به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان ششمین پیش نشست همایش ملی تقریب مذاهب اسلامی و تمدن سازی نوین اسلامی در گام دوم انقلاب با عنوان “مبانی فقهی و کلامی تقریب مذاهب اسلامی از منظر آیات و احادیث” در تاریخ1401/10/26   برگزار گردید.

در ابتدای این نشست دکتر عمراف به بیان مقدماتی در باب تقریب مذاهب اسلامی پرداخت و بیان کرد: آرمانشهر تقریب مذاهب اسلامی و وحدت امت محمدی(ص)، شهری است برآمده از تمدن نوین اسلامی که همه چیز در آن رنگ مهر و صفا به خود می­گیرد؛ دورنگی، دوروئی، دوگانگی و نفاق را در آن راهی نیست.

مدیر گروه عمومی جامعه المصطفی بنیان این شهر را بر پایه­های راستی و درستی استوار دانست و گفت: نمای بیرونی آن به زینت مروت و مدارا آراسته است. در این شهر از غوغای جنگ و نزاع و فریادهای فحش و ناسزا و نجواهای تهمت و افترا خبری نیست.

وی با اشاره به این مطلب که این شهر فرصتی برای رشد و بالندگی استعدادها است گفت:  این شهر دست یافتنی است و می توان آن را در عالم واقع و مادی برپا کرد. چرا که اگر قابل دست­رسی نبود، فلسفه فرستادن پیامبران و کتاب­های آسمانی پوچ و بی­معنا می­شد، در صورتی که ساحت قدس ربوبی از این کار و هر کار بیهوده منزه و مبراست.

در ادامه حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسینی رئیس نمایندگی جامعه المصطفی العالمیه نمایندگی گلستان به عنوان ارائه دهنده بیان کرد:با توجه به موضوع، سه بحث وحدت امت اسلام، تقریب مذاهب اسلامی و مبانی که می‌تواند ما را به تقریب برساند مورد بررسی قرار می گیرد.

رئیس نمایندگی جامعه المصطفی وحدت امت اسلامی را محصول، میوه و نتیجه تقریب مذاهب اسلامی دانست و بیان کرد: تا مذاهب اسلامی افق فکری شان به هم نزدیک نشود وحدت امت اسلامی محقق نخواهد شد. وحدت، محصول تقریب مذاهب اسلامی تقریب مذاهب اسلامی نیز محصول مبانی مشترکی است که این مذهب دارد.

وی با توجه به آیات قرآن به ویژه آیه 164 سوره آل عمران نگاه بلند قرآن را دعوت بین فرق توحیدی به وحدت دانست و بیان کرد: نه تنها مذاهب اسلامی باید با توجه به مشترکات با هم وحدت داشته باشند بلکه فرق توحیدی هم با توجه به مشترکات میتوانند به یک وحدتی دست پیدا کنند.

دکتر حسینی آیات فراوانی از قرآن کریم از جمله آیه ۱۰۳ سوره آل عمران، آیه 10 سوره حجرات، آیه 93 سوره انبیاء، آیه 143 سوره بقره، آیه 2 سوره مائده، آیه 103 سوره مجادله، آیه 103 سوره آل عمران  و… از جمله آیاتی دانست که اشاره به وحدت امت اسلامی دارد.

رئیس نمایندگی جامعه المصطفی با توجه به بیانی از حضرت امام رحمت الله علیه گفت:  تقریب مذاهب اسلامی تنها راه عینیت بخشیدن به محوری ترین اصل  قرآنی و حدیثی یعنی وحدت مسلمین است.

 وی راه عینیت بخشیدن به وحدت امت اسلامی را تقریب مذاهب دانست و بیان کرد: اگر سرتاسر قرآن ما را دعوت به وحدت می کند این از مسیر تقریب مذاهب عینیت پیدا می‌کند. اگر مذاهب به هم نزدیک نباشند وحدتی که مورد نظر قرآن و روایات است محقق نخواهد شد و تقریب هم محقق نمی‌شود مگر اینکه علمای مذاهب به مبانی مشترک توجه داشته باشند. توجه به مبانی مشترک، موجب نزدیک شدن استنباطات به هم می شود.

دکتر حسینی ریشه تقریب مذاهب را در قرآن و سیره نبوی و اهل بیت علیه السلام دانست و تصریح کرد: مخالفت با تقریب مذاهب و وحدت امت اسلام، مخالفت با دو منبع اصلی اسلامی قرآن و سنت نبوی و علوی می باشد. کسی که با سخن و قلم دست به تفریق بزند عدول از دو منبع عظیم اسلامی کرده است.

رئیس نمایندگی جامعه المصطفی قلمرو و گستره تقریب مذاهب را تقریب اعتقادی، تقریب فقهی، تقریب اخلاقی، تقریب تاریخی و تمدنی، تقریب اقتصادی، تقریب سیاسی دانست و به بیان تقریب فقهی پرداخت و گفت: حجیت اجتهاد مجتهد زمانی تحقق می یابد که بر اساس قواعد و منابع صحیح و مستند به منبع مشروع باشد و برترین و بهترین منابع مشروع قرآن و سنت است. البته برای استناد به سنت، قیودی لحاظ شده است که باید مورد توجه قرار گیرد.ارزشمندی اجتهاد مجتهد به منبع استنباط و اجتهادش بر می گردد. منبع اجتهاد و استنباط یک مجتهد در درجه اول قرآن و سنت می باشد.

وی گفت: آنچه ضرورت تقریب را صد چندان می‌کند این است که در بحث سنت مشترکاتمان به مراتب بیشتر از مفترقاتمان است. ۷۰ درصد احادیث در منابع حدیثی شیعه و سنی با هم مشترک است. تبانی بین علمای شیعه و سنی در اشتراک احادیث نشده است تصادفی هم نیست. با این فتاوای مشترک خیلی از فتاوای اختلافی ما از بین خواهد رفت.

