به مجموعه ویژگی های شخصیتی و حرفه ای پژوهشگر که مانع از ارتکاب خطا و سوگیری در طی انجام فرآیند پژوهش شده و برخورداری از این ویژ گی ها می تواند پژوهشگر را در تمامی مراحل پژوهش از تصمیم گیری برای طرح موضوع پژوهش تا مرحله تدوین گزارش و انتشار نتایج در مسیر صحیحی هدایت کند را اخلاق پژوهش می گویند.

اصول اخلاقی در فرآیند پژوهش

رعایت حقوق افراد و پای بندی به مسئولیت های اخلاقی در پژوهش محتاج اصولی است. راهبردی ترین اصول اخلاقی را می توان در ده مورد تلخیص کرد:

1.اصل حرفه ای بودن در پژوهش:بدون احراز شرایط لازم و کافی به پژوهش پرداختن، امری غیر اخلاقی است. این اصل در همه حرفه ها صادق است. پژوهش غیرحرفه ای نه تنها به تولید علم و توسعه آن یاری نمی رساند بلکه سبب حیرت و سرگشتگی محقق می گردد.

2. اصل امانت داری: رعایت حق مالکیت فکری در برخورداری از اطلاعات به دست آمده، یکی از مصادیق امانت داری است. سوء رفتار پژوهشی در این زمینه شامل موارد متعددی مثل سرقت علمی از خود، تخلفات اسنتنادی و تخلفات نویسندگی می شود.سرقت علمی از خود بدین معناست که پژوهشگر اثر منتشر شده ی خود را در قالبی جدید و با عنوانی جدید بدون داشتن حرفی نو منتشر و خود را از امتیاز انتشار یک اثر جدید بهره مند کند.مورد بعد زمانی است که فرد اثر منتشر شده خود را در نشریه ای دیگر بدون هیچ گونه اشاره یا استنادی به چاپ برساند یا اثر خود را هم زمان برای چندین مجله برای انتشار ارسال کند و باعث اتلاف وقت و هزینه توسط داوران و سردبیران و مجلات شود.تخلفات استنادی یا سرقت علمی یعنی استفاده از آثار دیگران بدون استناد دادن به آن اثر و یا استفاده از استنادهای اثار دیگران بدون مراجعه به اصل منبع.تخلفات نویسندگی در جائی است که نام شخصی که هیچ نقشی در تولید اثر پژوهشی نداشته به عنوان  نویسنده ذکر شود و یا برعکس نام فردی را که دارای شرایط نویسندگی است و در تولید اثر نقش داشته به عنوان نویسنده ذکر نگردد.

به تعبیر زرین کوب، محقق را هیچ آفتی از این بدتر نیست که به سرقت و انتحال کار دیگران عادت کند.

3. اصل رازداری:محقق به بسیاری از اطلاعات شخصی افراد دست می یابد که اسرار افرادند و فاش کردن آنها تعدی به حقوق دیگران است. این امر در مطالعات تجربی انسانی اهمیت بسزائی دارد. محققی برای یک بنگاه بزرگ اقتصادی در باب ارتقای مدیران به پژوهش مشغول است و با فرضیه (همبستگی نارسیسم) با ارتقاء مدیران به جمع آوری اطلاعات در خصوص مدیران آن بنگاه اقدام می کند. اطلاعاتی که وی در می یابد اسرار غیر قابل فاش هستند.

4. قضاوت مستدل:محقق در مقام توصیف، تبیین و حتی ارزیابی وداوری باید پایبند استدلال باشد و این سخن کلیفورد (1845-1869م) را آویزه گوش قرار دهد. باوری را نپذیریم مگر آن که ادله اثبات حقانیت آن را داشته باشیم. این توصیه اخلاقی هم شامل قبول یک باور و هم شامل رد یک عقیده است. مادامی که دلیلی وجود ندارد باید سکوت کرد.

5.اصل نقد پذیری: همان گونه که اخذ رهیافت نقادانه اخلاقی است،. نقدپذیری نیز اخلاقی است. عجب، غرور، به ویژه تکبر ناشی از پیش کسوتی، نقدناپذیری محققمی گردد. نقدی که بر تحقیقات ما نوشته می شود، بهترین هدیه ای است که می توان به دست آورد، نقدها را ارج نهیم و ناقدان را تکریم کنیم.

