استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای علی اصغر فضیلت

استادمشاور: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای غلامرضا گلچین راد

پژوهشگر: زینب رضایی

این تحقیق با هدف بررسی خشونت از دیدگاه قرآن کریم به رشته ی تحریر در آمده است. در این تحقیقر تلاش می گردد تا به این سوال پاسخ داده شود که نگاه قرآن کریم به خشونت چیست؟ برای دستیابی به هدف فوق، منابع موجود با استفاده از روش اسنادی متناسب با سوالات و هدف تحقیق مورد نقد و بررسی قرار گرفته و تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها عمدتاً بر اساس تحلیل محتوا انجام شده است. از مهمترین یافته ای این تحقیق می توان به مفهوم خشونت اشاره کرد که عبارت است از اقدام علیه جسم و جان، شرف مال و حقوق افراد به طوری که ایجاد ترس نماید و عواملی مانند استکبار، اسراف، پیروی از اشراف، تجاوز، تعصب، تکذیب، حسد و … موجب خشونت می گردد.

خشونت آثار دنیوی و اخروی زیادی همچون پراکندگی مردم، ذلت، مسکنت، غضب الهی و سلب ایمان و دخول شیطان در وجود شخص خشونت گر را به دنبال دارد.

با بررسی آیات و روایات در می یابیم که راهکارهایی برای مقابله با این رذیله بیان شده که مهمترین آنها یاد خداوند متعال و اصلاح نفس و صبر و بردباری و دوری از کبر می باشد.

واژگان كليدي: قرآن، خشونت، تندي و پرخاشگري، خشونت اجتماعي.

استاد راهنما: حجت الإسلام و المسلمین جناب آقای مجتبی ازشاد

پژوهشگر: ربابه کابوسی

میل به خودآرایی و خودنمایی  یک امر فطری است؛ که در همه ی انسانها و در همه اعصار تاریخ وجود داشته و امروزه از جمله مباحث مبتلابه است. در شریعت اسلام نیز علاوه بر تاکید به این امر،  برای آن حدود و ثغوری معین شده است. پایان نامه حاضر با عنوان « تبیین فقهی خودآرایی و خودنمایی از منظر امامیه» بر اساس مستندات و متون فقهی تدوین گردیده و تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی است و روش به کار رفته در آن اسنادی است  و از مهمترین یافته های این مطالعه می توان عنوان نمود؛ که شخص خودآرا با  آرایش ، پوشیدن لباس های آراسته و زیورآلات و همچنین استعمال بوی خوش  به قصد آراسته شدن و زیبا شدن به خودآرایی می پردازد. اما شخص خودنما علاوه بر خودنمایی ظاهری که اعم از آرایش، پوشیدن لباس های رنگارنگ و… ، به خودنمایی در گفتار و رفتار، به قصد دیده شدن و انگشت نما شدن می پردازد؛ که گاهی به صورت آراسته و زیبا و گاهی به صورت ژولیده و نازیبا  خودنمایی می کند.

از همین رو بنابر نظر فقهای امامیه، خودآرایی و خودنمایی با توجه به رابطه ناظر و منظور(محرم و نامحرم)، زمان(حداد و غیر حداد) و کیفیت خودآرایی و خودنمایی(خودآرایی فردی،لباس شهرت، تبرج و…) به دو قسم مطلوب و نا مطلوب تقسیم می گردد. و یکی از احکام خمسه بر آن جاری می شود.

کلید واژه ها: خودآرایی، خودنمایی، زینت، تبرج، لباس شهرت

استاد راهنما: حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای سعید شهواری

استاد مشاور:حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای محمود ابوترابی

پژوهشگر:  سکینه آخوندی

موضوع این تحقیق «جرائم رایانه­ای از دیدگاه فقه وحقوق» می باشد. جرائم رایانه­ای باتوجه به گستردگی وبه خصوص ناشناخته بودن وسرعت زیاد انجام آن نسبت به جرائم سنتی، بسیار درحال گسترش است وازسویی مجرمان وجاسوسان زیادی ازاین قابلیت به طور نامحسوس در حال سودجویی و گسترش اعمال قبیحانه ی خود هستند.

