات مشابه آن، بیانگر آن است که قرآن  در زمینه عفاف و دچار فحشاء شدن زن، سختگیرانه برخورد می کند مثلاً در مورد حضور زنان درزمان عده طلاق در خانه همسر و نیز عدم جواز گرفتن مهریه زنان، توسط مردان، استثناء«الا ان تأتین بفاحشه مبینه» را آورده است. دلیل دیگر براین معنای نشوز، روایات تفسیری در این زمینه است. وی با استناد به روایتی از پیامبر صلی الله علیه و آله ادامه داد : بـا ایـن عمـل، زن مسـتحق ضـرب می باشد و طبق این تفسیر، منظور از خوف نشوز، مشاهده امـارات نشـوز نیسـت، بلکـه مقصود، نشوز بالفعل است؛ نشوزي که شوهر را ترسانده و نگرانش کرده است.

استاد هدایت نیا در ادامه گفت:  با توجه به لزوم حفظ قداست خانواده و آبرو و حیثیت زوجین و با توجه بـه اینکه خیانت زن، کمتر از زناست، قرآن کریم به جـاي روش قضـایی و کیفـري، روش تربیتی درون خانوادگی را براي بازداشـتن زن از رفتـار غیراخلاقـی و واداشـتن وي بـه حفاظت از بستر توصیه کرده، شوهر را مسئول مراقبت از حریم خانواده شناخته اسـت.

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان  این جلسه از کارگاه گفت: این تفسیر با جو نزول و نظم بیانی آیـه شـریفه و روایـات نبـوي سـازگاري دارد و در گشودن گره هاي ذهنی درباره مبناي تشریع ضرب ناشزه به وسیله شوهر، مؤثراست.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی در کارگاه « تاملی  بر نظریه خانه نشینی زن در فقه اسلامی» با اشاره به بازخوانی آیات و روایات اسلامی درباره حکم خانه‌نشینی و ادله مشروعیت حضور اجتماعی زن گفت: مدافعان نظریه خانه نشینی برای اثبات نظرات خود گاهی به قرآن و بیشتر به روایات استدلال می کنند.

 وی سپس با بیان آیه و روایات مورد نظر به بررسی ادله مشروعیت حضور اجتماعی زن پرداخت و گفت: در منابع اسلامی ادله فراوانی درباره مشروعیت حضور اجتماعی زن مشاهده می شود از جمله:

 1- حضور اجتماعی زن  در قرآن کریم

2- حضور اجتماعی زن در سیره اهل بیت علیهم السلام

3- حضور اجتماعی زن در سیره مسلمین

وی سپس به نقد نظریه انتخاب خانه نشینی زن از طریق بازخوانی آراء فقهی پیرامون استحباب خانه نشینی زن پرداخت.

عضو انجمن فقه وحقوق اسلامی حوزه ،استضعاف فکری زنان ، تضییع استعدادهای زنان، مردانه شدن اداره امور زنان ، دین گریزی زنان و عسر و حرج زنان  را از جمله  پیامدهای اجتماعی نظریه استحباب خانه نشینی زن دانست.

هدایت نیا در پایان این جلسه از کارگاه بیان کرد: حکم اولی و اصلی اسلام اباحه ی حضور اجتماعی زن می باشد. این حکم ناظر به شرایط عادی است و مانند سایر احکام شرعی در شرایط ثانوی تغییر می یابد . ماندن در خانه یا حضور در جامعه فی نفسه ارزش محسوب نمی‌شود و به اقتضای جهات ثانوی هر یک از این دو به حکم دیگری تغییر می یابد.

در ادامه این کارگاه علمی استاد هدایت نیا به بیان موضوع چند همسری در قرآن ،چالش‌ها و رویکردها پرداخت و گفت تجویز، تحریم و تحدید؛ سه رویکرد مهم در این موضوع  است .

وی ابتدا به بیان نظریه های فقهی چند همسری پرداخته و آراء فقها را در این زمینه که عبارت است از : استحباب، کراهت و مباح بیان نموده و سپس به نقد و بررسی آنها پرداخت.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی در ادامه بیان کرد: از آنجایی که مشروعیت چند همسری نیاز فردی بعضی مردان و نیز گروهی از زنان مطلقه یا بیوه را تامین می کند و از طرف دیگر ممکن است حقوق همسران را در معرض خطر قرار دهد و عدالت نقض گردد شارع شرایطی را برای این موضوع قرار داده است که از اهم آن شرایط عدالت  و محدودیت تعداد می باشد.

