“
به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه عالی و تخصصی الزهراء(س) گرگان نشست علمی پژوهشی با عنوان «نقش علم فقه در گسترش صلح» در تاریخ 99/8/27  برگزار گردید. در این نشست حجت الاسلام و المسلمین آقای شاهینی استاد سطح 4 این مدرسه در ابتدا به تعریف صلح پرداخته و گفت: صلح و سلم به معنای زندگی مسالمت آمیز در کنار هم می باشد یعنی جوهره صلح عدم تحمیل و زندگی مسالت آمیز است.
وی در ادامه به بیان دو عنصر مهم در زندگی مسالمت آمیز اشاره کرده و گفت: اولین عنصر رواداری فکری یعنی به رسمیت شناختن مرزها و تفاوتها است. عنصر دوم مدارای رفتاری می باشد که رضایت به رفتار متفاوت می باشد.
آقای شاهینی گفت: با توجه به عنوان بحث برای اثبات آن باید از طریق منبع استنباط فقه یعنی قرآن و سنت وارد شویم. به دلیل اینکه صلح و سلم در متون فقهی مورد توجه قرار نگرفته است. 40 سال است که اندیشه فقهی، حکومت و قدرت و سیاست را به دست گرفته است. از این 40 سال اخیرا بحث فقه حکومتی مورد توجه قرار گرفته است. در فقه سنتی و فقه مصطلح نگرش های خُرد حاکم است. در حالیکه صلح و سلم یک پدیده ای اجتماعی است و نیاز به نگاهی کلان به جامعه دارد. فقه سنتی درصدد این است که با نگرشی خُرد معضلات جامعه را حل کند و این شدنی نیست. بعضی از معضلات جمهوری اسلامی بر می گردد به اینکه ما در حوزه فقه و فقاهت به سمت اسنتباط پدیده های جدید از دل منابع فقهی نرفتیم.
ایشان در ادامه گفت: برای استخراج پدیده های اجتماعی از فقه نیاز به یک فقه الاجتماع می باشد یعنی طرح پدیده های جدید جامعه محور و استنباط احکام آنها با نگاه کلان به جامعه از منابع فقهی.
ایشان اصل در روابط مسلمانان و غیر مسلمانان را صلح دانسته و اثبات قتال بین آنان را نیاز به دلیل دانسته و گفت: در خصوص این مسئله می توان به آیاتی اشاره کرد از جمله آیه 191 سوره بقره که خداوند در این آیه می فرماید: «إن قاتلوکم فاقتلوهم» این آیه با إن شرطیه آغاز شده است یعنی اگر جنگیدند بنجنگید. از إن شرطیه استنباط می کنیم که اصل اولیه بر زندگی مسالمت آمیز در کنار آنهاست.
آقای شاهینی با طرح آیه 61 سوره انفال که خداوند در این آیه می فرماید: «إن جنحوا فاجنح لها»گفت: اگر آنها برای سلم و صلح و زندگی مسالمت آمیز بال گشودند یا «آغوش باز کردند» تو هم آغوش باز کن. این آیه بین آیات قتال آمده است و نشان دهنده این است که اگر دشمنان وسط قتال از شما تقاضای صلح و سلم کردند بپذیرید.
ایشان از آیه دیگری که برای اثبات صلح استفاده کردند آیه 39 سوره حج می باشد که خداوند می فرماید:«أذن للذین یقاتلون بأنهم ظلموا» اذن داده شده با کسانی که به شما ظلم کردند بجنگید. با توجه به کلمه أذن می توان گفت قتال نیاز به اذن دارد. صلح نیاز به اذن ندارد. معنایش این است اصل اولیه در اسلام ناب بر عدم قتال و زندگی مسالمت آمیز است.
