عنوان پایان نامه: ضرورت شکرگزاری از منظر عقل با تاکید بر آیات و روایات

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین غلامرضا گلچین راد

استاد مشاور: حجت الاسلام والمسلمين محمدعلی اسدی نسب

محقق: سمیه کریم کشته 

چکیده

اين پايان نامه با عنوان ضرورت شکرگزاری از منظر عقل با تاکید بر آیات و روایات است. با هدف شناخت ضرورت عقلی شکر و دلايل عقليِ قرآني و روایی بر ضرورت شكرگزاري تنظيم شده است. در اين مجموعه به دلایل عقلی ضرورت شکرگزاری و دلایل عقلی شکر در آیات و روایات اشاره شده است. لذا با استفاده از کتب تفسيري، روايي، منطقی و همچنين از طريق روش کتابخانه اي سعي شد تا به اين مهم دست پيدا کنم.

در اين تحقيق از کتب روايي چون نهج البلاغه و اصول کافی و کتب تفسيري چون تسنیم، المیزان، مجمع البيان و کتب ديگر استفاده شده است.

نتايجي که مي توان از اين تحقيق گرفت، اين است که شکرگزاری امری فطري است و فقط مخصوص مسلمانان نیست. حق شناسی، مرز تفکیک انسان از حیوان است؛ و در حيواناتي هم كه هوش پيشرفته دارند، به نوعی شکرگزاری ديده مي‏شود.

ریشه شکرگزاری حسن و قبح عقلی است. شکر خداوند، جزو دستورهای عام است که امتثال آن بر همه واجب است؛ و برای لزوم خداشناسي هم از وجوب شكر استفاده مي‏شود.

شکرگزاری از مستقلات عقلی است. این عقل است که حکم می کند که شکر، عملی خوب و ناسپاسی رفتاری بد می باشد. همچنین ضرورت عقلی شکرگزاری یا به اعتبار آثار دنیوی یا به اعتبار آثار اخروی می باشد، که در برخی آیات قرآن به آنها اشاره شده است.

فریضه بودن شکر را عقل برهانی می فهمد، زیرا از نظر عقل، شکر منعم و کسی که به ما نعمت داده، لازم است و دلیل نقلی نیز آن را تایید می کند.   

کلید واژه: ضرورت، شکر، شكرگزاري، عقل، آیات، روایات

استاد راهنما: حجه الاسلام والمسلمين محمود ابوترابي

پژوهشگر: سمیه آخوندی

چكيده

این تحقیق با هدف بررسي مبانی و حکم فقهی پیوند اعضاء بعد از قصاص انجام شده است.تاريخ دانش پزشكي بشر، در طول دوران، پيوسته با امور مستحدثه‌ي فراواني روبرو بوده است، كه همه‌ي آن ها پاسخي مناسب مي‌طلبند. در اين راستا پيوند اعضا از جايگاه ويژه‌اي در ارائه‌ي خدمات نوين پزشكي برخوردار مي‌باشد ومباحث فقهي و حقوقي زيادي را به خود اختصاص داده است. قصاص نيز از مهم ترين احكام اسلام است از اين رو به جزئيات اجراي آن به منظور انجام صحيح و تحقق كامل اين امر خطير، توجه فراوان شده است. از جمله امور مستحدثه‌ در این زمینه، پيوند عضو قصاص شده ی جاني پس از قصاص است. اين مسئله مبتنی براین است که روشن شود آيا در قصاص، صرف انجام عمل با نيت قصاص، در امتثال امر شارع كافي است و يا منظور از قصاص، تحقق كامل نتيجه مي‌باشد نه صرف صدق عنواني خاص. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی بوده و روش به کار رفته درآن   کتابخانه ای واسنادی می باشد که با تتبع در منابع فقهی به انجام رسیده است. در جمع بندی نتیجه این تحقیق می توان گفت اغلب فقهاي متقدم قائل به عدم جواز پيوند بعد از قصاص بوده اند و استدلالشان روايتي است كه در آن حضرت علي(ع) امر كردند گوش پيوند زده شده قطع شود. ولي بسياري از فقهاي عصر حاضر قائل به جواز پيوند مجدد مي‌باشند با اين استدلال كه قاعده‌ي«درأ» به ما اجازه‌ي قصاص مجدد را نمي‌دهد.

 واژگان كليدي: پيوند اعضا، قطع عضو، قصاص، جاني، مجني‌عليه.