6. اصل رعایت حریم شخصی افراد: ورود بدون توافق آگاهانه، به حریم شخصی افراد، تعدی به مهم ترین حق آنان است. این اصل در تحقیقات تجربی انسانی اهمیت فراوانی دارد.

7.انگيزه الهي

نخستين مساله‌اي كه شايسته و بايسته است پژوهشگران به آن توجه كنند اين است كه نيت و انگيزه خود را براي خدا خالص كنند و به خاطر جلب رضاي خدا و تقرب به درگاه او تحقيق و پژوهشي انجام دهند.
زيرا مي‌دانيم كه بر اساس نظام اخلاقي اسلام، نيت و انگيزه، به اندازه عمل و بلكه بيشتر از آن اهميت دارد و به همين دليل پيامبر اكرم (ص) فرمود: نيت مومن بهتر از عمل اوست.

8.احترام به پژوهشگران سابق:

پژوهش‌هاي نو و جديد ـ در حقيقت ـ نتيجه و محصول زحمات و پژوهش‌هاي پيشينان و دانشمندان گذشته است. پژوهشگران و محققان در هر دوره‌اي با بهره‌گيري از يافته‌ها و پژوهش‌هاي محققان گذشته مي‌كوشند تا كاروان علم و دانش و انديشه را پيش ببرند و افق‌هاي جديدتري به روي خود و بشريت بگشايند. به همين جهت بر هر محقق و پژوهشگر شايسته و بايسته اخلاقي است كه از دانشمندان و علماي گذشته به نيكي ياد كرده و زحمات و تلاش‌هاي آنها را فراموش نكند

9.روحيه حقيقت جويي در پژوهش

شايسته و بايسته است پژوهشگر همواره روحيه حقيقت جويي و حقيقت‌طلبي داشته باشد و همه تلاش و زحمت خود را در كشف حقيقت صرف كند. زيرا حق و حقيقت است كه باقي خواهد ماند.

10.پرهيز از شتاب زدگي

از آفات بزرگ پژوهش‌هاي علمي، شتاب‌زدگي و عجله بي‌مورد است. زيرا كمترين آفت عجله اين است كه مانع درك صحيح موضوع يا مساله مي‌شود به همين جهت پژوهشگران از لحاظ اخلاقي شايسته است از شتاب و عجله دوري كنند.

منابع

1.سمیه بهمن آبادی و دیگران، رعایت اخلاق پژوهش در رساله های دکتری، مورد مطالعه: گروه علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد طی سال های 1386-1390

2.زهره عباسیان و امیر حسین رجب زاده، عصاره انواع سوء رفتارهای پژوهشی و دسته بندی آنها

3.عبدالحسین زرین کوب، یادداشت ها و اندیشه ها، تهران، اساطیر، 1376، ص12

4.بحارالانوار ج 70 ص 186

5.احد فرامرز قراملکی، خاستگاه اخلاق پژوهش، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی پرتال جامع علوم انسانی

6.وحید جوان، اخلاق پژوهش، مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران، معاونت پژوهش

