زینب (س) در شرایطی پرورش یافته که بعد ها می تواند به عنوان عضوی از خاندان رسالت مسئول پاسداری و حفظ ارزشهای اسلامی را بر عهده گیرد . حوادث تعیین کننده زندگی او در لوای پاسدار عاشورا با رویدادهای جانکاه، تکاندهنده و در عین حال بسیار سازنده بعد از شهادت جد بزرگوار و مادرمهربانشان با غصب خلافت پدر، تحمل جنگهای صفین ، جمل ، نهروان در دوران خلافت همراه بوده …زینب کوچک همانگونه که می بالیده ، شاهد استخوان در گلو بودن پدر از جهل مردم و خدعه خاندان ابوسفیان است اما می آموزد بنا بر مصلحت سکوت پیشه کند و خویشتن دار باشد …زینب (س) در این برهه درمی یابد که پشت جریانهای جامعه به ظاهر اسلامی ، دستان توطئه گر خاندان بنی امیه در عناد و کینه ورزی با خاندان نبوت بیکار ننشسته اند. در جریان قتل عثمان ، جنگهای جمل ، صفین و نهروان هم دستهای امویان را می بیند که اجازه نمی دهند تا پدرش ، امام عصرش ، حاکم شرعی جامعه و مردمش به رسالت خود آنگونه شایسته و بایسته است ، بپردازد . و متوجه می‌شود  بعد از شهادت حضرت علی (ع) صف آرایی ها منظم تر شده و آشکارا، امویان سوار بر موج تفرقه در جامعه ، خلافت را به سلطنت تبدیل می‌کنند . بعد از شهادت امام حسن (ع) پروژه تسلط امویان بر جامعه اسلامی کامل شده و شرایط بازگردندان دوران جاهلیت مناسب شده و او شاهد عقده گشایی های خاندان اموی در غالب توطئه های کثیف علیه خاندان هاشمی و نبوت می گردد. از همین دوران با علم به این توطئه ها با آگاهی بخشی به مردم ، با یادآوری عزت اسلام و خاندان  نبوی سعی در از بین بردن و درندان پرده های نفاق امویان داشته و تباهی و فساد این خاندان را تداوم و دنباله روحیه و هویت های عصر جاهلیت بیان میکند. تا جائیکه  در بخشی از خطبه خود در شام می گویند: «چگونه می توان از فرزند کسی که جگرهای پاک برگزیدگان را به دندان گرفته و گوشتش از خون شهیدان روئیده ، امید داشت !»

زینب (س) و فعالیتهای اجتماعی ـ سیاسی

  در خصوص فعالیتهای سیاسی و اجتماعی حضرت تا قبل از واقعه عاشورا ، آنچه مسلم است نشر حدیث فدک  توسط زینب کبری بعد از فوت حضرت زهرا (س) و مسئولیت پذیری ایشان در مقابل سرنوشت مردم است تا آنجا که کلاسهای درس و تفسیر قرآن ایشان جهت معرفی اسلام اصیل مورد تائید و تاکید امام عصرشان بوده و عقیله بنی هاشم خوانده می شده اند . امام سجاد (ع) در مورد عمه اشان فرموده اند:عمه ام زینب عاقله ایی است که از کسی چیزی نیاموخته است اما در نقطه ایی از علم و دانش سیاسی و فکری و اجتماعی قرار دارد که می توانند احکام اسلامی را برای مردم بیان کند.  ایشان برای برخی از صحابه صحبت کرده و واقعیات را بیان می کردند .همچنین از صفات بارز ایشان فصاحت زبان و بلاغت کلامشان بوده است که مقتضای حال مخاطب و شرایط زمانی و مکانی کلامشان را منعقد میکردند و باعث تغییر در باور و تصور ذهنی شخص مقابل می شدند به گونه ایی که حتی بر دشمنانشان تاثیر گذار بودند  و اینگونه سنتهای رسول خدا را زنده نگاه میداشتند و ارزشهای اصیل اسلام را برای سایرین بیان می نمودند . 