رشدفنی تکنولوژیِ دراختیارمردم، سرعت انتقال وگسترش جرائم رایانه­ای را به دنبال خواهد داشت زیرا ساختارهای اخلاقی وکنترل کننده وهشداردهنده درنوع استفاده ازرایانه ودر­محیط سایبر­واینترنت که وسیع­ترین فضای جرائم­رایانه­ای ­­است به اندازه ی تکنولوژی، رشد نیافته است. فقرفرهنگی وپایبندنبودن به ارزش­های جامعه وباورهای دینی وکمرنگ شدن آموزه های­دینی واخلاقی مانند حفظ آبروی مومن و…، بی تفاوتی به سرنوشت انسان­های دیگرو.. برشدت این جرائم می­افزاید.

این تحقیق با استفاده از نوع ­توصیفی ـ تحلیلی است و در آن وضعیت موجود جرائم رایانه­ای­, ویژگی­ها واقسام وارکان جرائم رایانه­ای بررسی شده تحلیل داده ها بر اساس تحلیل محتوا انجام شده است.

درحقوق جزایی، جرائم رایانه ای هماننددیگر جرائم دارای رکن قانونی، رکن مادی ورکن روانی است. رکن قانونی آن براساس قوانین جرائم رایانه ای است که درایران به صورت نهایی توسط شورای نگهبان درسال 1388به تصویب رسید.

رکن مادی آن نیز باتوجه به نوع جرائم، براساس ویژگیهای مجازی آن مشخص می شود مانند داده های سرّی درجرم جاسوسی رایانه ای یا دسترسی به داده به طور فنی و نرم افزاری درجرم دسترسی غیرمجاز می باشد .

رکن روانی جرائم نیز چه با قصدعام یعنی عمد وچه باقصدخاص درهرجرمی درجرائم رایانه ای وجود داردکه قصد عام آن درهمه ی جرائم رایانه ای با اختیار و آگاهی است.

باوجود ارکان اصلی جرم درجرائم رایانه ای، جرم انگاری هریک ازانواع جرائم رایانه ای براساس حقوق جزایی کشور ایران انجام می گیرد.

درفقه اسلامی نیز همانندحقوق برخی از جرائم رایانه ای رامی توان به مدارک فقهی جرایم سنتی آن تطبیق داده و جرم انگاری نمود ولی ماهیت بعضی از جرائم رایانه ای به گونه ای است که جرمی جدیدبا ویژگی های جدید وپیچیده است که نیاز به بررسی و تحقیق بیشتری دارد. دراین نوع جرائم باتوجه به فقه پویای اسلام، قواعد فقهی  درنظرگرفته شده می توانندجرم انگاری موارد مستحدثه را اثبات و جرم بودن آن را محرز نمایند.بنابراین بسیاری از قواعد فقهی می توانند رکن قانونی یا شرعی این جرایم باشند.

رکن روانی فقه اسلامی که مشترک با حقوق کیفری است قصد واراده و آگاهی است که درجرایم رایانه ای نیز وجود دارد.

رکن مادی فقه اسلامی نیز بسیار به رکن مادی حقوق جزایی نزدیک است بااین تفاوت که اگرگناهی مانع امنیت، آزادی و عدالت ویا حقوق دیگر مسلمانان باشد جرم محسوب می شود و گناهانی که فردی و زیان وضرر معنوی یا مادی به دیگران نمی رساند باآنکه درفقه اسلامی گناه و مذموم است ولی ازنظر قانونی جرم محسوب نمی شودیعنی اگر بعضی از جرائم رایانه ای ضررمعنوی یا مادی به دیگران نرساند ولی چون عمل انجام شده یا ترک شده خلاف فرمان الهی است درنگاه فقه اسلامی جرم محسوب می شود.

باوجود ارکان حقوقی وهم چنین ارکان فقه اسلامی درجرائم رایانه ای، جرم انگاری این نوع جرایم به راحتی امکان پذیراست.

درفقه اسلامی درصورت نبود حکم شرعی مشخص مانند جرائم رایانه ای، حاکم ازتعزیر استفاده می نماید. ابواب فقهی دراجرای تعزیر نقش بسیار مهم و اساسی دارند .

