به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه عالی و تخصصی الزهراء(س) گرگان هم اندیشی علمی پژوهشی با عنوان کرونا فرصت است یا تهدید در تاریخ  31/2/1399   برگزار گردید. در این هم اندیشی در ابتدای بحث خانم یونسی دبیر این جلسه به بیان توضیحاتی از تأثیرگذاری  کرونا در جامعه انسانی در بخشهای اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی پرداخت. در ادامه شرکت کنندگان در هم اندیشی به بیان نظرات خود در ابعاد مختلف این موضوع پرداختند. در ابتدای بحث خانم کابوسی کتابدار این مدرسه گفت: کرونا عامل و فرصتی برای استراحت طبیعت و انسان بود و موجب بازسازی روح و جسم انسان شد.

در ادامه خانم میراحمدی طلبه سطح 3 این مدرسه در اشاره به تاثیرات فرهنگی کرونا گفت: فرهنگ به مجموعه سنن و آدابی گفته می شود که از پیشینیان به ما رسیده است. فرهنگ از لحاظ مذهب، ارزشها، و ضد ارزشها، تحصیلات، سازمان های اجتماعی، زبان و فناوری و زیباشناسی باید مورد بررسی قرار بگیرد.

ایشان در ادامه تصریح کرد: کرونا باعث شد غالب اقشار جامعه از هر طیفی نگرش الهی پیدا کرده وتوجه زیادی نسبت به خدا و معصومین در آنان بوجود آمد و یک رابطه قلبی بین مردم و ائمه ایجاد شد که این رابطه قبلا فقط در قشر مذهبی وجود داشت اما در مواجهه با این بلا، جامعه به این سمت رفت  که می توان با توسل و دعا از این مهلکه و سایر مهالک نجات یافت .

ایشان در پایان تغییر در ارزش ها و طرز فکرانسانها را از دیگر آثار این ویروس دانسته و گفت: کمک های مردمی که قبلا در ایام خاصی صورت می گرفت در این ایام افزایش پیدا کرد و هنوز هم ادامه دارد و همچنین باعث شد مردم قدر نعمت های الهی را قبلا به آن توجهی نداشتند بیشتر بدانند و شکرگزار خداوند متعال باشند.

در ادامه طلبه سطح 4 این مدرسه خانم ساوری به تبیین اثرات کرونا در خانواده و در آموزش و فضای مجازی پرداخت. ایشان با اشاره به بآیه 35 سوره انبیاء گفت: در این آیه می‌خوانیم «کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ نَبْلُوکُمْ‏ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً وَ إِلَیْنا تُرْجَعُون‏؛ هر نفسى چشنده مرگ است، و شما را از راه آزمایش به بد و نیک خواهیم آزمود، و به‌سوى ما بازگردانیده مى‏‌شوید.» و یا در آیه 16 سوره فجر خداوند متعال می‌فرماید: “عده‌ای هستند که چون مبتلایشان می‌کنیم به خداوند نسبت می‌دهند؛ «فَیَقُولُ رَبِّی أَهانَن‏»؛، مى‌‏گوید: «پروردگارم مرا خوار کرده است.»"، این در حالی است که طبق فرمایش حضرت حجت الاسلام والمسلمین قرائتی گاهی اوقات مقصر خودمان هستیم، مثل شخصی که مراعات رانندگی نمی‌کند و بعد تصادف می‌کند و یا شخصی که سیگار می‌کشد و بعد تنگی نفس می‎گیرد.

ایشان در ادامه گفت: در هر رویداد تلخی، نعمت‌ها و شیرینی‌هایی نهفته است و می توان رشد و پیشرفت را در گروی افتادن در ورطه سختی‌ها و دشواری‌ها معرفی کرد اما می‌توان این سختی و تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد. انسان در سختی به‌فکر ابتکار می‌افتد و خلاقیت به‌خرج می‌دهد. که نمونه آن هشت سال دفاع مقدس است که رشد و پیشرفت موشکی برای ما حاصل شد.