استاد راهنما: سعيد شهواري

استاد مشاور: سيد علي هاشمي

پژوهشگر: رقيه قليچ

چکیده

این تحقیق با هدف بررسي فقهي اعمال حقوقي صغار در فقه اماميه انجام شده است.

دقت نظر در اعمالی که توسط کودکان انجام می­گیرد وآثاری که بر آنها مترتب می­گردد، لزوم توجه ویژه به ماهیت این اعمال را نشان می دهد. اعمال صغار به دو دسته حقوقی ومادی تقسیم می­شود که اعمال حقوقی شامل عقود وایقاعات واعمال مادی شامل اتلاف وتسبیب در تلف مال غیر وامثال آن می گردد.

در اعمال صغار بحث در این است که هرگاه کودکی، اعم از ممیز وغیر ممیز، با انجام عمل عمدی یا سهوی زیانی به دیگری وارد کند آیا مسئول جبران آن می­باشد یاخیر ؟و آیا اعمال حقوقی اودر نزد شارع صحیح است؟ این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی بوده و روش به کار رفته درآن   کتابخانه ای واسنادی می باشد که با تتبع در منابع معتبر فقهی به انجام رسیده است داده ها با استفاده از ابزار فیش جمع آوری گردیده و در تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. در جمع بندی نتایج این تحقیق باید گفت هرگاه صغیری باعث ضرر غیر شود ضامن است به­این­دلیل که از نظر حفظ نظم اجتماع هیچ­کس نباید موجب زیان دیگری گردد. اعمال صغیر در جایی که مربوط به حقوق مالی او باشد باطل است لکن صغیر ممیز می­تواند تملک بلاعوض کند، مانند: قبول هبه، صلح بلاعوض وحیازت مباحات وعلت صحیح بودن آن این است که او می­تواند اراده کند، زیرا قبول عقد بوسیله قصد انشاء به عمل می­آید واین امر موجب تصرف در اموال او نمی­گردد ولی عقود وایقاعات صغیر ممیز که موجب تصرف در حقوق مالی او می­شود درصورتی صحیح است که منوط به اجازه ولی یا قیم باشد که عهده­دار امور مالی او می­باشد.

فقها امامیه رشد وبلوغ را ملاک نفوذ معاملات صغیر شمرده­اند وبه اتفاق، صغیر رادر اعمال حقوقی خویش محجور می­دانند تا آنگاه که بلوغ و رشد در او جمع شود مگر در بعضی ازموارد که نصی برآن آمده باشد. ازآنجا که صغیر فاقد ملکه رشد می­باشد لذا باید همواره اشخاصی باشند که امور مالی صغیر را اداره کنند وآن اشخاص عبارتند از: ولی، قیم، وصی، حاکم که در این رساله فقط به موارد تصرف ولی صغیر در امورمالی او پرداخته  ­شده است.

واژگان کلیدی: صغیر، بلوغ، رشد، اعمال حقوقی، اعمال مادی، عقود، ایقاع.

استاد راهنما: سيد علي هاشمي

استاد مشاور: محمد علي افضلي

پژوهشگر: طيبه مهاجر اورسيجي

  چکیده

این تحقیق با هدف بررسي جايگاه امنيت در فقه اماميه انجام شده است. امنیت از جمله مفاهیمی است که همواره مورد توجه اندیشمندان و حاکمان سیاسی بوده است تا آنجا که برخی تامین امنیت را وظیفه اصلی دولت ها دانسته اند.

اسلام امنیت را یکی از اصول حیاتی زندگی و زمینه ساز بهره وری از مزایا و مواهب حیات و تکامل بشر تلقی کرده و آن را یکی از اهداف استقرار حاکمیت الله و خلافت و جانشینی صالحان و طرح امامت می شمارد. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی بوده و روش به کار رفته درآن   کتابخانه ای واسنادی می باشد که با تتبع در منابع معتبر فقهی به انجام رسیده است داده ها با استفاده از ابزار فیش جمع آوری گردیده و در تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. مهمترین نتایج این پژوهش را می توان این چنین بیان داشت که امنیت به شکل عام از جمله نیازهای اولیه در زندگی انسان بوده و با ایمان، پیوند اساسی دارد و افزایش مبانی ایمانی در سطح فرد و جامعه، امنیت را افزایش می دهد و از سویی توجه به این نیاز فردی و جمعی از حوزه وظایف فقه سیاسی است. فقه سیاسی، مجموعه قواعد و اصول برخاسته از مبانی اسلامی است که عهده دار تنظیم روابط مسلمانان است و ابعاد سیاسی و اجتماعی امنیت و تبیین حقوق شهروندی از وظایف آن می باشد. بنابراین فقهای شیعه نیز در دوره های مختلف تاریخی همواره به دنبال امنیت دینی و سیاسی جامعه شیعی بوده اند و از قواعد و اصول فقهی مختلفی با استناد به قرآن و سیره معصومین در تأمین امنیت شیعیان بهره گرفته اند. تقیه ، امور حسبیه ، مقدمه واجب ، امر به معروف و نهی از منکر و حفظ جامعه اسلامی از جمله قواعد و اصولی هستند که فقها در اثبات ضرورت امنیت برای کشور و جامعه شیعی استفاده کرده اند. 