ازدستاوردهای این تحقیق این است که فقه اسلامی در مسائل مستحدثه مانندبعضی از جرائم رایانه ای، با وجود قواعدفقهی با خصوصیاتی مانند: ساری وجاری و کلی بودن، انعطاف­وتوان­مندی بسیار زیادی درعصر فن­آوری اطلاعات داراست و درجرائم مختلف جاری می شود، مانندقواعد اتلاف، لاضرر، احترام یا….درحقیقیت قواعدفقهی تکمیل کننده احکام ثابت و شناخته شده ی اسلام هستندکه به صورت منسجم و مستدل راهگشای جرم انگاری وحتی پیشگیری از مسائل جدید عصر فن آوری باشند.

به عبارتی کامل تر بسیاری از اصول قانون جرایم جدید وخاص رایانه ای می تواند براساس قواعد فقهی وبه کمک آن ها پیشنهاد و مصوب شود واین جزو خصایص وویژگی های حکومت اسلامی است که قانون مدون آن براساس ابواب فقهی و اصول اسلامی پی ریزی می شود.

کلیدواژه: جرم، رایانه، جرم رایانه­ای، فضای سایبر، اینترنت، فقه، حقوق

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای زین العابدین نجفی

استاد مشاور:حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای حسین طاهری

پژوهشگر: محبوبه نصرتی زاده

خلوت و تنهایی برای تفکر در حقایق و نزدیکی به خالق در وجود همه انسانها نهفته شده است. چنانچه پیامبران آسمانی ادیان توحیدی یهود، مسیح و آیین زرتشت با خلوت و گوشه نشینی و چله نشینی که به کشف حقایق جهان هستی و مقام قرب الی الله رسیده اند. دین مبین اسلام که به همه ابعاد وجود انسان توجه دارد، به منظور قرار دادن وی در مسیر تکامل برای رسیدن به جایگاه اشرف مخلوقات به این گوشه نشینی و چله نشینی روح دینی داده، و عبادتی به نام اعتکاف را قرار داده است که انجام آن در چارچوب شرع مقدس سبب رشد و بالندگی انسان می گردد.

اعتکاف در ادیان توحیدی قبل از اسلام نیز بوده ولیکن بیشتر جنبه گوشه نشینی و چله نشینی داشته و دارای آداب خاص شرعی نبوده است، اما در فقه امامیه مبانی مشروعیت اعتکاف را طبق ادله مستحکم یعنی آیات، روایات، اجماع و در کنار آنها عقل، اثبات شده و در کتب فقهی به آداب و شرایط اعتکاف همانند؛ نیت، روزه، توقف و استمرا در مسجد به مدت سه روز با اجازه صاحب اجازه و محرمات و مبطلات اعتکاف مانند؛ جماع ، استمنا، بوییدن طیب با لذت، بیع و جدال پرداخته شده است. توقف در مسجد با نیت اعتکاف آثار بسیاری مانند تقرب الی الله و بخشش گناهان و کسب رحمت خاصه خداوند و… برای معتکف به دنبال دارد.

در این پژوهش پژوهشگر به توصیف مبانی فقهی براساس منابع معتبر پرداخته تا به جواب مساله که مبانی فقهی اعتکاف است؛ برسد. در نوشته حاضر داده ها به روش اسنادی و کتابخانه ای متناسب با سوالات و اهداف تحقیق با استفاده از ابزار فیش جمع آوری شده است.

