به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان کارگاه موضوع شناسی و طرحنامه نویسی رساله سطح 4 در تاریخ1401/8/19  برگزار گردید. در این کارگاه آقای علوی مهر در ابتدا مهارت هاي تحقيق را شامل موضوع شناسي و موضوع يابي و موضوع گزيني  دانست و بیان کرد: موضوع شناسي و موضوع يابي و موضوع گزيني، منبع شناسي و منبع يابي و منبع گزيني، پرسش‌ شناسي و پرسش سازي، داده آوري (تهيّه پرونده علــمي) و داده‌پردازي، نگارش علمي و گزارش تحقيق بر پايه نقشه مهندسي پژوهشي، سير تکويني و عملياتي مراحل تدوين پايان نامه می باشد.

وی درادامه به توضیح موضوع شناسي (مباحث نظري) پرداخت و گفت: مباحثی همچون چيستي تحقيق و کيستي محقق، اقسام پژوهش‌نامه و اقسام تحقيق، ويژگي هاي موضوع تحقيق، روش هاي مطالعه در موضوع شناسی مطرح می شود.

عضو کارگروه تفسیر تطبیقی سطح 4 این موسسه در توضیح موضوع يابي (مباحث عملياتي) به راهكارهاي عمومي براي موضوع يابي و راهكارهاي اختصاصي براي جوشش زايي موضوع اشاره نمود.

استاد علوی مهر در موضوع گزيني (مباحث عملياتي)، به مباحثی هم چون مراحل موضوع گزيني، چگونگي جزئي کردن موضوعات، موضوع شناسي(مباحث نظري) پرداخت.

وی چيستي تحقيق را شامل تحقیق تکويني یعنی رويارويي با حقيقت و واقعيت؛ تحقیق تشريعي یعنی راهيابي به محضر حقائق؛ حق يابي و حق سازي؛ کیستی محقق یعنیفرد واقع بين و حق پذيري که در پي يافتن حقيقت و اثبات آن است و روش تحقیق یعنی حرکتي برنامه دار و روشمند براي يافتن و ساختن حقيقت دانست.

استاد راهنمای سطح 4 این موسسه گفت: تحقیق روشمند: هر گونه کوشش علمي که بر «مباني» و «منابع» خاصي استوار باشد؛ «مراحل» معيني را سپري کند؛ از «قواعد و ابزار» ويژه‏اي مدد جويد و رسيدن به «هدفي معيّن» را دنبال كند می باشد.

استاد علوی مهر اقسام روش تحقيق را بر اساس منابع كشف حقيقت، عقل و انديشه، تاريخ، وحي، زبان و گفتار، تجربه دانست و اقسام روش تحقيق را روش عقلي و تحليلي، روش نقلي و تاريخي، روش نقلي و وحياني، روش ادبي و زبان شناختي، روش تجربي و عملي، روش ترکيبی دانست.

وی در ادامه به اقسام تحقيقات پرداخته و بیان کرد: تحقیقات به لحاظ اصل موضوع ساده و تك لايه يا تطبيقي و چندلايه، به لحاظ تعلق پژوهش به علوم: تك رشته اي يا ميان رشته اي، به لحاظ حركت پژوهشگر: موضوع محور و متن محور و ترکيبي، به لحاظ هدف تحقيق: بنيادي و كاربردي و گسترشي، به لحاظ قلمرو اجرا و ابزار: ميداني يا محيطي، به لحاظ پردازش اطلاعات: توصيفي يا تحليلي يا انتقادي می باشد.

استاد راهنمای سطح 4 این موسسه در تعریف تحقیق ساده گفت: موضوع به گونه مستقل پژوهش مي شود و هيچ مقايسه و سنجشي با ديگر مباحث يا مسائل وجود ندارد.

وی زمانی که موضوع ميان دو يا چند دين، مذهب،  مكتب، اشخاص يا كتب بررسي و مقايسه مي شود را، تحقیق تطبیقی(مقایسه ای) دانست.