دکتر حسینی تاکید علمای اسلامی در استنباطات بر قرآن و احادیث مشترک بین شیعه و سنی را، زمینه و بستری برای تحقق تقریب مذاهب اسلامی دانست.

رئیس نمایندگی جامعه المصطفی یکی دیگر از مبانی که امت اسلام را به وحدت می رساند را مبانی کلامی دانسته و بیان کرد:  مبانی اعتقادی مشترک در تمام مذاهب که موجب تقریب مذاهب می شود و امت اسلام را به وحدت می رساند در توجه به توحید و یکتایی خداوند، ایمان به نبوت پیامبران الهی و رسول گرامی اسلام، ایمان به معاد و حیات جاویدان پس از مرگ، ایمان به قرآن کریم به عنوان بزرگ ترین معجزه پیامبر صلوات الله، ایمان به جامعیت اسلام به عنوان آخرین دین و برگزیده ترین دین الهی خلاصه می شود .

وی در پایان بیان کرد: کسانی که وحدت را قبول ندارند خواه شیعه باشند خواه سنی از قرآن و سنت اطلاعی ندارند.

جمع بندی دکتر عمراف:    سه عنوان زیر مرتبط با هم هستند:

1.     وحدت امت اسلام

2.     تقریب مذاهب اسلامی

3.     مبانی موصله تقریب مذاهب

·        وحدت امت اسلام، محصول تقریب مذاهب است؛ تقریب مذاهب، ثمره توجه به مبانی مشترک مذاهب اسلامی است.

·        توجه به مبانی، شرط تحقق تقریب و تقریب، شرط تحقق وحدت امت است.

·        قرآن کریم در فراخوان خود به امر وحدت نه تنها به وحدت میان مسلمین، بلکه دعوت به وحدت میان ادیان توحیدی دارد: آل عمران/ 64

 فراخوان قرآن به وحدت امت اسلامی:

1.     آل عمران/ 103

2.     حجرات/ 10

3.     انبیاء/93

4.     بقره/ 143

5.     آل عمران/200

6.     مائده/2 : «و تعاونوا علی البر و التقوی»

7.     مجادله/22: «ألا إن حزب الله هم المفلحون»

8.     انفال/63: «و ألف بین قلوبهم»

·        امام خمینی(ره): سراسر قرآنکریم از وحدت دم می­زند.

·        عصاره دعوت قرآنی، وحدت امت اسلامی است.

·        این دعوت از مسیر مذاهب، عینیت پیدا می کند.

·        تحقق تقریب مذاهب مشروط به توجه علمای مذاهب به مبانی مشترک کلامی، فقهی و اخلاقی است.

·        در روایات اسلامی احادیث تقریب و وحدت فراوان وارد شده است. از جمله:

«إنما اختلفنا عنه لا فیه»

·        با توجه به آیات و روایات فراوان به این نتیجه می رسیم که تقریب مذاهب ریشه در قرآن و سنت دارد.

·        مخالفت با تقریب مذاهب و وحدت امت اسلام، در حقیقت مخالفت با قرآن و سنت است.

قلمرو گستره تقریب مذاهب
1.     اعتقادی

2.     فقهی

3.     اخلاقی

4.     تاریخی و تمدنی

5.     اقتصادی

6.     سیاسی

مبانی فقهی تقریب مذاهب
·        دو منبع اصلی در اجتهاد و استنباط احکام فقهی «کتاب» و «سنت» است که شیعه و سنی آن را می­پذیرند.

·        حجیت اجتهاد مجتهد زمانی تحقق می یابد که بر اساس قواعد و منابع صحیح و مستند به منبع مشروع باشد و برترین و بهترین منابع مشروع قرآن و سنت است. البته برای استناد به سنت، قیودی لحاظ شده است که باید مورد توجه قرار گیرد.

·        مشترکات روایی فریقین؛ 70% احادیث و روایات در منابع حدیثی شیعه و سنی مشترکند. آیا این اشتراک تصادفی است؟! آیا در میان تبانی راویان درکار بوده است؟! اگر به این احادیث مشترک توجه و تمرکز شود، لا محاله تحقق تقریب مذاهب امکان پذیر خواهد بود.

·        در زمینه احادیث مشترک کتاب­هایی تألیف شده است که از جمله:

1.     سلسلة الأحادیث المشترکة بین الشیعة و السنة، تألیف آیت الله تسخیری

2.     الأحادیث المشترکة…، تألیف محمد خضر

3.     مدارک فقه أهل السنة علی نهج وسائل الشیعة، تألیف سید محمد طباطبایی

4.     موسوعة الأحادیث الفقهیة عند المذاهب الإسلامیة، تألیف مجمع تقریب

مبانی کلامی تقریب مذاهب
·        توجه نمودن به زیربنای مسائل اعتقادی منجر به تقریب مذاهب می­شود و عدم توجه منجر به تفرقه و دشمنی خواهد شد.

·        مبانی اعتقادی مشترک:

1.     اعتقاد به توحید و یکتایی ذات اقدس الهی

2.     اعتقاد بهنبوت پیامبران الهی و رسالت خاتم پیامبران(ص)

3.     اعتقاد به معاد و حیات جاویدان پس از مرگ

4.     اعتقاد به قرآن کریم به عنوان بزرگ­ترین معجزه خالده پیامبر اسلام(ص)

5.     اعتقاد به جامعیت اسلام به عنوان آخرین و برگزیده­ترین دین آسمانی