با توجه به لزوم اسوه‌پذیری از حضرت زهرا(س) و همچنین نبود کتاب مرجعی که بتواند در بحران فکری و فرهنگی عصر حاضر، در حوزه مطالعات زنان، به تبیین مبانی حقوق و حرمت زن در اسلام با ارائه الگوی عینی زن مسلمان بپردازد، تدوین دانشنامه فاطمی(س) در دستور کار قرار گرفت.(1)
ساختار علمی دانشنامه
مباحث دانشنامه در قالب یکصدوهفده مدخل اصلی و حدود ده هزار مدخل فرعی حول سه محور کلان زیر ترتیب و تنظیم یافته است:
«منزلت و شخصیت فاطمی» که به تاریخ زندگانی و سیره حضرت و منزلت و جایگاه الهی ایشان می‌پردازد.
«حکمت فاطمی» که اندیشه و تعالیم فکری حضرت را طرح و تحلیل می‌کند، و به مباحث حکمی و معارف دینی می‌نگرد.
«زن و خانواده» که ماهیت و مرتبت و حقوق و حرمت زن و نهاد خانواده از منظر اسلام، و طرح و نقد آراء و نظریه‌های موجود در این زمینه را تبیین می‌کند.
زندگی، منزلت و سیره و آثار و معارف حضرت فاطمه(س) که بخش اصلی را با ۶۸ مدخل در سه جلد تشکیل می‌دهد.
معرفی مجلدات دانشنامه
جلد اول: حوادث زندگی حضرت از ولادت تا شهادت و همه اشخاص مرتبط با ایشان.
جلد دوم: اسماء و اوصاف، فضایل و ویژگی‌های ممتاز شخصیت حضرت ازعصمت و علم و شفاعت و بررسی ابعاد مختلف سیره ایشان، جایگاه حضرت نزد دیگران؛ کتاب‌شناسی حضرت؛
جلدسوم: معارف فاطمی، معرفی آثار برجای مانده از آن حضرت از احادیث و خطبه‌ها و اشعار به عنوان منابع معارف فاطمی؛ طرح و تحلیل اندیشه و تعالیم فکری ایشان درمباحث حکمی و معارف دینی؛
بخش ملحقات: بخش ملحقات دانشنامه، این بخش نیز در دو محور مباحث فقهی و حقوقی و مباحث اجتماعی راجع به زن و خانواده در دو جلد و ۴۹ مقاله سامان یافته است.
جلد چهارم و پنجم و ششم: بر اساس این دو رویکرد حقوقی و اجتماعی مباحثی مانند تبیین جایگاه زن؛ مبانی حرمت وحقوق زن؛ حقوق و تکالیف زن در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی و برخی از نظریه‌های معارض با اندیشه دینی و نقد آنها مطرح شده است.(2)
اهداف:
1.تبیین جامع و علمی تاریخ زندگانی و منزلت الهی حضرت فاطمه زهرا(س)، به منظور رفع ابهامات و پاسخ‌گویی به شبهات کلامی تاریخی و نیز افشاء و تحلیل تحریفات و انحرافات.
2.توصیف و تحلیل بینش، منش و کنش (تعالیم، اخلاق و سیره‌ی) آن بزرگوار، به مثابه نمونه‌ی انسان کامل، به منظور ارائه‌ی الگوی عینی زن مسلمان.
3.تبیین ماهیت و مرتبت، حرمت و حقوق زن، مبانی و منزلت نهاد خانواده، و حقوق و تکالیف ارکان آن از منظر اسلام، به شیوه‌ای اجتهادی و نظریه‌پردازانه و روزآمد، به منظور گره‌گشایی و روشنگری، رفع شبهات و تحریف‌زدایی در این زمینه‌ها
4.نقد نظرها و نظریه‌های معارض با اندیشه‌ی دینی و نگرش‌های متحجرانه و متجددانه دریاره‌ی زن و نهاد خانواده در جوامع اسلامی.(3)
ویژگی های این دانشنامه:
مرجعیت علمی:
در این مجموعه، در حد امکان سعی شده است حاصل پژوهش، حاوی مهم‌ترین و تحلیلی‌ترین اطلاعات باشد و کم‌وبیش خواننده را از مراجعه به منابع دیگر ـ جز برای آگاهی از جزئیات و تفصیل بیشتر ـ بی‌نیاز سازد و نیز مرجعی برای اهل تحقیق باشد.
دفاع عالمانه از حقایق تاریخی:
در این دانشنامه، با زبان و روش علمی و استناد به منابع معتبر و اصیل شیعه و اهل‌سنّت، به دفاع از حقایق و رخدادهای تاریخی، همان‌گونه که بوده، پرداخته شده و از اظهارنظرهای غیر مستند و دخالت دادن احساسات و اکتفا کردن به مشهورات پرهیز گردیده است.
فراهم ساختن امکان سنجش و قضاوت علمی:
امکان سنجش علمی درباره چگونگی حوادث و نقل گزارشهای تاریخی و روایی، در این مقالات وجود دارد.
ارائه منظومه معرفتی:
در مقالات اندیشه‌ای و حِکَمی، سعی شده است یک دستگاه منسجم فکری و منظومه‌ای معرفتی، با محوریت رابطه انسان کامل با آفریدگار، ارائه گردد.
پایبندی به ساختار مطالب: در مباحث مرتبط با زندگی و منزلت حضرت، پس از تبیین مفهوم مدخل، کل مقاله راجع به حضرت است، اما در موضوعات کلامی و معارفی، از مطالب مرتبط (مانند پیشینه و اشاره به آرا درباره آن موضوع(استفاده شده است تا بتوان کلمات حضرت را به دقت تحلیل کرد. در مقالات فقهی و اجتماعی تنها ارائه ماهیت حقوق زن و تبیین مبانی نهاد خانواده در اسلام در نظر بوده است.
پرهیز از حاشیهپردازی: در هر مقاله، سعی شده مطالب مهم راجع به آن موضوع بیاید و از حاشیه‌روی پرهیز شود.
پرهیز از پیش‌داوری و رعایت ادب علمی: در این دانشنامه کوشش شده است آرای صاحب‌نظران، حتی مخالفان، با نزاکت و ادب علمی و با بی‌طرفی و امانت نقل گردد و از تعصبات مذهبی و قومی پرهیز، و به روش منطقی و علمی به آنها پاسخ داده شود. دراین‌میان، روشنگری عقیدتی نیز ضمن بیان حقایق علمی، حاصل شده است.
پرهیز از نقل‌قول مستقیم: در دانشنامه از ذکر نص آیات و روایات و حتی ترجمه صریح آنها پرهیز گردیده و به گزارش محتوای کلی و مفاد آن اکتفا شده است، مگر در جایی که عین عبارت عربی آیه یا حدیث، مورد بحث مقاله بوده و در القای مفاهیم و براهین، نقش مستقیم داشته است.
نظام چینش مدخل: در دانشنامه فاطمی نظام چینش مدخل‌ها، موضوعی است. در این چینش، مدخل‌های یک حوزه علمی و تخصصی در مجموعه‌ای جداگانه به چاپ می‌رسد و در چینش درونی مقالات نیز نظم منطقی متناسب با آن حوزه تخصصی، رعایت می‌شود.(4)
منابع
1.https://www.mehrnews.com/
2.http://www.talie.ir
3.http://mehrkhane.com/fa
4.http://www.poiict.org
5. https://www.mehrnews.com