“به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی الزهراء(سلام الله علیها)گرگان نشست اختتامیه نمایشگاه کتاب این مدرسه درمکان شبستان این مدرسه برگزار نمود.
در این نشست خانم حسینی واعظ استاد حوزه گفت: اعجاز اسلام به عنوان دین جاویدان کتابی به نام قرآن است.
سیده نفیسه حسینی واعظ گفت: براساس روایات جایگاه علم آموزی و عالمان برتر از خون شهدا است.
خانم سیده نفیسه حسینی واعظ بیان داشت:خداوند متعال نقطه آغاز رسالت را بر مبنای مطالعه و خواندن قرار داده است.اعجاز اسلام به عنوان دین جاویدان کتابی به نام قرآن است.
ایشان افزود:در تعالیم اسلامی بر اهمیت و ارزش خواندن تاکید فراوانی دارد به طوری که اولین آیه نازل شده بر نبی مکرم اسلام (ص) با خواندن و تاکید بر خواندن است.
وی ادامه داد :در قران مجید اصطلاحات بسیاری در خصوص خواندن ،علم ،حکمت ،تدبر و …وارد است که حاکی از اهمیت این مطلب می باشد.
حسینی واعظ گفت: در آیات 114 از سوره مبارکه توبه ،9 عنکبوت ،دو انفال ،43 فاطر ،28 قلم ،23 انفال ،56 بقره و …در مورد تمجید علماء و مذمت جاهل سخن به میان آمده است.
وی خاطر نشان کرد:تعالیم بلند قرآن کریم جامعه را به سمت پیشرفت سوق خواهد داد .در هنگام نزول این کتاب آسمانی تعداد اندکی باسواد بودند به طوری که فدیه اسراء در آن زمان باسواد کردن مسلمانان بود لذا این دلالت بر اهمیت و جایگاه علم آموزی دارد.
استاد حوزه تصریح کرد:در روایات متعددی از ائمه معصومین(ع) وارد است که بر علم آموزی از دوران کودکی تا هنگام مرگ تاکید و سفارش نموده است.در فضیلت این نعمت الهی همین بس که مداد علماء از دماء شهدا برتر شمرده شده است""مداد العلماء افضل من دماء الشهدا “”
وی افزود:در روایتی از رسول مکرم اسلام (ص) وارد است که حضرت از جمله چیزهایی که حجاب را در پیشگاه خداوند از بین می برد به قلم های دانشمندان اشاره نموده است.

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای مجتبی ارشاد

استاد مشاور: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای محمود ابوترابی

پژوهشگر: زهرا مهاجر خراسانی

حريم خصوصي را مي توان قلمرويي از زندگي هرفرد دانست كه انتظار دارد، ديگران بدون رضايتش به آن قلمرو وارد نشوند. فطري بودن حريم خصوصي، حمايت حريم خصوصي از آزادي و شرافت و حيثيت انساني از مباني حريم خصوصي مي باشد. حریم خصوصی حیطه اطلاعات، ارتباطات، جسم و مکان و … افراد را در بر می گیرد. جهت كنترل حريم خصوصي، دو وظيفه ي عمده بر عهده ي نظام هاي حكومتي و دولت ها قرار دارد: حيطه ي اول مربوط به فعاليت هاي آموزشي است و حيطه ي دوم آن به برخورد قانوني اختصاص دارد و مراد از آن تصويب قوانيني باز دارنده جهت برخورد با حرمت شكنان مي باشد. يكي از مصاديق حريم خصوصي مسكن مي باشد، مسكن جايي است كه موجب آرامش و سكون انسان مي شود، روايات زيادي در مورد ساخت مسكن وارد شده است که در آنها حيطه هاي مختلف جسماني، رواني، اخلاقي و… ساکنین خانه مد نظر قرار داده شده است. به حريم خصوصي مسكن در فقه و قانون به طور جزئي و مختصر اشاره شده است و در بحث شكسته شدن حريم منازل از طريق آپارتمان سازي به ويژه در مناطق ويلايي نشين، اکثر فقهاي قديم و جديد بر اين باورند كه نفس ساختن ساختمان، نفي حريم خصوصي همسايگان به شمار نمي رود و حتي باز كردن پنجره به سمت حياط همسايه در صورتي كه حريم داشته باشد، نقض حريم خصوصي همسايه به شمار نمي رود، بلكه آن چه غير مجاز مي باشد، تطّلع و جستجو كردن از موارد مخفي همسايگان است، این موارد تنها امكان تطّلع را در پي دارد نه خود تطّلع را و امكان تطّلع و تطّلع حكمي جدا از هم دارند. همين مبحث در بحث هاي حقوقي نيز داخل شده است.زماني كه حريم خصوصي فرد با مصلحت جامعه در تقابل باشد حريم خصوصي شكسته مي شود و جواز شكستن حريم خصوصي از جنبه ي حقوقي صادر مي گردد.