هدایت نیا به بیان نظریه تحریم چند همسری پرداخت و گفت: رویکرد تحریم چند همسری در فقه اسلامی مدافع شناخته شده ای ندارد و سالهای اخیر بعضی از نواندیشان دینی آن را مطرح کرده‌اند. از این منظر چند همسری مردان ناقض حقوق زن شمرده می شود و به همین دلیل می کوشند ادله مشروعیت آن در قرآن کریم را به چالش بکشند.

وی در ادامه به بیان نظریه های تحدید پرداخته و ادله آن را از جمله عدم امکان عدالت ورزی ، ثانوی شماری چند همسری و موقت پنداری حکم چند همسری را بررسی نمود.

عضو انجمن فقه وحقوق اسلامی حوزه در ادامه به بیان رویکرد تحدید چند همسری پرداخت و گفت:  رویکرد سوم، مشروعیت چند همسری را می پذیرد ولی برای پیشگیری از پیامدهای آن شرایطی را لازم می شمارد.

استاد هدایت نیا در ادامه به بحث پیرامون «تجویز مشروط یا تحریم مطلق کودک همسری» پرداخته و گفت: یکی از مسائل چالش برانگیز زمان ما مسئله کودک همسری است. این مسئله میان فقها، حقوق دانان، جامعه شناسان و روانشناسان و متخصصین تعلیم و تربیت از جهت سن و جواز و منع ازدواج کودکان مورد اختلاف است.

وی در ادامه به مبنای فقهی و سیاست تقنینی «تجویز مشروط و محدود » کودک همسری پرداخته و گفت: رویکرد غالب در فقه اسلامی و قانونگذاری در جمهوری اسلامی ایران، جواز مشروط ازدواج کودکان و همچنین استمتاع محدود از کودک همسر است.

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی دلیل جواز مشروط ازدواج کودکان را ادله فقهی و مستندات قانونی در این زمینه دانسته و گفت: به لحاظ فقهی، تزویج کودکان به شرط عدم مفسده و به قولی رعایت مصلحت در کودکان و با اذن دادگاه با توجه به قانون مدنی جایز است.

استاد هدایت نیا در ادامه به بیان دلیل حق استمتاع محدود شوهر از کودک همسر در فقه اسلامی پرداخته و گفت: اگر چه دلیل نقلی خاصی بر جواز استمتاع عام از کودک همسر وجود ندارد، ولی فقهای عظام فتوی به جواز آن داده اند. دلیل آنان در جواز استمتاع عام از کودک، اصل اولی جواز و نیز ملازمه میان جواز تزویج و جواز استمتاع است. همچنین از روایات تحریم نزدیکی با کودک، جواز استمتاع عام استنباط شده است با این استدلال که اگر استمتاع عام از آنان نیز حرام باشد لازم بود به طور کلی تحریم شود، زیرا استمتاع از کودکان در گذشته مورد ابتلا بوده است.

وی در ادامه گفت: در قوانین خانواده ایران هیچ منعی برای استمتاع عام از کودک همسران دیده نمی شود، بلکه از بعضی مواد فصل هشتم باب نکاح، حق شوهر در استمتاع از همسر استنباط می گردد.

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه با بیان تحریم مطلق کودک همسری از دیدگاه بعضی از فقها گفت: از جمله مفاسد کودک همسری تضییع حقوق کودکان، کودک آزاری، ناپایداری ازدواج های کودکانه، تخریب وجهه نظام در بعد سیاسی می باشد.

استاد هدایت نیا با بیان اینکه هدف از تزویج کودکان، تأمین مشروع جنسی و حفظ عفاف می باشد، به بیان مصالح احتمالی تزویج کودکان در جوامع سنتی پرداخته و گفت: از مصلحت های توجیه کننده نزویج کودک، نیاز وی به سرپرست و تأمین مالی اوست.

وی در ادامه گفت: در زمان ما مصالحی که اشاره شد قابل فرض نیست، زیرا دولت ها و در کنار آن مراکز نگهداری از کودکان مسئولیت نگهداری و مراقبت از کودکان بی سرپرست یا بدسرپرست را برعهده دارند.

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه تحولات اجتماعی باعث تغییر در موضوعات احکام شرعی می شوند و با تغییر موضوع حکم شرعی آن نیز تغییر خواهد کرد بیان کرد: موضوع کودک همسری در زمان ما تغییر کرده است، مقصود از تغییر کودک همسری این است که تزویج کودکان در گذشته مفسده ای نداشته، بلکه مصالحی نیز ان را اقتضاء می کرده ولی تحولات اجتماعی در زمان ما این وضعیت را دگرگون کرده است.