استاد علوی مهر گفت: تحقیق تك رشته اي در مباحث يك شاخه از علم انجام مي شود و تحقیق ميان رشته اي در مسائل چند شاخه از دانش انجام مي شود.

استاد راهنمای سطح 4 این موسسه تحقیق موضوع محور را به دو قسم مسأله و نظريه محور یعنی تبيين و تحليل يك مسأله از راه شناخت صورت مسأله و گردآوري و پردازش اطلاعات مرتبط (علوم انساني) و فرضيه و مشکل محور یعنی اثبات يا ابطال يك فرضيه از راه شناخت متغيرها و آزمون و نتيجه گيري (علوم تجربي) دانست.

وی در ادامه گفت: در تحقیق متن محور تصحيح يا ترجمه و شرح متون، صورت می گیرد و به تحقیق متن محور و موضوع محور تحقیق ترکیبی می گویند.

استاد علوی مهر هدف از تحقیقات راهبردي يا بنيادي را حقيقت‌جويي از راه توليد نظريّات و بررسي و تكميل يا ابطال آن‌ها، هدف از تحقیقات كاربردي و عملي را مشكل‌گشايي و نياززدايي از فرد و جامعه، هدف از تحقیقات گسترشي و توسعه اي را ارتقاي وضعيّت موجود فرد و جامعه به وضعيت مطلوب و برتر دانست.

عضو کارگروه تفسیر تطبیقی سطح 4 این موسسه در ادامه گفت: تحقیقات ميداني و نامحدود در فضايي باز و نامحدود اجرا می شود و به لحاظ ابزار شنيداري و ديداري (مصاحبه) و نوشتاري (پرسشنامه) می باشد و تحقیقات محيطي و محدود در فضايي بسته و محدود اجرا می شود.

وی تحقیق به لحاظ نوع دانش و ابزار  را به سه گونه كتابخانه اي (علوم انساني و اسلامي)، آزمايشگاهي (علوم تجربي)، كارگاهي (علوم فني و مهندسي) دانست.

استاد علوی مهر در ادامه به توضیح اقسام پژوهش به لحاظ شيوه پردازش اطلاعات پرداخته و بیان کرد: تحقیقات توصيفي و گزارشي، در مقطع كارشناسي و سطح 2 انجام می شود و براي شناخت بيش‏تر از وضعيت موجود يا كمك به فرآيند تصميم‏سازي می باشد. تحقیقات توصيفي و تحليلي و استدلالي  در مقطع كارشناسي ارشد و سطح 3 انجام می شود و  بيان صورت مسأله و احتمالاتِ در آن يا ارائه ديدگاه هاي گوناگون و بيان راه حل استدلالي به همراه استنباط  نتايج می باشد و تحقیقات تحليلي و انتقادي و توليدي و نظريه پردازي در مقطع دكتري و سطح 4 انجام می شود و بازخواني يك متن يا بازپژوهي يك نظريه و بيان كمبودها و كاستي هاي آن، ارائه انديشه اي نو يا تحليل تازه از نظريات گذشتگان می باشد.

استاد راهنمای سطح 4 این موسسه گفت: اقسام پژوهش نامه به لحاظ کمّي در مقاله علمي: 10 تا 30 صفحه، در پايان نامه کارشناسي ارشد: 100 تا 150 صفحه، در رساله دکتري: 200 تا 400 صفحه، در کتاب: 200 تا 900 صفحه، در دانش نامه: 500 تا 3000 صفحه می باشد.

وی در ادامه به اقسام پژوهشنامه به لحاظ کيفي پرداخت و اشاره کرد: نوشتار عمومي، یعنی گزارش ديدگاهها در قالب نقشه مهندسي که شامل مقاله عمومي يا تحقيق پاياني دوره كارشناسي میباشد، نوشتار  نيمه تخصصي؛  گزارش ديدگاه ديگران همراه با تحليل مباني و ادله در قالب نقشه مهندسي که شامل مقاله تخصصي يا پايان نامه كارشناسي ارشد، نوشتار  تمام تخصصي؛ گزارش ديدگاه ديگران همراه با تحليل مباني و ادله و نقد آنها و اظهار نظر که شامل مقاله پژوهشي يا رساله دكتري می باشد.