کلید واژه : اعتکاف- عبادت- فقه- فقه امامیه

 استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای سعید شهواری

استاد مشاور: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای مجتبی ارشاد

پژوهشگر: زینب کریمی

در حقوق كيفري اسلام، قاعده اي وجود دارد؛ مبني بر اينكه هر گاه جنايت خطاي محض و در برخي موارد در حكم خطاي محض صورت گيرد، با وجود شرايطي، عاقله مشمول پرداخت ديه است، كه از آن به عنوان ضمان عاقله ياد مي شود. اين قاعده يكي از احكام امضايي اسلام و مورد اجماع همه فقهاء شيعه و سني است اين حكم، مربوط به ساختار قبيله اي نيست و ملاك در مسئوليت عاقله رابطه توراث بالفعل نيست بلكه شامل افراد خاصي از وارثان است. همچنين اين قاعده مي تواند بستر ساز و فراهم كننده پيوند و انسجام روابط اجتماعي و خانوادگي باشد اما اين حكم، يك حكم فقهي و حقوقي است نه اخلاقي و نیز داراي ضمانت اجرايي است. عاقله با اصل شخصي بودن مجازات هيچ تغايري ندارد زيرا در واقع عاقله وزر و مجازات خود را تحمل مي كند نه مجازات و گناه قاتل را، همچنين مسئوليت آن قهري است نه قراردادي و ضمانت پرداخت ديه توسط عاقله وضعي است و بر عهده عاقله است و حق رجوع به قاتل را ندارد و همچنين در صورت توانايي عاقله و استنكاف از پرداخت ديه بر اساس نظر قانون و علماي فقه مي توان او را بازداشت نمود. به هر حال اسلام با تشريع نهاد عاقله ضامن حفظ و احترام خون مسلمين است، و مي كوشد تا مبادا خون كسي به هدر رود، و حق كسي پايمال شود، بر خلاف سيستم هاي حقوقي دنيا كه در مواردي مانند فرار قاتل و عدم دسترسي به او و يا اعسار و نادار بودن ولي، حكمي نداشته و شاهد پايمال شدن خون انسانهاست.

واژگان كليدي: ضمان، عاقله، عصبه، قتل محض

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای مجتبی ارشاد

استاد مشاور: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای حجت الله قربانی

پژوهشگر: زهرا کوهسار دیلمی

عقد مضاربه يکي از عقود معيني است؛ که در قانون مدني ايران به پيروي از فقه اماميه مورد توجه قانونگذاران قرار گرفته است و پيش از پيروزي انقلاب اسلامي به دليل دور بودن حکومت از فقه اسلامي، مضاربه مانند ديگر عقود شرعي در حيات اقتصادي و تجاري جامعه در سطح کلان، نقش چنداني ايفاء نمي کرد بويژه اينکه نظام بانکداري آن زمان بر مبناي نظام بانکداري ربوي بود . اما با تحول نظام سياسي ودر نتيجه تحول نظام اعتبار، اهداف نظام بانکي معين شد. بدين ترتيب تخصيص منابع که در نظام بانکداري ربوي مبتني بر اعطاي وام واعتبار بود دگرگون شد و در نظام جديد جاي خود را به تسهيلات اعطايي بر پايه معاملات و عقود اسلامي داد و اينگونه شد که عقود اسلامي از جمله مضاربه نقش مؤثر وبرجسته خود را در نظام اقتصادي کشور پيداکرد . بنابراين جايگاه قابل توجه اين عقود در حيات اقتصادي – تجاري و نظام بانکداري و اهميت آنها در نظام حقوقي اقتضا مي کند که از چشم انداز فقه و حقوق زواياي مختلف اين عقود اسلامي و قانوني (مضاربه ) را مورد تحليل وبررسي قرار گیرد.

هدف از انجام این تحقیق، تبیین کارآمدی نظام اقتصادی مبتنی بر مضاربه و کارآیی آن به جای نظام مبتنی بر رباست و این نوع تحقیق در پی پاسخ به این سوال است که پایه و اساس مضاربه بر مبنای فقهی و حقوقی چیست؟ روش به کار رفته در تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات اسنادی است و داده ها با استفاده از روش فیش جمع آوری شده است

از مهمترین یافته های تحقیق این است که از منظر فقهی حقوقی ماهیت مضاربه عقد مستقلی نیست، بلکه از عقود مستقلی تشکیل شده است و مضاربه به عنوان یکی از فعالیت های مثبت اقتصادی می تواند عامل کم نمودن فاصله طبقاتی بین قوی و ضعیف تأثیرگذار باشد. در مضاربه می توان تجازت خاصی را مقرر کرد و یا انجام تجارت مناسب را به تشخیص عامل واگذار کرد. عامل نمی تواند با سرمایه ی مالک اقدام به مضاربه با دیگری نماید مگر با اجازه مالک، همچنین وی باید اعمال متعارف و معمول زمان و مکان را برای مضاربه انجام دهد.

