معرفی کتاب فرهنگ قرآن

«فرهنگ قرآن» معجم معنایی معارف و مفاهیم قرآن کریم است که به شیوه ای نو و بی نظیر و به صورت الفبایی ـ موضوعی سامان یافته است.
این کتاب حاوی هزاران موضوع قرآنی است که علاوه بر نقش اطلاع رسانی در زمینه معارف قرآن، خود نوعی تفسیر موضوعی است.
«فرهنگ قرآن» از دستاوردهای علمی مرکز فرهنگ و معارف قرآن است که با طرح آیه الله هاشمی رفسنجانی و تألیف گروهی از قرآن پژوهان آن مرکز انجام یافته است که مجموعاً در 33 جلد، تقدیم علاقه مندان شده است.

بخشی از اصولی که در شکل گیری این اثر مورد توجه بوده، بدین شرح است:
یک) اصول و ضوابط مدخل گزینی:
1ـ ملاک انتخاب در مدخل ها، قرآنی بودن و داشتن اطلاعات ـ هرچند اندک ـ است، به طوری که ذیل برخی از مدخل ها، یک آیه و یا حتی بخشی کوتاه از یک آیه ذکر شده است.
2ـ در فارسی و یا عربی بودن، بیشتر به شناخته بودن آنها برای مخاطبان فارسی زبان توجه شده است.
3ـ اعلام مصرح در قرآن، و اعلام غیر مصرح که بر اساس روایات و کتاب های تفسیر و اسباب نزول، مراد اشاره های قرآن اند،مدخل قرار گرفته اند.
4ـ موضوعات علوم قرآن که در قرآن کریم به آنها اشاره شده باشد و از معارف قرآنی قلمداد شود، مدخل قرار گرفته است؛ مانند محکم و متشابه و نسخ.

دو) اصول و ضوابط طبقه بندی اطلاعات:
1ـ مدخل ها در این مجموعه به صورت الفبایی تنظیم شده است.
2ـ در ذیل مدخل ها سرفصل های اصلی و عناوین فرعی ذیل آن نیز به روش الفبایی طبقه بندی شده است.
3ـ در بسیاری از موارد، عناوین فرعی در ردیف سرفصل های اصلی، در جایگاه الفبایی خود آمده و ارجاع شده است؛ مثلا «آب و آبادانی» گرچه فرعی «نقش آب» است، ولی به دلیل اهمیت، در جایگاه الفبایی خود آمده و به «نقش آب» ارجاع شده است.
4ـ در ذیل برخی از مدخل های عام، مانند «آشامیدنی ها» و «اخلاق» که خود، مشتمل بر مدخل های متعددی است، فقط به ارائه اطلاعات کلی مدخل های مربوط پرداخته شده و مباحث مربوط به مصادیق و مدخل های ریز به مدخل های مربوط ارجاع شده است، مثلا اطلاعات آب، شراب، و … در آشامیدنی ها نیامده، چنانکه اطلاعات دروغ، غیبت، و … در «اخلاق» نیامده است، بلکه به جایگاه الفبایی خود ارجاع شده است… .

تفاوت المعجم المفهرس با کتاب فرهنگ قرآن

کتاب «المعجم‌المفهرس» در واقع نوعی کشف الآیات و معجم لفظی است. اگر بخواهید واژه‌ای از قرآن را بیابید، کافی است ثلاثی مجرد آن را در کتاب معجم پیدا کنید؛ اما فرهنگ قرآن، معجم مفاهیم قرآن کریم است اگر بخواهید مطالب پیرامون هر لفظ یا مفهومی را از قرآن پیدا کنید، می‌توانید به فرهنگ قرآن مراجعه کنید؛ مثلا در رابطه با واژه شرک به مباحثی همچون آثار شرک،زمینه های ایجاد شرک،راههای مبارزه با شرک و… اشاره شده و در ذیل هر کدام آیات مرتبط با آن ذکر شده که این مسئله، کار محققان را بسیار راحت می کند؛ حتی برخی صحابی و یاران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه معصومین علیهم السلام و شخصیت‌ها و بزرگان تاریخی، در این کتاب مورد اشاره قرارگرفته و معرفی شده اند.

منابع:

1. https://bookroom.ir/book/44473/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-

2. https://iqna.ir/fa/news/3571291/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D