مهم‌ترین حرکت سیاسی حضرت زینب هم ، همراهی با امام حسین(ع) در کربلاست. در تاریخ عنوان شده ایشان خود را در قبال حرکت امام حسین و ظلم‌های حکومت یزید و معاویه مسئول میدانسته و حاضربه فدای خود و عزیزانش برای امام عصرش بوده ودر راه  دفاع از حقانیت و امامت پایمردی بی نظیری کرده اند.به گونه ایی که تا زمانیکه به بنداسارت کشیده نشده بودند، گاهی بی‌تابی می‌کردند، اما بعد از اسارت بی‌تابی و شیون کمتری از حضرت دیده شده؛ گویا که احساس می‌کرده اند آبروی اسلام و امام حسین(ع)به ایشان بستگی دارد و باید با پاسخ ‌های کوبنده‌ای که به یزید میدهند و خطابه هایی که ایراد میکنند شجاعترین سردارسپاه حق باشند . به اعتقاد برخی مورخین، حضرت زینب انقدرتیز هوش بوده اند که تماما احساسات خود را کنترل کرده وشهر به شهر حقانیت امام حسین(ع) رابا سیاستهای خاص یادآوری می کرده اند .

    رشادت و رسالت حضرت از عصر عاشورا تجلی می‌کند ، از همان لحظه ایی که قاقله سالارعشق ، حضرت زینب در هنگام شهادت امام حسین (ع)،  نگاهی به آسمان انداخت و گفت: «پروردگارا این قربانی را از ما بپذیر!» او نشان داد این نبرد، نبرد میان اسلام و کفر است که تاکنون قربانیان زیادی گرفته است ؛ حق در برابر باطل کشته شده است و باید این رسالت جنگ حق و باطل ادامه یابد و حال ، نیابت امامت را پس از عاشورا از ناحیه‌ امام‌ حسین(ع) و امام سجاد(ع) به عهده دارد. اگر رسالت حسین (ع) قیام علیه‌ هر‌ چه‌ پستی و زشتی و دفاع از آزادی و کرامت انسان است، رسالت زینب(س) ماندگار ساختن‌ همه‌ خوبی‌ها‌ ست . از منظرحق جویان نهضت عاشورا دو رویه دارد یک رویه آن حسین (ع) است‌ و رویه دیگر آن زینب (س) ؛به همین جهت‌ او‌ را «شریکه الحسین» لقب داده‌اند.( شیخ صدوق می‌گوید: زینب (س) نیابت خاص را‌ از‌ طرف امام حسین (ع) در بیان مسایل حلال‌ و حرام‌ تا بهبودی امام سجاد (ع) بر عهده داشت.) در روز یازدهم، روز محنت بار جدا شدن سرهای عزیزان و حرکت قافله اسیران با تحکم دور از انتظار از یک اسیر ، به عمر سعد می گویند: « خداوند در دنیا و آخرت رویت را سیاه کند ای عمر سعد ، آیا به این مردان، امرمیکنی ما را بر شتران سوار کنند مگر ما امانتهای رسول خدا نیستیم ؟ به آنان بگو از ما دور شوند» . در بدو ورود به کوفه هم با شعوری بالنده مانع دریافت صدقه توسط کودکان شد و با اعلام این نکته که صدقه به اهل بیت تعلق نمی گیرد گروه اسرا را معرفی کرد و با سیاستمداری و درایت در فرصت کوتاه به دست آمده واقعه دردناک کربلا را در نیکوترین وجه ممکن برای مردم بیان می کند . او با لهجه فصیح عربی نطق معروف خود را با سه بخش اصلی و چند بخش فرعی ایراد می نماید . در بخش اول ناطق کربلا ، امام حسین (ع) و برادران و برادر زادگان و خواهران حضرت از جمله خودشان را به مردم شناسانید و با بیان اینکه آنها افراد کوچک و گمنامی نیستند ،رفتار انجام شده را مادون مرتبه خانوادگیشان بیان کرد و با تاکید بر اینکه آنها خاندان رسالت هستند و نواده رسول خدا هستند ، اما با آنها چون کافر حربی برخورد شده و روزی که آنها را از کربلا حرکت دادند کشته شدگانشان دفن نشده بودند واینکه چگونه جرات کردند کسانی را که از خاندان وحی و نبوت هستند و زبانشان به توحید و تکبیر باز است کافر حربی بخوانند . . .