ایشان در ادامه با بیان اینکه کرونا موجب فرصت مادی و معنوی برای جامعه ما شد بیان داشت: ما در همه ی  اتفاقات زندگی، باید هزینه هایی را بدهیم تا فرصت را بدست بیاوریم حال ممکن است این هزینه ها یا فرصت ها مادی باشد مانند امکانات، و یا غیر مادی باشد مانند وقت. کرونا سبب شد تا مردم از زندگی ماشینی فاصله بگیرند و در کنار هم باشند. ارتباطات خانوادگی قوی شد و شاید افرادی در طول سال کمتر همدیگر را می دیدند، و کنار هم جمع نمی شدند اما کرونا سبب شد تا یک بار دیگر همه اعضای خانواده در کنار هم جمع شوند. توسعه و گسترش ارتباطات در حوزه فضای مجازی، فرصتی دیگر بود که از دل این تهدید بیرون آمد و این نقطه ی آغازی بود بر تجربه دورکاری ها و استفاده از فضای مجازی به طور گسترده و بحثهای آموزشی، در همه ی اموراستفاده شود.

خانم ساوری در ادامه تصریح کرد: ویروس کرونا اگرچه آسیب‌های زیادی را به اقتصاد و سلامت جامعه وارد کرد اما اگر نیمه پر لیوان را هم ببینیم فوایدی و تجاربی داشته که چیدمان دوباره خانه و خانواده در کنار هم و استفاده از فضای اینترنتی برای کسب و کار از جمله آنهاست. در یک نگاه کلان می توان گفت کرونا دو چهره مثبت و منفی از خود نشان داده است.

ایشان در ادامه به بیان فواید مثبت کرونا در بحث تحکیم خانواده پرداخته و گفت: گذراندن اوقات فراغت در کنار خانواده و بیان تجربیات و خاطرات، انجام فعالیت های تفریحی و با نشاط در کنار اعضا خانواده، پر کردن ساعات فراغت با مطالعه و تحقیق، تمرین رعایت بهداشت فردی، یافتن فرصت هایی برای تفکر، تغییر در سبک زندگی و فهم اینکه می توان بسیاری از کارهای غیر ضروری را انجام نداد و فعالیت های بهتری را جایگزین کرد از جمله فواید کرونا می باشد. نتیجه اینکه کرونا می تواند فرصتی برای تمرین تغییر سبک زندگی به سمت ایده ال، پربازده و کم خطر باشد.

 خانم ساوری در ادامه به بیان فواید مثبت کرونا در بحث آموزشی پرداخته و گفت: تمرین انجام فعالیت های مذهبی و فرهنگی در فضای مجازی، گسترش آموزش های مجازی در بین دانشجویان و دانش آموزان و طلاب، اطلاع‌رسانی به استادان و دانشجویان آموزشکده‌های سما، تهیه کلیپ، اسلاید، فایل و اپلیکشین‌های راهنمای مورد نیاز، کلاسهای مجازی دانش آموزان و دانشجویان و … از جمله آثارمثبت کرونا در بحث آموزشی می باشد.

ایشان در ادامه بیان کرد: در بحث فضای مجازی باید به ضرورت مقابله با شایعه پراکنی و موج سواری رسانه ای توجه کرد. بازار داغ شایعه‌پراکنی تا آنجا پیش می‌رود که می‌تواند جامعه را به مرز هرج و مرج بکشاند. و بی نظمی و هرج و مرج، یک جامعه بحرانی را، ‌مستعد پذیرش هر نوع آسیبی از جنس روانی، امنیتی، سیاسی، اقتصادی، مدیریتی، حقوقی،  دینی، فرهنگی و  اجتماعی و غیره می شود. بر همین اساس، می‌توان اهمیت مضاعف و چندبرابری سواد رسانه‌ای در آحاد کاربران و مخاطبان را جهت بهره‌برداری در موقعیت‌های بحران گوشزد کرد.

