استاد راهنما: حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای سعید شهواری

استاد مشاور:حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای محمود ابوترابی

پژوهشگر:  سکینه آخوندی

موضوع این تحقیق «جرائم رایانه­ای از دیدگاه فقه وحقوق» می باشد. جرائم رایانه­ای باتوجه به گستردگی وبه خصوص ناشناخته بودن وسرعت زیاد انجام آن نسبت به جرائم سنتی، بسیار درحال گسترش است وازسویی مجرمان وجاسوسان زیادی ازاین قابلیت به طور نامحسوس در حال سودجویی و گسترش اعمال قبیحانه ی خود هستند.

رشدفنی تکنولوژیِ دراختیارمردم، سرعت انتقال وگسترش جرائم رایانه­ای را به دنبال خواهد داشت زیرا ساختارهای اخلاقی وکنترل کننده وهشداردهنده درنوع استفاده ازرایانه ودر­محیط سایبر­واینترنت که وسیع­ترین فضای جرائم­رایانه­ای ­­است به اندازه ی تکنولوژی، رشد نیافته است. فقرفرهنگی وپایبندنبودن به ارزش­های جامعه وباورهای دینی وکمرنگ شدن آموزه های­دینی واخلاقی مانند حفظ آبروی مومن و…، بی تفاوتی به سرنوشت انسان­های دیگرو.. برشدت این جرائم می­افزاید.

این تحقیق با استفاده از نوع ­توصیفی ـ تحلیلی است و در آن وضعیت موجود جرائم رایانه­ای­, ویژگی­ها واقسام وارکان جرائم رایانه­ای بررسی شده تحلیل داده ها بر اساس تحلیل محتوا انجام شده است.

درحقوق جزایی، جرائم رایانه ای هماننددیگر جرائم دارای رکن قانونی، رکن مادی ورکن روانی است. رکن قانونی آن براساس قوانین جرائم رایانه ای است که درایران به صورت نهایی توسط شورای نگهبان درسال 1388به تصویب رسید.

رکن مادی آن نیز باتوجه به نوع جرائم، براساس ویژگیهای مجازی آن مشخص می شود مانند داده های سرّی درجرم جاسوسی رایانه ای یا دسترسی به داده به طور فنی و نرم افزاری درجرم دسترسی غیرمجاز می باشد .

رکن روانی جرائم نیز چه با قصدعام یعنی عمد وچه باقصدخاص درهرجرمی درجرائم رایانه ای وجود داردکه قصد عام آن درهمه ی جرائم رایانه ای با اختیار و آگاهی است.

باوجود ارکان اصلی جرم درجرائم رایانه ای، جرم انگاری هریک ازانواع جرائم رایانه ای براساس حقوق جزایی کشور ایران انجام می گیرد.

درفقه اسلامی نیز همانندحقوق برخی از جرائم رایانه ای رامی توان به مدارک فقهی جرایم سنتی آن تطبیق داده و جرم انگاری نمود ولی ماهیت بعضی از جرائم رایانه ای به گونه ای است که جرمی جدیدبا ویژگی های جدید وپیچیده است که نیاز به بررسی و تحقیق بیشتری دارد. دراین نوع جرائم باتوجه به فقه پویای اسلام، قواعد فقهی  درنظرگرفته شده می توانندجرم انگاری موارد مستحدثه را اثبات و جرم بودن آن را محرز نمایند.بنابراین بسیاری از قواعد فقهی می توانند رکن قانونی یا شرعی این جرایم باشند.

رکن روانی فقه اسلامی که مشترک با حقوق کیفری است قصد واراده و آگاهی است که درجرایم رایانه ای نیز وجود دارد.

رکن مادی فقه اسلامی نیز بسیار به رکن مادی حقوق جزایی نزدیک است بااین تفاوت که اگرگناهی مانع امنیت، آزادی و عدالت ویا حقوق دیگر مسلمانان باشد جرم محسوب می شود و گناهانی که فردی و زیان وضرر معنوی یا مادی به دیگران نمی رساند باآنکه درفقه اسلامی گناه و مذموم است ولی ازنظر قانونی جرم محسوب نمی شودیعنی اگر بعضی از جرائم رایانه ای ضررمعنوی یا مادی به دیگران نرساند ولی چون عمل انجام شده یا ترک شده خلاف فرمان الهی است درنگاه فقه اسلامی جرم محسوب می شود.

باوجود ارکان حقوقی وهم چنین ارکان فقه اسلامی درجرائم رایانه ای، جرم انگاری این نوع جرایم به راحتی امکان پذیراست.

درفقه اسلامی درصورت نبود حکم شرعی مشخص مانند جرائم رایانه ای، حاکم ازتعزیر استفاده می نماید. ابواب فقهی دراجرای تعزیر نقش بسیار مهم و اساسی دارند .

ازدستاوردهای این تحقیق این است که فقه اسلامی در مسائل مستحدثه مانندبعضی از جرائم رایانه ای، با وجود قواعدفقهی با خصوصیاتی مانند: ساری وجاری و کلی بودن، انعطاف­وتوان­مندی بسیار زیادی درعصر فن­آوری اطلاعات داراست و درجرائم مختلف جاری می شود، مانندقواعد اتلاف، لاضرر، احترام یا….درحقیقیت قواعدفقهی تکمیل کننده احکام ثابت و شناخته شده ی اسلام هستندکه به صورت منسجم و مستدل راهگشای جرم انگاری وحتی پیشگیری از مسائل جدید عصر فن آوری باشند.

به عبارتی کامل تر بسیاری از اصول قانون جرایم جدید وخاص رایانه ای می تواند براساس قواعد فقهی وبه کمک آن ها پیشنهاد و مصوب شود واین جزو خصایص وویژگی های حکومت اسلامی است که قانون مدون آن براساس ابواب فقهی و اصول اسلامی پی ریزی می شود.

کلیدواژه: جرم، رایانه، جرم رایانه­ای، فضای سایبر، اینترنت، فقه، حقوق