به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه عالی و تخصصی الزهراء (س) گرگان نشست علمی  پژوهشی با عنوان «روش استنباط در مسائل مستحدثه» در تاریخ1400/9/7 برگزار گردید. در ابتدای این نشست حجت الاسلام و المسلمین سید جواد حسینی خواه به بیان مقدمه ای از بحث پرداخته و گفت: در دنیای معاصر دو نگرش درجه اول و درجه دوم نسبت به علوم وجود دارد. نگاه درجه اول به دانش، پرداختن به مسائل آن دانش است که فراگیر موضوعات آن را می آموزد و در نگاه درجه دوم مطالب و مباحث مربوط به فلسفه علم است.

ایشان در ادامه به بیان تفاوت این دو نگاه پرداخته و گفت: نگاه درجه اول و درجه دوم در اهداف و کارکرد با هم تفاوت دارند؛ نگرش درجه اول به مسائل درونی علم نگاه می کند و ارتباط آن با علوم دیگر مد نظر نیست؛ اما در نگرش درجه دوم، حدود رابطه این علم با سایر علوم مد نظر است.

وی تفاوت دیگر در این دو نگاه را در نوع نگاه به مسائل و آراء نادرست دانسته و اظهار داشت: در نگرش درجه اول آراء نادرست، مشکلی ندارد و اندیشمندان با بررسی ادله سعی می کنند آراء نادرست را از گردونه ارزشی خارج کنند ولی در نگاه درجه دوم آراء نادرست ارزش زیادی دارد و آنان بررسی می کنند که از کجا این آراء پیدا شده و پیش فرضهای نادرست ایجاد این نظریات چیست؟

استاد حوزه و دانشگاه در ادامه به تعریف عناصر و ارکان موجود در عنوان پرداخته و روش را فرآیند عقلانی یا غیرعقلانی ذهن برای رسیدن به شناخت یا توصیف یک واقعیت دانسته و بیان کرد: به عبارت دیگر مجموعه ابزار و فنونی که آدمی را از مجهولات  به معلومات راهبری می کند نیز روش اطلاق می شود.

حجت الاسلام حسینی خواه در ادامه به تعریف روش شناسی پرداخته و گفت: روش شناسی شناخت و بررسی کارآمدی ها و ناکارآمدیهای گوناگون است.

ایشان اجتهاد را در لغت از ریشه جهد دانسته و آن را به معنای تلاش در چیزی برای رسیدن به عمق آن دانسته و به تعریف اصطلاحی آن پرداخته و گفت: اجتهاد در اصطلاح معانی متعددی شده، برخی آن رامقابل اجماع دانسته اند، برخی به عملیات استنباط یا نتیجه استنباط  یا تحصیل حجت بر حکم شرعی فعلی و برخی به ملکه و حالت نفسانی تعریف کرده اند.

وی مسائل مستحدثه را موضوعاتی که جدیدند و در زمان حاضر پیدا شده اند و حکم شرعی آنها در نصوص دینی اعم از آیات و روایات و عبارات فقهای متقدم یافت نشود دانست.

استاد حوزه و دانشگاه در ادامه به بیان دو دلیل نبودن احکام مسائل مستحدثه در نصوص دینی پرداخته و گفت: یک دلیل، نبودن آن موضوع در زمان صدور نص و دیگری تغییر خصوصیات و شرایط و قیود موضوع باعث نبود مسائل مستحدثه در نصوص دینی می شود.

وی در ادامه تصریح کرد: برای اینکه بگوئیم اجتهاد در مسائل مستحدثه درست است باید مبانی را برای آن قائل باشیم.

حجت الاسلام و المسلمین حسینی خواه وجود حکم شرعی برای همه مسائل،  مفتوح بودن باب اجتهاد و توانائی پاسخگوئی فقه به تمام مسائل، مستند شدن ادله مسائل مستحدثه با ادله سه گانه قرآن، سنت، عقل را از جمله مبانی اجتهاد در مسائل مستحدثه دانست.

ایشان در ادامه به بیان بایسته های اجتهاد پرداخته و بیان کرد: گذر از فقه فردی به فقه اجتماعی و داشتن رویکرد اجتماعی به فقه، نگاه جامع به اجتهاد، تغییر مسیر از فقه منفعل به فقه فعال را از جمله بایسته های اجتهاد دانست.

ایشان در پایان به روش استنباط در مسائل نوپدید پرداخته و تصریح کرد:  شناخت دقیق موضوعات، استفاده از ادله اجتهادی مانند قواعد فقهیه، استفاده از مصلحت، استناد به سیره عقلا، ضرورت، نظم اجتماعی، تمسک به عمومات و اطلاقات، استفاده از قواعد اصولی، تنقیح مناط، قیاس اولویت، القاء خصوصیت، عرف و اصول عملی از جمله روشهای استنباط در مسائل نوپدید می باشد.