 استاد علوی مهر مطالعه را خواندن همراه با يادگيري و يادسپاري دانست و گفت: شناسايي كتاب و نويسنده و محتواي آن، خواندن كتاب (بلندخواني يا زمزمه‌خواني يا صامت‌خواني)، فهميدن مطالب با تعمّق و تفكّر در آن، يادآوري و يادسپاري با مرور ذهني مطالب از جمله مراحل مطالعه می باشد.

 عضو کارگروه تفسیر تطبیقی سطح 4 این موسسه روش هاي مطالعه را شامل مطالعه اكتشافي (جستاري)، مطالعه متني (عبارت‌خواني) و مطالعه انتقادي (دقيق خواني) دانست.

وی در ادامه در توضیح موضوع يابي به بیان ويژگي هاي موضوع تحقيق پرداخته و گفت: جوششي بودن موضوع (نه کوششي و سفارشي)، داراي اهميّت و اولويّت (بديع و غيرتکراري)، رسايي و شفافيت و جذابيت (نه معما يا کليشه اي)، مختصر و مفيد بدون پيش داوری (شبه جمله ناظر به مسئله)، فنّي و تخصصي (الفاظ علمي ناظر به کليدواژه هاي تحقيق)، جزئي و محدود (زمان، مکان، اشخاص، مکاتب، مذاهب)، روشني قلمرو مسئله (تناسب با حجم تحقيق) و برخورداري از منابع كافي و در دسترس از جمله ویژگیهای موضوع تحقیق می باشد.

 استاد علوی مهر از جمله راهكارهاي عمومي براي موضوع يابي را تقويت حس كنجكاوي و غلبه بر پيش فرض ها و الگوهاي ذهني، مشورت با اساتيد و استفاده از تجربه كارشناسان آگاه، مطالعه پژوهش ها درباره موضوعي كلي و كشف نقاط ابهام و…. دانست.

عضو کارگروه تفسیر تطبیقی سطح 4 این موسسه کشف گرايش علمي (عمومي و تخصصي) پژوهشگر، کشف زير شاخه هاي مورد علاقه در گرايش تخصصي پژوهشگر و… را از جمله راهكارهاي اختصاصي براي جوشش زايي موضوع دانست.

وی گفت:  موضوعات يافت شده در مرحله موضوع يابي، بر اساس الگوي مهندسي پژوهش، برپايه تحقيقات تطبيقي وميان رشته اي، مشورت با اساتيد مرتبط و اولويت سنجي موضوعات مستخرج و… پالایش می شود.

استاد علوی مهر چيستي و گونه و گستره شناسي موضوع(ماهيت و اقسام وانواع موضوع)، ديده‌شناسي موضوع (برشماري ديدگاه‌ها و احتمال‌ها درباره موضوع)، چرائي‌شناسي موضوع (مستدل‌سازي يافته‌ها  و بيان ادلّه يک موضوع)، روش‌شناسي موضوع (بيان راهکارها و زمينه‌ها و عوامل موضوع)، آسيب‌شناسي موضوع (بيان آفت‌ها و خطرها و موانع موضوع)، نمادشناسي موضوع (بيان نشانه‌ها و ويژگي‌هاي موضوع)، پيامدشناسي موضوع (بيان آثار مثبت و منفي موضوع)، نمودشناسي موضوع (بيان مصاديق و الگوهاي عيني در خارج) و شبهه‌شناسي موضوع (بيان شبهات درباره موضوع و پاسخدهي به آنها) را  پالایش به وسیله الگوی مهندسی پژوهش دانست. و در ادامه به توضیح هر یک از موارد فوق پرداخت.