ایشان در ادامه بیان کرد: یکی از عوامل مهمی که باید مدنظر قرار بگیرد ضعف سواد رسانه ای می باشد زیرا در همین چند ماه اخیر از زمان شیوع جدی کرونا در کشور، پدیده‌ها و اتفاقات بعضاً نامبارکی رخ داده که جستجو پیرامون آنها نشان می‌دهد که یکی از اصلی‌ترین علل بروز آنها، “ضعف سواد رسانه‌ای جامعه ایرانی” است. از جمله تشکیل‌ صف‌های طولانی بنزین و مصرف شربی الکل و متأسفانه جان باختن جمعی از هموطنان، نمونه‌ای از این موارد است. اینکه افراد بدون توجه به اعتبار منبع تولید و توزیع اخبار به ویژه از جهت غرض و هدف او و بدون راستی‌آزمایی پیام از جهت منطقی تحت تأثیر آن قرار می‌گیرند و رفتاری را از خود بروز می‌دهند.

خانم ساوری لطمه جسمی را پیامد ضعف سواد رسانه ای در شرایط کرونا دانسته و گفت: مشروبات الکلی به خیال پیشگیری از کرونا، استفاده خودسرانه از داروهای غیرمرتبط و بعضاً مخرب در زمان بروز علائم کرونا و صدها مورد دیگر نمونه‌هایی از این لطمه هستند. متأسفانه بسیاری از هموطنان به واسطه مصرف شربی الکل جان باخته‌اند. البته ممکن است این مسئله جنبه‌هایی از سبک‌زندگی نیز داشته باشد اما با فرض مصرف با هدف پیشگیری که یقیناً یکی از منابع شکل‌گیری چنین تصوری اخبار فضای مجازی بوده، نشان از لزوم سواد رسانه‌ای در حفظ سلامت جسمی دارد.

ایشان لطمه روحی و روانی را از دیگر آسیب های ضعف سواد رسانه ای دانست و بیان کرد: لطمه روحی و روانی، به این معنا که ایجاد ترس افراط گونه منتهی به اضطراب می‌تواند سبب بروز خشونت در جامعه و بی‌نظمی بشود. به وجود آمدن وسوسه‌های ذهنی و وسواس‌های رفتاری پیامدهای چنین آسیبی است. شاید همین روزها یکی از موضوعات مناقشه‌برانگیز در خانواده‌ها و سطح عمومی جامعه، رعایت بهداشت فردی و محیطی باشد که بعضاً منجر به درگیری می‌شود.

طلبه سطح 4 این مدرسه گفت: ضعف سواد رسانه ای؛ موجب آسیب دینی و فرهنگی می شود و میتوان بیان کرد شیوع کرونا موجب شد دو جریان ضددینی و متحجر لندن نشین، همزمان با هم و البته به شکل طراحی شده‌ای مکمل یکدیگر، سعی داشتند دوگانگی و تناقض «علم و دین» و «عقلانیت و معنویت» را در قصه کرونا برجسته‌سازی کنند. این در حالی است که عقلانیت معنویت‌گرای شیعه از همان ابتدای وقوع این اتفاق، ‌ رویکردی متعادل و متناسب را در پیش گرفت. به نظر می‌رسد سواد رسانه‌ای بصیرت گرا می‌تواند کاربران را در تأثیرپذیری این جریان خبری ایمن کند.

ایشان از دیگر آسیب های نداشتن سواد رسانه های را لطمه‌ اقتصادی دانست و گفت: همانطور که در بسیاری از تصاویر دیده‌ شد، تغییر الگوی مصرف مردم جهان از یک وضعیت عادی و متعادل به یک وضعیت اضطراری و هیجانی در انبار کردن اجناس مصرفی که منجر به خالی شدن قفسه‌های فروشگاه‌ها و درگیری‌های میدانی شد، نشان از قدرت بازنمایی و تصویرسازی رسانه از بحران دارد. البته این پدیده در کشور ما در مقایسه با کشورهای دیگر به ویژه کشورهای مدعی توسعه یافتگی غربی کمتر به وقوع پیوست.