سپس با مخاطب قرار دادن افرادیکه برای امام حسین (ع) نامه نوشتند و بیعت کردند آنها را به چالش کشاندند که شما  نامه نوشتید و بیعت کردید اما وقتی حضرت به راه افتادند وفاداری خود را فراموش کرده ، عهد خود را کان لم یکن دانسته ، از منزل خود خارج نشده و استراحت خود را برای وفای به عهد از دست ندادید ؛ مگر جان چقدر عزیز است ؟و چگونه آنهایی که مرد بودند و عهد اتحاد بسته بودند  ، به پای عهد خود استوارماندند. . .  گفته شده این سخنان به گونه ایی کوبنده بوده که عده ایی از مردان شرمنده شده سر خود را به زیر انداختند.

در ادامه هم با ترسیم آینده کسانی که با ظلم و ستم امام حسین (ع) و مردانش را به شهادت رسانیدند و خانواده اش را اسیر کردند و همچنین کسانی که به عهد خود وفا نکردند و از بیم جان یا امید استفاده از حکومت وقت یا هردو عهد خود را زیر پا نهادند روزهایی سخت و تاریک را پیش بینی کرد و با تکیه به دادگستری خداوند کیفرشان را قطعی خواند . حضرت در طی نطقشان خطری که امام حسین (ع) را درمکه تهدید می کرد بیان نمودند و با مطرح ساختن دشواریهای مسیر طولانی از حجاز تا بین الحرمین، عذاب و وجدان ناراحتی های رخ داده را تشدیدکردند. در دورانی که  بنی امیه  سعی داشت مردم را در جهالت و ضلالت نگاه دارد و یزید را امیر المومنین و امام حسین(ع)را از دین خارج شده  ، معرفی کند تا جاییکه از شریح قاضی فتوا گرفت که حسین (ع) از دین جدش خارج شده و قتلش واجب است و حضرت زینب (س) در کوفه با عنوان این که «چه کسی را کشتید؟» با تلنگری به موقع مردم را بیدار کردند ،اشک  مردم  را جاری ساختند تا از شدت ناراحتی انگشت حسرت به دندان بگزند و افکار عمومی را چنان به هیجان در آوردند که آنهایی که نطق را شنیده بودند برای آنها که نشنیده بودند نقل میکردند.

      بلاغت و فصاحت حکیمانه حضرت در مقابل عبیدالله بن زیاد، حربه عبیدالله را جهت دروغ پراکنی و تحقیر اسیران خنثی کرده و با دور کردن هر گونه رجس و ناپاکی از خاندان اهل بیت با استناد به آیه تطهیر، رسوایی و بی آبرویی را برای خاندان ظلم و جور به ارمغان آورد و آنگاه که عبیدالله خواست با مغالطه و جدل و تحریک احساسات حضرت ، ایشان را به زانو در آورد با شور و حرارتی مثال نزدنی فرمودند که :« من از خداوند در مورد برادرم به جز نیکویی و زیبایی ندیدم . او و یارانش افرادی بودند که خداوند برای آنها شهادت را مقرر فرمود و آنها با اختیار خود به سوی جایگاه تعیین شده خود رفتند ؛ اما ، به  زودی ، پروردگار تو و آنها را در دادگاه عدل خود جمع میکند و تو را به محاکمه می کشاند . ای فرزند زیاد ،آن روز برای تو موقعی است که باید برای جواب دادن آماده باشی .چگونه می توانی این گناه عظیم را پاسخ دهی ، ای پسر مرجانه؟» با این بیانات سفیر کربلا ، به زیبایی شآن حسین (ع) و یارانش را شهادت اعلام کرد و شکست و زبونی را از خاندان عترت دور دانست و فرار از عواقب این عمل ننگین را غیر ممکن بیان کرد تا احساس سنگینی بار جنایت ، آرزوی مرگ را برای سفاکان به دنبال داشته باشد.

