استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین  آقای محمد رضا جباران

استاد مشاور:حجت الاسلام و المسلمین  آقای محمد مهدی نادری قمی

پژوهشگر: منصوره علی محمدی

یکی از مهمترین مسائل و موضوعات زندگی جمعی و متمدّن بشر، مسألۀ ارتباط بین دولتها است، این مسأله آنقدر اهمیت دارد که در آیات متعدّدی از قرآن کریم، و همچنین منابع دیگر اسلام، همانند سنّت معصومین علیهم السلام به آن پرداخته شده است. دولت اسلامی با توجه به اهداف متعالی اسلام، و همچنین نیازها و ضرورتهای زندگی در عصر کنونی، باید در ابعاد مختلفِ فرهنگی، اقتصادی و به ویژه سیاسی با سایر ملّتها و دولتها بر اساس معیارهای اسلام در ارتباط باشد.

 از جملۀ ارتباطاتی که چگونگی آن در فقه اسلامی، قابل تبیین بوده و از سوی فقهای اسلامی نیز به آن پرداخته شده است، روابط با دولتهای غیراسلامی است. روابط سیاسی دولت اسلامی با دولتهای غیراسلامی شامل شناسایی انواع رفتارهای دوَل غیراسلامی نیز می گردد، و روابطی که با آنها برقرار می گردد، بستگی به نوع رفتار آنها با مسلمین و دولت اسلامی دارد.

 ابزاری که در فقه اسلامی به طور عمده برای این موضوع راهگشاست، عبارت از پیمانهای معیّن همانند، پیمان ذمّه، صلح، هدنه و… است، همچنین اصول و قواعد فقه اسلامی که شکل عام تری دارند در این جهت مورد استفاده قرار می گیرند، همانند اصل صلح، وفای به عهد، نفی سبیل، مصلحت وجهاد. البته روابطی چون صلح و جهاد در اسلام اهمیت فراوان داشته و با توجه به اینکه هم تأثیرات مفید و هم اثرات سخت و طاقت فرسایی بر زندگی بشر دارند، برای تشخیص مکان صحیحِ اجرای آنها، شرایط و ضوابطی در فقه اسلامی معرّفی شده است، همانند جنگ و صلح ضابطه مند، رعایت اصول اخلاقی در حین جهاد، و رعایت مصلحت اسلام و مسلمین. 

در رابطه با نوع روابط سیاسی دولت اسلامی با دولتهای غیراسلامی، برخی از فقها «اصل جهاد»، برخی «اصل صلح»، و برخی نیز «اصل مصلحت» را اصل نخستین دانسته اند، ولی در این پژوهش با بررسی استدلالاتی که در این زمینه موجود است، همانند دلایلی از آیات قران کریم، سنّت معصومین علیهم السلام، عقل، تشخیص و درک مصلحت از سوی رهبر جامعۀ اسلامی و لازم الاتّباع بودن فرمان وی از سوی مسلمین، رویکرد مصلحت در جنگ و صلح، اصل اولیه در این روابط «اصل مصلحت» معرّفی می گردد.

واژگان کلیدی: فقه، سیاست، دولت اسلامی، دولت غیراسلامی، اصل.

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین سید صمصام الدین قوامی

استاد مشاور: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای سید رضا مودب

پژوهشگر: اعظم جدیدی میاندشتی

يكي از مسائل بسيار مهم در جامعة اسلامي وجود افراد فقير در جامعه است. در اسلام فقر امري مذموم است. با توجه به اين كه همة انسان‌ها قادر نيستند كه مايحتاج خود را تأمين كنند خداوند بر اغنیاء واجب کرده است كه به ناداران كمك كنند و نظام حمايت‌گري دارايان از ناداران شكل گرفته است که اگر اين نظام در جامعه پياده شود چهرة فقر از جامعه رخت بر مي‌بندد. با توجه به اهميت اين موضوع در اين پژوهش به مباني، فلسفه، مصاديق، شيوه هاي حمايتگري در قرآن و سنت پرداخته شد. روش پژوهش توصيفي تحليلي است كه قرآن و احاديث با كليدواژه‌هاي مربوط به حمايت‌گري جستجو شد و داده هایی که مربوط به اين حوزه بود استخراج و سپس داده‌ها تحليل با روش تحلیل محتوا شد.  با بررسی و دقت نظر در آیات و روایات این نتیجه به دست آمد که فلسفة حمايت‌گري دو چيز است: خلافت انسان از خداوند و تزكية انسان. چون انسان جانشين خداوند در زمين است و خداوند هم واجد صفات جمال و جلال است پس انسان براي شبيه شدن به خداوند بايد به ديگران كمك كند. علاوه بر آن بهترين راه دل‌كندن از دنيا، بخشيدن است. اسلام در اموال دارایان حقی در قالب های مختلف مانند خمس و زکات و صدقه و وقف بریا نیازمندان قرار داده است. حمایت گری در بعد مادی و غیر مادی دارد. اسلام تمام كساني كه به نوعي نیاز غیر مادی مانند نیاز علمي، ديني و عاطفي دارند را نيز مورد حمايت‌گري مي‌داند. بر عالم واجب است زكات علمش را بپردازد و براي حمايت‌گري ديني امربه معروف و نهي‌ از منكر را واجب فرموده است. حمايت‌گري بايد خالصانه براي خدا، بدون منت و با بهترين چيزها باشد. در اين حمايت‌گري بايد مراتب قرابت و خویشاوندی را نيز در نظر داشت.

كلمات كليدي: حمايت‌گري، خمس، صدقه، زكات، الزامات حمایتگری، حکمت حمایتگری، قواعد حمایتگری