كليد واژه: حريم، حريم خصوصي، مسكن، فقه و حقوق

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای مجتبی ارشاد

استاد مشاور: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای غلامرضا گلچین راد

پژوهشگر: سمیه چکا

رفتار اقتصادي را مي‏توان مجموعه سلوک‏و‏‏‏ روشي دانست که براي نتظيم امور معاش و تنظيم مخارج خانواده انجام مي‏شود.خانواده اصيل‏ترين و بنيادي‏ترين واحد اجتماع است‏‏ که سرنوشت هر يک از اعضاي آن، طوري به هم گره خورده که‏مي‏توانند در شادي و غم، ناخوشي و سلامتي و….ديگر اعضاء خانواده تأثيرگذار باشند. هدفمندي و همکاري خانواده در ابعاد مختلف عاطفي، اخلاقي، فرهنگي و اقتصادي و…پايداري و آرامش و امنيت آنان را تضمين کرده، و در بخشي وسيع‏تر‏بر جامعه نيز اثر مي‏گذارد. ‏‏از آن جايي که، زنان نيمي از اجتماع انساني را تشکيل مي‏دهند، و اوّلين آموزگاران زبان، فرهنگ، ادب، تربيت و تعالي نوع بشر هستند، مي‏‏توانند بر سرنوشت خانواده و حتي جامعه بسيار مؤثر واقع شوند و اينکه بسياري از رفتارهاي آنها علاوه بر وراثت از طريق اعمال، کردار به نسل‏هاي بعدي انتقال مي‏يابد. و مي‏تواند زمينه ساز رشد و ترقي و يا اسراف و از دست دادن سرمايه‏ها شود. زنان به عنوان يكي از پايه‏هاي مهم زندگي زناشويي و تشكيل خانواده و مربّيان نسل آينده بشريّت، در تمام عرصه‏ها اعم از اقتصادي، فرهنگي، سياسي،مذهبي و ….. نقش موثر و مهمّي را به عهده دارند. يكي از مهم‏ترين شاخه‏هاي عرصه ی اقتصادي، چرخه اقتصاد خانواده است كه اثر گذاري زيادي در اقتصاد جامعه دارد. در اين ميان زنان نقش مهمّي را ايفا مي‏كنند. نقش زنان را به طور كلي از دو جنبه مي‏توان بررسي كرد. اوّل: فعالتيهاي اقتصادي زنان و انتقال و كسب در آمد در جهت رونق بخشيدن به مسائل مالي خانواده با تامين هزينه دوّم: مديريت مصرف خانوار و بر قراري توازن صحيح بين مصرف و در آمد خانواده. آنچه كه در اين تحقيق به آن پرداخته مي‏شود آسيب شناسي رفتار زن از جهت مديريّت و موانع و مشكلات آن مي باشد.

از مهمترین دستاوردهای این تحقیق این است که بیشترین آسیب های رفتار اقتصادی زنان عبارت است از اسراف، رفاه زدگی، مدگرائی، تجمل گرائی افراطی که بر اساس عواملی چون ضعف شخصیت، غفلت و عدم تفکر، ضعف ایمان، لذت گرائی و هواپرستی، فرهنگ اجتماعی غلط و الگوهای نادرست رفتاری بوجود می آید و پیامدهای ناگوار مادی مانند از دست دادن سرمایه های مادی، زوال نعمت، کم برکتی، فقر و نیازمندی در جامعه، تضییع بیت المال، بدهکاری و ورشکستگی و … را به دنبال دارد و از نظر روحی موجب سلب آرامش روانی می گردد.

توجه به پیامدهای مصرف ناصحیح و رعایت اصول و سیاست های مصرف درست در کاهش آْسیب های رفتار اقتصادی زنان موثر است. در نهایت حکومت و دولتمردان جامعه از طریق تعدیل ثروت و اجرای عدالت و جلوگیری از درآمدهای نامشروع، مصرفی نکردن بازارهای کشور، توازن بین ادرات و صادرات، توجه به امر فرهنگ سازی و آموزش، در کاهش آسیب های اجتماعی می تواند موثر باشد.

کليدواژه: آسيب شناسي، اقتصاد،رفتار اقتصادي، زنان، خانواده