کلید واژه : جایگاه امنیت ، اسلام ، فقه ، شیعه 

استاد راهنما: محمد علي اسدي نسب

استاد مشاور: محمد علي افضلي

پژوهشگر: ليلا كابوسي

چکیده

این تحقیق با هدف بررسي تاثير قرآن در دفتر اول مثنوي مولوي انجام شده است. مولانا از جمله شاعرانی است که در پند واندرزهای اخلاقی خود از قرآن بهره ها گرفته و در جای جای شعر خود به این موضوع تأکید کرده است، به همین جهت در میان کتب عرفانی، کمتر کتابی را می‌توان یافت که به مانند کتاب شریف مثنوی بتواند اسرار، دقایق، لطایف و اشارات اولیا را با دقیق‌ترین و عالی‌ترین تعبیر بیان کند و باید گفت این کتاب شریف در میان کتب عرفانی اسلام بلکه در میان آثار عرفانی دیگر کم‌نظیر است.

در این پژوهش تلاش گردیده تا به این سوال پاسخ داده شود که تاثیر قرآن در دفتر اول مثنوی چگونه بوده است. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی بوده و روش به کار رفته درآن   کتابخانه ای واسنادی می باشد که با تتبع در منابع معتبر تفسیری و ادبی به انجام رسیده است. مهمترین یافته های این تحقیق عبارت است از اینکه مولوی در مثنوی از قرآن بهره های فراوانی برده است چنانکه برخی از ادیبان و حکما مثل حاج ملا هادی سبزواری، مثنوی را تفسیر منظوم قرآن کریم خوانده اند و علت اصلی این مهم عواملی از قبیل اشتغال به وعظ و تذکّر یا تدریس و صوفی مسلک بودن مولوی می باشد. مولوی با روش هایی چون تضمین، تلمیح، اقتباس، تمثیل و… از آیات قرآن به زیبایی در مثنوی بهره برده است.

واژگان کلیدی: قرآن ، مولانا، مثنوی معنوی، تلمیح، اقتباس ، حل

استاد راهنما: محمود ابوترابي

پژوهشگر: سمیه آخوندی

چكيده

این تحقیق با هدف بررسي مبانی و حکم فقهی پیوند اعضاء بعد از قصاص انجام شده است.تاريخ دانش پزشكي بشر، در طول دوران، پيوسته با امور مستحدثه‌ي فراواني روبرو بوده است، كه همه‌ي آن ها پاسخي مناسب مي‌طلبند. در اين راستا پيوند اعضا از جايگاه ويژه‌اي در ارائه‌ي خدمات نوين پزشكي برخوردار مي‌باشد ومباحث فقهي و حقوقي زيادي را به خود اختصاص داده است. قصاص نيز از مهم ترين احكام اسلام است از اين رو به جزئيات اجراي آن به منظور انجام صحيح و تحقق كامل اين امر خطير، توجه فراوان شده است. از جمله امور مستحدثه‌ در این زمینه، پيوند عضو قصاص شده ی جاني پس از قصاص است. اين مسئله مبتنی براین است که روشن شود آيا در قصاص، صرف انجام عمل با نيت قصاص، در امتثال امر شارع كافي است و يا منظور از قصاص، تحقق كامل نتيجه مي‌باشد نه صرف صدق عنواني خاص. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی بوده و روش به کار رفته درآن   کتابخانه ای واسنادی می باشد که با تتبع در منابع فقهی به انجام رسیده است. در جمع بندی نتیجه این تحقیق می توان گفت اغلب فقهاي متقدم قائل به عدم جواز پيوند بعد از قصاص بوده اند و استدلالشان روايتي است كه در آن حضرت علي(ع) امر كردند گوش پيوند زده شده قطع شود. ولي بسياري از فقهاي عصر حاضر قائل به جواز پيوند مجدد مي‌باشند با اين استدلال كه قاعده‌ي«درأ» به ما اجازه‌ي قصاص مجدد را نمي‌دهد.