وی با توجه به آیه 8 سوره ممتحنه« لاینهاکم … أن تبروهم و تقسطوا الیهم إن الله یحب المقسطین. » گفت: کلمه قسط به کار رفته در این آیه به معنای سهم می باشد و مقسط به کسی می گویند که سهم دیگران را می دهد. نقطه مقابل آن قاسط است یعنی کسی که سهم دیگران را نمی دهد. خداوند کسانی که سهم دیگران را می دهند و زیاده خواه و زیاده طلب نیستند را دوست دارد. ابتدای آیه در مورد زندگی مسالمت آمیز با دشمنان است، ادامه آیه می فرماید خداوند شما را نهی نمی کند از اینکه بخواهید سهم آنها را بدهید نه فقط در زندگی مسالمت آمیز باشید بلکه سهم آنها را بدهید.
شاهینی آیه 20 سوره آل عمران «قل للذین اوتوالکتاب و الامیین ءاسلمتم ….» را نهایت صلح طلبی و رواداری فکری و مدارای رفتاری دانسته و گفت: این آیه تنها خطاب به مسیحیان و یهودیان و اهل کتاب نیست بلکه شامل امیین نیز می شود. امیین یعنی بت پرستها که اسلام بت های آنها را خراب کرد. چون بت اندیشه نیست وسیله انحراف و جهل است. اما هنگامی که صحبت از مواجه با اندیشه انسان ها می شود ولو اندیشه بت پرستی، اسلام اندیشه رواداری دارد. به زور اندیشه و آلودگی های ذهنی افراد را عوض نمی کند. ایشان در ادامه گفت: خداوند چیزهای مهم را با قل مطرح می کند بگو به اهل کتاب و بت پرستها اگر اسلام بیاورید هدایت شده اید اما اگر سرپیچی کردند ای رسول ما تو فقط برسان. دیگر چیزی پشت سرش نیست.
استاد سطح 4 این مدرسه با طرح آیه 46 سوره عنکبوت «و لاتجادلوا اهل الکتاب إلا بالتی هی أحسن إلا الذین ظلموا منهم و قولوا آمنا بالذین أنزل إلینا و إنزل الیکم و الهنا و الهکم واحد»گفت: این آیه جملات سلم و بردباری و رواداری را نشان می دهد. وقتی پیام اسلام اینگونه به جهان عرضه شود می تواند جذاب و شیوا باشد.
آقای شاهینی آیه 68 سوره انعام را آیه مسالمت در هنگام گفتگو نامید و گفت: در این آیه خداوند می فرماید: «إذا رایت الذین یخوضون فی آیاتنا فقد … عنهم حتی یخوضوا فی حدیث غیره» وقتی جماعتی را می بینی که نشانه های ما را توطئه می کنند تمسخر می کنند از آنها اعراض کن و روی برگردان تا اینکه موضع سخنشان را عوض کنند.
ایشان با توجه به این آیه گفت: اگر افرادی آیات الهی و مباحث اعتقادی را بررسی کردند تا نقطه منفی بگیرند و شروع به مسخره کردن بکنند از آنها اعراض کن تا از حرفشان برگردند. یعنی کار فرهنگی و عملی انجام بده. هیچ جای این آیه برخورد خشونت آمیز با آنها را مطرح نکرده است بلکه مربوط می شود به اینکه انسان در مواجه با مباحث فکری و تئوریک اصل بر مسالمت را داشته باشد.
ایشان در ادامه برای اثبات صلح به روایاتی از پیامبر اکرم(ص) استناد کرده و گفت: پیامبر«ص» می فرماید: هر کس ذمی را اذیت کند من دشمنش می شوم. اگر کسی کارهای سنگین بر دوش معاهد یعنی کسی که در پناه اسلام است بگذارد من دشمنش (ص) می شوم.
در ادامه به حدیثی دیگر از پیامبر(ص) استناد کرده و گفت: هر کس ذمی و معاهدی را ظلم کند حقش رل نقض کند، کارهای فوق طاقت به او واگذار کند یا چیزی را بدون رضایتش از او بگیرد، من روز قیامت علیه او احتجاج خواهم کرد. این حدیث خطاب به مسلمانان است. با توجه به روایات مطرح شده نیز می توان گفت اصل بر صلح و زندگی مسالمت آمیز می باشد.