  خطبه تاریخی حضرت در مجلس یزید هم نشان از حرکت عقلایی و تاکتیک کوبنده ایشان است به گونه ایی که زبان یزید در کام محبوس می گردد و کسانی که در مجلس حضور داشتند از شهامت حضرت حیرت زده شدند .حضرت زینب این خطبه‌ را در شام و در مجلس یزید و در بین کارگزاران حکومتی او ایراد نموده و در این خطبه برخلاف خطبه کوفه که مخاطب آن به طور مستقیم مردم بودند به یزید حمله می‌کند و تصویری از نبرد حق و باطل و رویارویی خاندان نبوت با خاندان اموی ارایه می‌کند در نهایت شکاف بزرگی میان هویت امویان با خاندان نبوت ترسیم می‌کند. در این خطبه آگاهی ‌بخشی حضرت زینب کاملاً فنی و پیچیده و شگفت‌آور است زیرا یزید فردی فاسق، جاهل و ناشایست است که به زور ارعاب، سیادت و رهبری جامعه اسلامی را غصب کرده است پس هویت قانونی امویان را برملا می‌سازند. حضرت زینب با ذکر عباراتی مثل« یا ابن الطلقاء» (ای پسر آزادشده‌ها) هشدار می‌دهد که در واقع پیامبر از خون ابوسفیان در گذشت و او اسلام را پذیرفت و آزادش کرد و اگر این کار را نمی‌کرد، از ابوسفیان و اخلافش هیچ نشانی در تاریخ نبود. با گذشت چهارده قرن از نطق حضرت در مجلس یزید حیرت مورخین از اینکه چگونه یزید فرمان قتل حضرت را صادر نکرده ، پا برجاست و علیرغم اینکه مورخین اهل سنت سکوت یزید و خودداری از قطع نطق ایشان را دلیلی بر پشیمانی یزید از قتل امام حسین میدانند شواهد تاریخی خلاف این امر را نشان داده و تنها حمایت خداوند از حضرت توجیه کننده این امر می باشد . زیرا یزید ، تحت تاثیر دو نیروی متضادخواسته درونی و نفسانی اش و دیگری وجدان سرزنشگرش بوده و به گواهی تاریخ ، شخصیت یزید فاقد عمق انسانی لازم بوده و یزید فردی بوده که دارای بینشی ضعیف و روحیه ایی گستاخ و بی پروا بوده و رفتارهای او پس از قتل حسین (ع) و به اسارت در آوردن خانواده اش متعادل نبوده و مانند کسی رفتار میکرده که عقل و عاطفه اش را از دست داده و در وضعیت سیاهی که خود ایجاد کرده بوده دست و پا میزده است ؛ به گونه ایی که با اسرا به نرمی برخورد میکرده و از روی تملق به پوزش خواهی متوسل شده تا شاید بتواند افکار عمومی را آرام کند . بر اساس گزارش نفس المهموم حتی امام سجاد را به نزد خود خوانده و به ایشان می گوید :اگر میخواهید در شام نزد من بمانید ،اگر نه , می توانید به مدینه باز گردید ؛ اما سفیر کربلا با زکاوت خواستار برگزاری مراسم عزاداری و سو گواری برای امام حسین (ع) می شوند و اینگونه اولین مجلس عزاداری برای شهدا را برقرار کردند .

       رسایی و اصالت خطبه حضرت آنقدر بوده که نقطه عطف جنشهای استمرارگر و دنباله رو انقلاب امام حسین (ع) گشت .رویارویی حضرت با یزید و خطبه غرایشان رویدایی ست که با حروفی از نور در تاریخ بشریت ثبت شد و پادزهری گردیده برای وجدانهایی که با تبلیغات گمراه کننده مسموم شده اند.به گواهی تاریخ بعد ازنطق حضرت ,گروههای مختلف به خونخواهی امام برخاستند و پایه های حکومت اموی چنان متزلزل شدکه بعد از مرگ یزید ، پسرش معاویه از خلافت استعفا داد و گفت من لیاقت خلافت را ندارم . شورش مردم مدینه به سرکردگی افراد حاضر در مجلس یزید هم مدعای دیگری است بر تاثیر گذاری خطبه حضرت .