خانم ساوری لطمه سیاسی را از دیگر آثار نداشتن سواد رسانه ای دانسته و گفت: تصویرسازی رسانه‌های متفرقه و غیررسمی از ناکارآمدی تصمیم‌های سیاستی و سیاسی، سبب بروز نوعی «کم‌اعتمادی و بی‌اعتمادی» نسبت به نظام سیاسی و رسانه‌های رسمی آن می‌شود، این در حالی است که مورد وثوق‌ترین و در عین حال انسجام‌بخش‌ترین رسانه‌ها، ‌ رسانه‌های رسمی کشور هستند. در ایام کرونا، شبهه عدم قرنطینه کردن قم به عنوان اولین شهر کرونایی و همچنین شایعه عدم توقف پروازهای شرکت ماهان که در لایه‌های عمیق به دنبال تضعیف‌ نهادهای دینی و انقلابی است، دو محور موضوعی مهم سیاسی در پدیدة کرونا بود.

خانم ساوری بیان کرد: لزوم پایبندی رسانه های رسمی به دو اصل صداقت و صراحت از جمله فرصت های کرونا می باشد. اصل صداقت و صراحت می‌تواند مبنایی‌ترین راهبرد رسانه‌های رسمی کشور باشد. یکی از خطوط‌ خبری بسیار مهم و مؤثری که دولت و صدا و سیما در این ایام دنبال کردند اعلام رسمی آمار مبتلایان، جان‌باختگان و بهبودیافتگان بود. به نظرم همین خط خبری ساده، جلوی حجم وسیعی از شایعات و اضطراب‌افکنی‌ها را در جامعه گرفت. البته رسانه‌های معاند سعی در مخدوش‌کردن این آمار داشته‌اند. همین نمونه شفافیت صداقت‌محور نشان از عمق اثرگذاری این راهبرد دارد.

ایشان در پایان گفت: از برکات بحرانی چون کرونا همین بس که توجه ما و به ویژه سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان فرهنگی و ارتباطی را یک بار دیگر به وضعیت نابسامان و نامطلوب سواد رسانه‌ای جلب کرده و همین تهدید می‌تواند با یک سیاست‌گذاری کوتاه‌مدت، میان مدت و بلند مدت و برنامه‌های عملیاتی برآمده از آنها به یک فرصت منحصر به فرد بدل شود.

و بوجود آمدن پویش همگانی آموزش در نظام تعلیم و تربیت، استفاده از ظرفیت داخلی در آموزش، تولید اپلیکیشن های داخلی مثل شادو … و برنامه های بستر فضای مجازی از دیگر فرصت های بوجود آمده از ویروس کرونا می باشد.

در ادامه خانم میرکریمی مدیر مجموعه حوزوی الزهراء(س) به بیان دیدگاه خود در این زمینه پرداخته و گفت: هر حادثه ای می تواند برای انسان هم فرصت باشد هم تهدید. این ویروس فرصت خوبی شد برای اینکه انسانها و نهادهای دینی یاد بگیرند به باطن دین مراجعه کنند. و متوجه شوند تعطیلی مساجد و اماکن مشرفه به معنی تعطیلی دین نیست بلکه انسان باید به فکر جایگزینی برای آن باشد. یکی از جایگزین های آن فضای مجازی است که باید آن را قوی و از آن برای تقویت دینداری مردم استفاده کرد.

ایشان از دیگر آثار مثبت کرونا را نشان دادن هویت جامعه دینی به مردم دانسته و بیان کرد: غالبا در دولت ها بسیاری از اخبار پوشانده و بیان نمی شد. اما با وجود این ویروس هویت جامعه دینی از خانه به جامعه آمد و خودش را نشان داد و در این زمان است که باید با انجام کارهای میدانی و کالبدشناسی جامعه وضعیت جامعه را تشخیص داد و متناسب با آن برای وضعیت بحرانی کشور برنامه ریزی کرد.