 واژگان كليدي: پيوند اعضا، قطع عضو، قصاص، جاني، مجني‌عليه.

پژوهشگر: خديجه پلهم عباسي

چکیده

این تحقیق با هدف بررسي آثار و پيامدهاي اجتماعي اسراف و تبذير از ديدگاه قرآن و روايات انجام شده است. اسراف به معناي تجاوز از حد و زياده روي كردن در هر كاري است كه خروج ازاعتدال و ميانه روي را به بار مي آورد. در آموزه هاي اصيل اسلامي اسراف و تبذير امري نكوهيده به شمار مي آيد و به كبيره بودن آن تصريح شده است. در این پژوهش تلاش گردیده تا به این سوال پاسخ داده شود که پيامدهاي اجتماعي اسراف و تبذير از ديدگاه قرآن و روايات چیست. این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی بوده و روش به کار رفته درآن کتابخانه ای واسنادی می باشد که با تتبع در منابع معتبر تفسیری به انجام رسیده است. مهمترین یافته های این تحقیق عبارت است از اینکه باتوجه به نسبي بودن اسراف و تبذير، اين پديده داراي عوامل وريشه هايي چون تربيت خانوادگي ، تقليد ، فساد اخلاقي ، ثروت اضافي ، توليد و عرضه نادرست كالا و تبليغات رسانه اي است كه سبب نابساماني زندگي بشر امروز و اجتماع گشته است. اسراف پیامدهای سوئی همچون………….. را در حوزه فردي و اجتماعي به بار آورده كه می طلبد مسئولان وسياستمداران حكومت اسلامي در تدوين خط مشي برنامه هاي آينده در جهت بکارگیری شيوه هاي صحيح پیشگیری از اسراف برنامه ريزي نمایند.

 کلید واژه: اسراف، تبذیر،آثار اجتماعی.

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین غلامرضا گلچین راد

استاد مشاور: حجت الاسلام والمسلمين محمدعلی اسدی نسب

پژوهشگر: سمیه کریم کشته 

چکیده

اين پايان نامه با عنوان ضرورت شکرگزاری از منظر عقل با تاکید بر آیات و روایات است. با هدف شناخت ضرورت عقلی شکر و دلايل عقليِ قرآني و روایی بر ضرورت شكرگزاري تنظيم شده است. در اين مجموعه به دلایل عقلی ضرورت شکرگزاری و دلایل عقلی شکر در آیات و روایات اشاره شده است. لذا با استفاده از کتب تفسيري، روايي، منطقی و همچنين از طريق روش کتابخانه اي سعي شد تا به اين مهم دست پيدا کنم.

در اين تحقيق از کتب روايي چون نهج البلاغه و اصول کافی و کتب تفسيري چون تسنیم، المیزان، مجمع البيان و کتب ديگر استفاده شده است.

نتايجي که مي توان از اين تحقيق گرفت، اين است که شکرگزاری امری فطري است و فقط مخصوص مسلمانان نیست. حق شناسی، مرز تفکیک انسان از حیوان است؛ و در حيواناتي هم كه هوش پيشرفته دارند، به نوعی شکرگزاری ديده مي‏شود.

ریشه شکرگزاری حسن و قبح عقلی است. شکر خداوند، جزو دستورهای عام است که امتثال آن بر همه واجب است؛ و برای لزوم خداشناسي هم از وجوب شكر استفاده مي‏شود.

شکرگزاری از مستقلات عقلی است. این عقل است که حکم می کند که شکر، عملی خوب و ناسپاسی رفتاری بد می باشد. همچنین ضرورت عقلی شکرگزاری یا به اعتبار آثار دنیوی یا به اعتبار آثار اخروی می باشد، که در برخی آیات قرآن به آنها اشاره شده است.

فریضه بودن شکر را عقل برهانی می فهمد، زیرا از نظر عقل، شکر منعم و کسی که به ما نعمت داده، لازم است و دلیل نقلی نیز آن را تایید می کند. 

