اثبات عصمت پیامبر «صلی الله علیه و آله و سلم»

خداوند در قران کریم به هدفمندی خلقت انسان اشاره می کند و می فرماید: «أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ »؟ هدف آفرینش، تکامل انسان هاست و روشن است که تکامل همه جانبه انسان ها به یک سلسله اگاهی ها و تعلیمات صحیح نیاز دارد و خداوند بایستی توسط مربیان کامل و نمونه، قوانینی که سعادت بشر را تضمین می کند در اختیار انسان بگذارد. مجموعه حاضر به بحث در مورد عصمت پیامبران پرداخته که شرط اساسی در نبوت است.
عصمت در لغت به معنای منع کردن و بازداشتن است. منع کردن یا به نحو سلب اختیار است یا به نحو فراهم کردن وسائل و مقدماتی که فرد با اختیار خود آن فعل را انجام بدهد یا ندهد که عصمت پیامبران «علیهم السلام» از نوع دوم است.
اما عصمت در اصطلاح: شیخ مفید عصمت را به ریسمان معنی کرده مانند این که فردی در حال غرق شدن باشد و ریسمانی به او داده شود تا به وسیله آن خود را نجات دهد. در واقع عصمت لطف یا ملکه ی نفسانی است که بنده را از ارتکاب بر معاصی نگه می دارد با این که بنده قدرت بر انجام معاصی راداشته است. پس چنین عصمتی با اختیار انسان هیچ تضاد و منافاتی ندارد و به همراه آزادی و اختیار است بنابراین عصمت برای پیامبران اکتسابی است نه خدادادی و منشأ این اکتساب هم علم و شهود و وجدان آنهاست. انسان معصوم نیز انسانی است که همچون دیگران در شرایط و موقعیت های مختلف قرار می گیرد و در محیط با فراز و نشیب های گوناگون همراه است. اما در واقع آنان با علم و یقین به حقایق امور و عواقب اعمال گناه نمی کند.
دلایل عصمت پیامبران
1. قرآن کریم گروهی از انسان ها را مخلَص «خالص شده برای خدا» نامیده است که حتی ابلیس هم طمعی در گمراه کردن آنها نداشته است. چنانچه در سوره ص آیه 82 و 83 می فرمایند: «قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُم أَجْمَعِينَ * إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ » بنابراین عنوان مخلَص مساوی با عصمت است و پیامبران هم مخلص بودند لذا عصمت داشتند.
2. خداوند اطاعت از پیامبران را به طور مطلق لازم دانسته اند چنانکه فرموده است: «يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُوْلِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ». وجوب اطاعت از رسول که در طول اطاعت از خداست و نمایانگر آن است که او فردی معصوم است چرا که اگر گناهی از او سر می زد دیگر اطاعت از او به طور مطلق معنا نداشت و لازمه اش آن بود که لازم باشد ما در گناه نیز از او اطاعت کنیم که این امر محال است.
3.مناصب الهی به کسانی که آلوده به ظلم باشند داده نمی شود در سوره بقره آیه 124 خداوند می فرماید: لاینالُ عهدیَ الظالمینَ. کسی که مرتکب گناه می شود در واقع ظلم می کند، زیرا کمترین حد گناه ظلم به نفس است. از طرفی پیامبران صاحب مناصب الهی هستند در نتیجه آلوده به گناهی نمی باشند.
4. آیاتی که صریحاً اشاره به ارتباط بین پیامبر و مردم دارند که اگر از پیامبر به طور کامل اطاعت شود پاداش خوبی نصیب آنها خواهد شد و اگر اطاعت نکنند از صراط مستقیم به دور افتاده و ضررهایی متوجه آنها می شود. در سوره نساء ایات 13 و 69 خداوند می فرمایند: هر کس خدا و پیغمبرش را پیروی کند خداوند وی را در باغ هایی از بهشت وارد می کند که همواره رودها از زیر درختانش جاری است و در سوره احزاب آیه31 و سوره نساء آیه14 به نتیجه عدم اطاعت اشاره می کند ومی فرماید: او را در آتشی وارد می کنند که جاودانه در آن خواهند ماند. لذا از کسی می توان اطاعت کرد آلوه به گناه نباشد.
5. خداوند در سوره احزاب آیه6 شهادت  فرد عاصی را مردود می داند. حال اگر انبیاء معصوم نباشند قطعاً شهادتشان باطل است در حالی که انبیاء نه تنها در این دنیا شهادتشان مقبول است بلکه در قیامت هم شاهد بر کل بشریت خواهند بود همان گونه که در سوره بقره آیه 143 می فرمایند: «شما را امت میانه ای قرار دادیم تا بر مردم گواه باشید و پیامبر بر شما گواه است».
6. غرض از بعثت پیامبران هدایت مردم به سوی کمال و سعادت است که برای رسیدن به این غرض واجب است آنان معصوم و منزه از گناه باشند زیرا در صورت عدم عصمت و صدور گناهی هم چون دروغ باز بر مردم واجب است که از پیامبران پیروی کنند که این امر با غرض ارسال پیامبران منافات دارد.
7. هر گاه پیامبر مرتکب گناهی شود نهی او ار انجام آن کار واجب می باشد چون نهی از منکرعمومیت دارد و این امر هم مستلزم آزار و اذیت پیامبر می باشد در حالی که از اذیت پیامبر نهی شده است.
مراتب عصمت
عصمت دارای مراتب مختلفی است و برخی از انبیاء به ویژه پیامبر اسلام «صلی الله علیه و آله و سلم» در رتبه بالاتری قرار دارند. لیکن سه مرحله از عصمت میان انبیاء وجود داشته است و هیچ پیغمبری فاقد این سه مرحله نبوده است و آن عبارت است از : 1. عصمت در تلقی وحی به طوری که هیچ پیامبری در دریافت وحی چه عمداً و چه سهواً دچار خطا و اشتباه نمی شود. 2. عصمت در تبلیغ و بیان وحی در این مرحله هم هیچ پیامبری  چه عمداً و چه سهواً چیزی بر وحی نمی افزاید و از مطلب چیزی نمی کاهد. 3.عصمت در عمل به پیام وحی. این مراتب را عصمت حداقلی می گویند که بدون آن نبوت شکل نمی گیرد.
که از مطالب فوق بدست می آید که پیامبر هم عصمت از گناه دارد و هم عصمت از خطا و نسیان دارد.
برگرفته از :
*. قرآن کریم
1. معجم مقاییس اللغه ابن فارس
2.تصحیح الاعتقاد شیخ مفید
3. شرح کشف المراد از علی شیروانی
4. ایضاح المراد از علی ربانی گلپایگانی                   

محقق:آمنه نصرتی طلبه سطح سه رشته کلام موسسه