به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه عالی و تخصصی الزهراء(س) گرگان کرسی علمی ترویجی با عنوان «مساله سالخوردگی جمعیت در سیاست های کلی جمعیت» در تاریخ1401/2/31  برگزار گردید. در ابتدا دکتر رضا کیانی به عنوان ارائه کننده بحث گفت: سیاست های ابلاغی جمعیت که مقام معظم رهبری در اردیبهشت سال ۹۳ مطرح کردند دارای 32 بند است که یک  بند آن مربوط به سالخوردگی و شاخص های آن است که به توضیح پیرامون آن و دلایل و راهکارها خواهم پرداخت.

وی در ادامه آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله سبحانی و …. را از جمله مراجعی دانست که مسئله سالخوردگی را مطرح کردند.

ایشان در ادامه در بیان اهمیت جمعیت و توجه دشمنان به مسئله جمعیت و برنامه‌ریزی گسترده آنان در این زمینه به بیان جمله ای از آقای برژینسکی پرداخته و گفت :از فکر کردن درباره حمله پیش دستانه به ایران اجتناب کنید چرا که مطابق آمارهای جمعیتی تغییر نسل در ایران به نفع حکومت ایران نیست.

وی جمعیت سالخورده را با توجه به تعریف سازمان جهانی بهداشت و سازمان ملل جمعیتی دانست که ۷۰ درصد یا بیشتر افراد آن بالای ۶۰ سال باشند.

استاد کیانی در ادامه به وضعیت و تغییرات سالمندی در ایران پرداخته و گفت: سالمندی موضوع جهانی است و اکثر کشورهای توسعه یافته با موضوع سالخوردگی جمعیت دست به گریبان هستند که می‌توان کشور ژاپن، ایتالیا و آلمان را در سال ۲۰۱۷ جزء پیرترین کشورها برشمرد و در سال ۲۰۵۰ ژاپن، اسپانیا و پرتغال را جز سالخورده ترین کشورهای جهان دانست و جوانترین کشورها را امارات، قطر، اوگاندا و عمان پیش‌بینی کرد.

وی در ادامه گفت: کشور ایران از سال ۸۵ وارد فاز سالمندی شده و متوسط رشد جمعیت سالمند کشور سه برابر رشد جمعیت سالانه شده است و این روند افزایشی همچنان ادامه خواهد داشت.

ایشان سالخورده ترین استانهای کشور را از سال ۹۰ تا ۹۷ گیلان، مازندران و آذربایجان دانست و استان های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر را جزء جوانترین استان ها برشمرد.

استاد کیانی مواردی که برای سالخوردگی جمعیت باید روی آنها انگشت گذاشت را عبارت  از پوشش‌های بیمه‌ای، تقویت نظام تامین اجتماعی، تقویت فرهنگ احترام به سالمندان و انجام تحقیقات مستمر در خصوص مسائل و سیاست‌های جمعیتی دانست.

وی در ادامه به بیان سه روش پوشش بیمه ای پرداخته و گفت: پوشش های بیمه ای شامل متد های مشارکتی، متدهای غیر مشارکتی و متدهای ترکیبی می باشد.

ایشان پوشش بیمه ای مشارکتی را از نوع پوشش صندوق های مشارکتی دانسته و افراد و کارفرما و دولت را در پرداخت حق بیمه شریک دانسته و مهمترین صندوق در این نوع پوشش بیمه‌ای را صندوق تامین اجتماعی دانست.

استاد کیانی پوشش غیر مشارکتی را نوعی روش حمایتی دانست که در آن شخص چیزی پرداخت نمی‌کند و ارتباطی به اشتغال فرد ندارد، خواه شامل بازنشستگی باشد یا نباشد و بیمه سلامت، افراد تحت پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امداد را از انواع این نوع بیمه دانست.

وی پوشش بیمه ای در ایران را از سال ۹۴ تا ۹۷ دارای روند کاهشی دانسته و با توجه به مطالعات صورت گرفته، پوشش در بیمه ای در ایران را از ۷۰ درصد به ۶۴.۴ درصد کاهش دانسته که این جای نگرانی دارد.

ایشان در ادامه گفت: مسئله جمعیّت مسئله ای است که به شدت در صندوق های تامین اجتماعی و بازنشستگی اثر می گذارد و یکی از بحران های کلان، بحران صندوق بازنشستگی می باشد و برای سنجش وضعیت پایداری صندوق بازنشستگی، شاخصی به نام نسبت پشتیبانی لازم است که این شاخص به ما می‌گوید به ازای هر نفر شاغل چند نفر بازنشسته وجود دارد.

استاد کیانی گفت: بر اساس تجربیاتی که وجود دارد اگر هر صندوق بازنشستگی نسبتش یک به هفت شود آن صندوق دچار ناپایداری شده و اگر 3 به 1 برسد آن صندوق ورشکسته است و نمی تواند به تعهدات خود ایفا کند. اگر نسبت پشتیبان در صندوق تامین اجتماعی 37/6 باشد آن صندوق قادر نخواهد بود تعهدات خود را انجام بدهد و اگر به زیر 35/5 نفر برسد که حتی اگر دولت هم بدی های خود را به این صندوق انجام بدهد بازهم کفاف نخواهد داد و با بحران سالخوردگان و بازنشستگان روبرو خواهیم بود.

وی نسبت پشتیبان در تامین اجتماعی را از سال ۵۴ که حول ۲۵ نفر شاغل و یک نفر بازنشسته بود در سال ۹۸ این عدد را زیر ۵ دانسته و گفت: پیش بینی می شود این روند نزولی ادامه داشته باشد و این صندوق در پرداخت تعهداتش با مشکل مواجه باشد.