 کلید واژه: ضرورت، شکر، شكرگزاري، عقل، آیات، روایات

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین زین العابدین نجفی

پژوهشگر : زهرا زیارتبان

چکیده

بی‏تردید، موضوع محیط زیست یکی از مهمترین مواردی است که انسان معاصر را با چالشهای جدی روبه‏رو کرده است. این مسأله از آن جهت دارای اهمیت است، که علائم تهدید کننده حیات، آشکار شده و نسل حاضر و آینده را به دلیل موارد گسترده زیست محیطی، با تهدید مواجه ساخته است. اسلام به عنوان آخرین دین الهی و جهان شمول، عامل مکتب زیست محیطی جامعی است که با اصول متعددی معیارهای لازم را در عرصه مسائل زیست محیطی ارائه می دهد. با نگاهی به متون دینی ـ و از جمله قرآن کریم ـ و روایات می‏توان دریافت که منع آلودگی محیط زیست و تلاش برای حمایت از آن، برای بهره‏مندی بشر از محیط زیستی امن و سالم جهت نیل به کمال، مورد اهتمام اسلام است. فقهاى اسلام، با الهام و بهره‌ورى از منابع و متون اسـلامی، قـواعـد و احکام فقهى بسیارى را استخراج و به جامعه علمی عرضه داشته‌اند. در این پژوهش قواعد فقهی مربوط به منع آلودگی محیط زیست در سه فصل مورد بررسی قرار گرفته است و بعد از بیان کلیات و مفاهیم در فصل اول، قواعد لا ضرر، اتلاف، انفال، مصلحت، عدالت، احترام به اموال، اختلال در نظام و حق الناس در مورد ممانعت های استفاده مخاطره آمیز و آلوده کننده محیط زیست در فصل دوم بررسی گردیده و در فصل سوم احکام فقهی منع آلودگی محیط زیست بیان گردیده تا در نتیجه معلوم شود مقوله محیط زیست، تا سر حد وجوب و حرمت مورد اهتمام شریعت اسلامی بوده و احکام و ملزومات صریحى در زمینه‌هاى مرتبط با حفاظت و نحوه تصرف در آن مطرح است.

 واژگان کلیدی: قواعد فقهی، محیط زیست، قواعد فقهی محیط زیست، منع آلودگی محیط زیست.

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر غلامرضا گلچین راد

پژوهشگر: اسکندری

چکیده

   انسان موجودی است سرشار از توانایی های درونی که باید در روند تربیت به مرحله ی ظهور برسد. از سوی دیگر صفات نیکو باید از طرق مختلف در وجود وی ایجاد شود.

تربیت اساس و پایه یک جامعه است.دوام و بقاء، حیات وممات، سعادت و شقاوت و صعود و سقوط هرجامعه ای به تربیت آن بستگی دارد.    

و ازآنجائیکه خانواده اولین جایگاه تربیت است، بی شک مهمترین وظیفه ی والدین، تربیت فرزندان می باشد و خداوند با فرستادن الگوهای تربیتی به کمک پدر و مادر آمده است که یقینا می توان گفت قرآن کریم برترین الگو در این زمینه می باشد وکامل ترین جلوه های تربیتی آن درسوره ی لقمان به چشم می خورد. هدف از این پایان نامه شناخت شیوه های تربیتی این سوره می باشد.

روش کار: روش کار در این پایان نامه کتابخانه ای و با استناد به منابع معتبر همچون: کتب، مجلات و سایت های معتبر  قرآنی و تربیتی و…می باشد.

یافته ها: سوره ی لقـمان از سور مکـی و دارای 34 آیه است و حـاوی نکات تربیـتی مهـمی نظیر: خداپرستی، نهی از شرک ، احسان به پدر و مادر، دوری از تقلید و اطاعت کورکورانه، احسان به والدین، یادآوری ازحسابرسی در قیامت، برپایی نماز، امربه معروف و نهی ازمنکر، صبر و شکیبایی در برابر مصائب و مشکلات، دوری از تکبر، اعتدال و میانه روی، بی اعتنایی نکردن به مردم و پرهیز از افراط و تفریط( در راه رفتن و در صوت) می باشد. درنتیجه تربیت موفق و اثربخش بر اصول و پایه های خاصی مبتنی است، که با استفاده از آموزه های سوره ی لقمان و با الگو قراردادن پند و اندرزهای موجود در آن دست یافتنی است.

واژگان کلیدی: تربیت، شیوه، شیوه ی تربیت، سوره لقمان