       در بررسی مقاطع تاریخی مختلف علم حضرت نسبت به توطئه ها و دسیسه ها مشهود بوده و شهامتشان در نمایان ساختن دو چهره حقیقی و دروغین اسلام ستودنی است .سیره تبلیغی حضرت زینب علاوه بر خطبه‌ها، واجد مواردی می‌باشد که از حیث روحی و روانی تاثیرگذار و به لحاظ تاریخی گویای حقایق مهمی است، از جمله اینکه ، دستور دادند بر کجاوه‌ها پارچه‌های سیاه بکشند تا بدینگونه تاثیرات جسمی حرکت تبلیغی خود را وسیع‌تر کنند و در بدو ورود به مدینه هم در مقابل قبر جدشان با ناله  و زاری خبر شهادت حسین (ع) را اعلام کردند و در ادامه در خطابه ایی کوتاه , امام را قربانی جهل مردم و قدرت یافتن فرد فاسدی همچون یزید اعلام کردند. حضرت زینب (س) با رهنمود‌های امام سجاد (ع) به تصویرسازی از عاشورا و وقایع کربلا در خطبه‌های خود پرداختند و با جداسازی دو جبهه حق و باطل و معرفی افرادی که شهید شدند و به اسارت گرفته شدند در مقابل گروه متجاوز، حقیقت را برای مردم روشن میکنند. این اندیشه ، که چرا حسین (ع) را تنها گذاشتیم بعد از هر سخنرانی ، مجلس سوگواری و هم صحبتی با خاندان نبوت در مغز مردم مدینه ریشه دوانید .حضرت ،با تبلیغات ساده اما حساب شده، مدینه را غرق در ماتم و عزاداری نمود و خود چون کوهی استوار پناهگاه و تکیه گاه همگان بود .  در اخبار الزینبیات آمده که حضرت زینب (س)  صریحا مردم را به قیام دعوت میکرده و می فرموده : حکومت یزید باید تاوان عاشورا را بپردازد . نحوه بیان او ، چنان بر اعماق وجود مردم تاثیر گذار بود و قاطبه مردم را نسبت به تباهی و فساد خاندان اموی آگاه می کردکه عمرو بن سعید اشدق والی مدینه هراسان به یزید  اطلاع داد که زینب بر مردم تاثیر گذاشته و امکان  تجدید حماسه آنها در مدینه وجود دارد . از اینرو یزید در پاسخ نامه والی مدینه دستور به تبعید حضرت داد و از ایشان خواستند غیر از حرمین شریفین ، هر مکانی را می خواهند جهت اقامت انتخاب کنند لیکن حضرت به راحتی در برابریزید تسلیم نشد و تنها با اصرار سایر زنان علوی و هاشمی آماده سفر گردید . باز هم با دور اندیشی مصر را برگزیدند ،چون تنی چند از یاران پدرشان در آنجا حکومت کرده بودند و مردمان مصر برای پیامبر و خاندان او احترام قائل بودند . نتیجه بیدار سازی وجدانهای خفته در اثرروشنگری های حضرت این بود که اجتماع عظیمی از مردم برای وداع  ایشان در کنار مسجد النبی گرد هم آمدند و بانوی قهرمان کربلا را بدرقه نمودند .تاریخ در مورد نحوه مسیر پیمایی تا مصر ساکت بوده و تنها در اخبار الزینبیات به نقل از امام صادق (ع) آمده که در یک سال باقیمانده عمرشان دست از مبارزه  نکشیدند و درمنزلشان کلاس درس به پا کرده و از کربلا می گفته اند.

 منبع: سایت کرب و بلا – پایگاه تخصصی امام حسین (ع)      1530 karbobala.com/articles/info/

صفحات: 1 · 2