ایشان تغییر در ساختار سنی کشور و عدم هماهنگی در بین سازمان‌های متولی پوشش‌های بیمه‌ای و حمایتی را موجب تغییر در ساختار پوشش‌های بیمه‌ای و صندوق‌های بازنشستگی و ایجاد وضعیت نامطلوب آن دانست.

وی اصلی ترین دلیلی که وضعیت پوشش بیمه ای سالمندان در کشور را تحت تاثیر خود قرار داده را پایین بودن میزان افراد شاغل در کشور دانست

استاد کیانی در پایان به ارائه راهکار برای استفاده همه افراد از خدمات بیمه ای و حمایتی پرداخته و گفت: اجرای طرح هایی که در مجلس به عنوان قانون مطرح شده و یا دبیرخانه ابلاغ کرده و همچنین وفاق بین صندوقهای بازنشستگی و حمایتی از جمله راهکارها می باشد.

در ادامه استاد حق شناس گفت: ارائه کننده بحث به جنبه‌های رفاهی سالمندان پرداخته و به جنبه های اجتماعی و فرهنگی اشاره نکرده است.

وی با استناد به حدیثی از امام علی «علیه السلام» درباره احترام و تکریم سالمندان گفت: فرهنگ سازی برای احترام و تکریم سالمندان و ایجاد شرایط لازم برای تامین سلامت و نگهداری آنها در خانواده و پیش بینی ساز و کار لازم برای بهره مندی از تجارب سالمندان در عرصه های مناسب، لازم است.

ایشان سیاست های جمعیتی را پیشران توسعه اقتصادی اجتماعی هر کشوری دانست و گفت: سه ویژگی که باید در تحولات جمعیتی کشور به آن توجه کرد تغییرات ساختار سنی، کاهش میزان باروری، کاهش رشد جمعیت می باشد.

ایشان در ادامه گفت: با توجه به این زنگ خطر ها باید تاکیدات مقام معظم رهبری در دستور کار قرار ‌گیرد و بررسی شود که سیاست ها چقدر محقق شده و چقدر جای کار دارد.

استاد حق شناس در ادامه بیان کرد: آنچه به لحاظ تئوریک و از نظر فرهنگی و اجتماعی مهم است، سالمندی فعال یعنی فرآیند به حداکثر رساندن سطح سلامت، مشارکت و امنیت است که توسط سازمان بهداشت جهانی ابلاغ شده و در آن به رویکرد اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی، اخلاقی و بین نسلی و جامعه محور توجه شده است.

وی در ادامه به بیان رویکرد اخلاقی پرداخته و گفت: اسلام به سالمندان با احترام و تکریم نگاه می‌کند و سالمندی را نماد تجربه و دانایی می تواند و آنان را دارای مقام بزرگ دانسته که باید مورد دلجویی و محبت قرار گیرند.

ایشان با استناد به کلام پیامبر اکرم «صلوات الله علیه» سالمندان را به عنوان برکت و وجود آنها در میان خانواده و جامعه را همانند وجود پیامبر صلوات الله در میان امت دانست.

وی در ادامه چالش های فرهنگی و اجتماعی در حوزه سالمندان را از جمله بحران های ساختاری خانواده دانست و گفت: افزایش میانگین سن ازدواج، افزایش طلاق، تغییر شکل ازدواج، تغییر شکل خانواده‌ها، شکاف نسلی، کمرنگ شدن گفتمان در خانواده ها، کمرنگ شدن پیوندهای عاطفی و چتر حمایتی خانواده از سالمندان، کاهش تدریجی سرمایه اجتماعی موجب تشدید بحران های ساختاری خانواده می شود.

استاد حق شناس در پایان به بیان راهکار هایی برای پررنگ شدن نقش سالمندان در خانواده پرداخته و گفت: ایجاد احساس مسئولیت نسبت به سالمندان، احترام و پاسداری از مسائل ایشان، برآورده کردن توقعات آنها با گشاده رویی، آموزش مهارت روش برخورد با سالمندان، تهیه برنامه‌های ویژه از طریق رسانه ملی و استفاده کردن از تجارب سایر کشورها می‌تواند در این زمینه کمک شایانی کند.

در پایان دبیر جلسه به جمع بندی مباحث پرداخته و گفت: یک دهه است که مسئله جمعیت از مسائل حاکمیتی شده و تمام تلاش روی این مسئله شده است. جمعیت از دسته مفاهیمی است که از هر زاویه ای بررسی بررسی شود در اولویت است. مثلاً از نگاه علوم سیاسی وقتی به جمعیت نگاه می کنیم می بینیم برای تشکیل دولت نیاز به چهار مولفه و عنصر اساسی حکومت، حاکمیت، سرزمین و جمعیت است و جمعیت یکی از مهم‌ترین عناصر تشکیل دولت می باشد و یا از نگاه دینی بررسی می شود با مسئله احیای نفوس مواجه می‌شویم که از شهید صدر، امام موسی صدر و شهید مطهری به این مسئله پرداخته اند و چند سالی است که شیعه و سنی جمعیت را مطرح می کنند. وقتی با نگاه جامعه شناسی بررسی می شود متوجه می شویم قوام هر مسئله ای به جمعیّت است و در  بررسی اقتصادی نیز جمعیت دارای اولویت است.

 از هر زاویه که بررسی می کنیم جمعیت یکی از مفاهیم اجتماعی است که از مزیت به شدت زیاد برخوردار است.