 واژگان کليدي : عقدمضاربه، نظام بانکي، شرط ، ضمان، فسخ

اخباریگری و تأثیرات آن بر فقه شیعه

استاد راهنما:حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای حجه الله قربانی

استاد مشاور:حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای مجتبی ارشاد

پژوهشگر: آمنه منصوری رضی

چکیده

هدف این تحقیق بررسی تأثیرات اخباریگری فقه شیعه می باشد که ضمن روشن کردن مفهوم اخباریگری وعوامل صعود و سقوط آن به مبانی مورد وثوق این مکتب اشاره شده وموارد افتراق این مبانی را با اصول­گرایی بر شمرده و ضمن تحلیل و پاسخ­های نقضی و حلی مقابل آن، نگاهی به روند تأثیرگذاری این مکتب بر فقه در دو جنبه مثبت و منفی داشته و تا حد امکان به بررسی آنها می­پردازد.

اهمیت پرداختن به این موضوع تا آنجاست که بررسی تطور اجتهاد در میان تشیع به اخباریگری و تأثیرات آن گره خورده است چرا که اخباریگری بیش از هر چیز، روش اجتهادی رایج در حوزه­های علمیه شیعه را به باد انتقاد گرفت و هواداران پرشمار شیوه­ی اجتهاد را کم کم به حاشیه راند، در همین راستادر این تحقیق به این مسأله می پردازیم که آیا اخباری­گری سبب بروز تأثیراتی در عرصه فقه گردیده است؟ در صورت پاسخ مثبت به این پرسش، تأثیرات آن بر روی فقه شامل چه مواردی خواهد بود؟

برای رسیدن به پاسخ سوالات فوق، با استفاده از روش کتابخانه­ای نسبت به جمع آوری مطالب و داده ها اقدام شده و منابع مرتبط با اهداف و سوالات تحقیق مورد مطالعه و نقد و بررسی قرار گرفت و سپس متناسب با موضوع تحقیق جمع بندی منطقی و تحلیل آنها صورت پذیرفته است. با توجه به مطالب مذکور، از جمله نتایج بدست آمده در این تحقیق می­توان به این موارد اشاره داشت:

1ـ با وجود حاکمیت بیش از دو قرن اخباری­گری، تأثیرات چشم­گیر آن در حوزه فقاهت و سایر عرصه­ها نظیر تدوین جوامع تفسیری و روایی و کتب اصولی غیرقابل اغماض است.

2ـ تأثیرات اخباری­گری با تکیه بر مبانی مورد وثوق آنها و طرد عقل و روی آوردن به نقل اتفاق افتاد.

واژگان کلیدی: اخباری– اصولی- عقل- اجتهاد

ماهیت مرگ مغزی و آثار فقهی و حقوقی آن

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای علی اصغر فضیلت

استاد مشاور: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای محمد مهاجر مازندرانی

مهناز بزی

ازآنجا كه در فقه اسلامي، واقعيت مرگ وحيات، موضوع حكم شرعي قلمداد شده است، احراز مرگ مغزي به مثابه مرزمرگ، بسيار اهميت دارد. در اين پژوهش سعي برآن است كه ابتدا مرگ وزندگي براساس اعتقاد وپذيرش روح تعريف، سپس به بررسي حيات مستقر وغير مستقر در فقه اسلامي پرداخته شود وضمن بيان علايم آن درمتون فقهي، باتعاريف موجود براي مرگ مغزي مقايسه گردد. ازمطالعه معيارهاي حيات مستقر وغير مستقر ومقايسه آن باعلايم مرگ مغزي چنين به دست مي آيد كه تفاوتي ماهوي ميان آنها وجود دارد، ازآن جهت كه در حيات ناپايدار قابليت بدن براي تعلق روح ازبين رفته، ولي درمرگ مغزي باوجود از كارافتادگي قشرو ساقه مغز به دليل گردش خون وتنفس به دوصورت طبيعي و مصنوعي، اين قابليت باقي است. تفاوت ميان اين دوواقعه خود منشأ تفاوت درآثار فقهي وحقوقي است .كسي كه دچارمرگ مغزي شده ازحيث احكام ارث، وصيت، دين ، زوجيت وجنايت ملحق به افراد زنده است درحالي كه شخص داراي حيات غيرمستقر در اين گونه احكام درحكم مرده تلقي مي شود.

واژگان كليدي: ماهيت مرگ مغزي، آثارفقهي وحقوقي، قطع اعضاي رئيسه، حيات غيرمستقر، حيات مستقر