ایشان در ادامه گفت: از دیگر آثار و فواید کرونا، قدردانی و شکرگزاری از امور کوچک می باشد که قبلا قدردانیها معمولا از امور بزرگ صورت می گرفت.

مدیر مجموعه حوزوی الزهراء(س) در ادامه بیان کرد: برای حفظ جامعه باید به دنبال تقویت بنیان های علمی و تکنولوژی کشور باشیم و متناسب با شرایط زمان و مکان، آمادگی کامل پیدا کنیم. زیرا فقط کشورهایی مانند آمریکا و اسرائیل کشور ما را تهدید نمی کنند. بلکه گاهی ویروسی مانند ویروس کرونا ما را تهدید می کند که برای مقابله با آن نیازمند تجهیزات پزشکی و… می باشیم و این لازمه اش آمادگی کامل از همه جهات می باشد.

خانم میرکریمی انتخاب مدیر بحران را از اموری دانست که باید به آن توجه کرد و بیان داشت: مدیر باید مدیر شرایط بحرانی باشد نه مدیر شرایط عادی. از شرایط نابسامان بوجود آمده خطرناکتر مدیریت غلط می باشد. با مدیریت غلط، باعث ماندن پیران در خانه و افسرده شدن آنان شدیم در حالیکه می توانستیم با حفظ شرایط، وضعیت را کنترل کنیم. یکی از عوامل بحران نداشتن مدیر بحران میباشد. مدیریت، باید متناسب با شرایط بحرانی موجود در کشور خود صورت بگیرد.

ایشان از دیگر فرصت های به وجود آمده از ویروس کرونا را تبدیل شدن آن از مسئله فردی به مسئله اجتماعی دانست.

خانم میرکریمی در ادامه بیان کرد: توجه به قدرت و حاکمیت خداوند از دیگر آثار مثبت کرونا می باشد. کرونا باعث شد قدرت ها به خاک ذلت بنشینند و متوجه شوند قدرت و حاکمیت مطلق از آن خداوند است و توحید در دنیا بدون هزینه ای برای حاکمیت های دینی نهادینه شد و فرصتی برای ملت های ضعیف شد که آنان چند ماهی از دست انسان های مستکبر و پلید آسوده باشند.

ایشان در ادامه تصریح کرد: از دیگر آثار و فواید کرونا، این بوده که نشان دهد فرهنگ کشور ایران از دیگر کشورهای غربی بالاتر می باشد. آنچه در کشورهای غربی از نظر نظم و تربیت شاهد رشد آن هستیم در جهت حیوانیت است نه در جهت انسانیت. تربیت زمانی تربیت انسانی و اخلاقی است که در فرد ملکه و نهادینه شود و در همه شرایط چه شرایط عادی و چه شرایط بحرانی یکسان باشد. حال آن که در ایام شیوع ویروس کرونا شاهد بی نظمی و عدم رفتار صحیح  در این کشورها بودیم.

مدیر این مجموعه حوزوی در پایان به بیان معایب و تهدیدهای این ویروس پرداخته و بیان کرد: در این دوران آمار طلاق بالا رفت، بیکاری زیاد شد، به لحاظ اقتصادی صدمات زیادی دیدیم.

در پایان جلسه خانم یونسی دبیر جلسه به جمع بندی بحث پرداخته و گفت: کرونا هم فرصت بود هم تهدید؛ اما مهم آن است که ما تهدیدها را تبدیل به فرصت کنیم. با بررسی های انجام شده به این نتیجه رسیدیم که بیشتر آسیب کرونا در جهان در بعد اقتصادی بود در کشور ایران به دلیل گرایشات مذهبی و اعتقادی و با رعایت جانب رأفت در بعد اقتصادی مردم کمتر آسیب دیدند.