به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهرا(س)، خانم لادن یونسی در نشست علمی با عنوان «مبانی قرآنی توحید در زیارت جامعه کبیره» که به مناسبت سالروز ولادت امام هادی(علیه‌السلام)، از سوی موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(سلام ­الله­ علیها) گرگان و با حضور کارکنان و طلاب برگزار شد، زیارت جامعه کبیره را مهم‌ترین اثر معرفتی رسیده از معصومین(علیهم‌السلام) دانست که به اعتقاد بسیاری از عالمان و حدیث شناسان از سند صحیح برخوردار است .

 وی پرداختن به توحید را مهم‌ترین ویژگی زیارت جامعه کبیره برشمرد و با استناد به فراز «والمخلصین فی توحید الله» از زیارت جامعه کبیره ادامه داد: ائمه اطهار(علیهم‌السلام) در توحید به درجه اخلاص دست یافته‌اند که در آن هیچ گونه ناخالصی وجود ندارد البته این خلوص در توحید، عام بوده و همه مراتب توحید از ذاتی تا صفاتی و افعالی و غیره را شامل می‌شود.

موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(سلام­الله­علیها) گرگان، مهم‌ترین اصل در دین داری را پذیرش کامل توحید باری تعالی برشمرد و ادامه داد: زیارت جامعه کبیره در توحید ذاتی و افعالی و مراتب آنها انطباق و هماهنگی کامل با قرآن کریم داشته که روح توحید بر همه عبارت‌های این زیارت حاکم است.

خانم یونسی اضافه کرد: در یک تقسیم بندی؛ توحید باری تعالی را می‌توان به دو بخش ذاتی و افعالی تقسیم نمود که توحید افعالی خود مراتبی را مانند توحید در خالقیت، ربوبیت، اطاعت و توحید در عبادت در برمی‌گیرد که به همه این مراتب در قرآن کریم و زیارت جامعه توجه شده است.

وی اضافه کرد: نخستین معنای توحید ذاتی؛ یگانگی و بی‌همتایی باری تعالی است که در آیات متعددی از قرآن کریم و نیز در زیارت جامعه بدان توجه شده، به گونه‌ای که برای خواندن این زیارت نخست باید به یگانگی و بی‌همتایی خداوند شهادت داد.

استاد حوزه با اشاره به عبارت «و من وحّده قبل عنکم» از زیارت جامعه کبیره خاطرنشان کرد: «هرکس خداوند را به یگانگی ستود، اعتقادش را از شما ستانده» بی شک آنان که در درک توحیدی به مقام مخلصین رسیده‌اند، بیشتر از هرکس دیگری شایستگی تبعیت و پیروی را در بیان معنای توحید دارند به همین دلیل است که از ائمه اطهار(علیهم‌السلام) در این زیارت با عنوان ارکان توحید یاد شده است «و ارکانا لتوحیده».

خانم یونسی توضیح داد: توحید افعالی نمود آشکاری در زیارت جامعه کبیره دارد به گونه ای که در تمام عبارات آن، خداوند اصل و محور همه امور معرفی شده است.

“اللهم صل علی محمد وآل محمد صلاةکثیره تکون لهم رضی ولحق محمد وآل محمد اداء و قضاء بحول منک وقوة یا رب العالمین”

خدایا درود فرست برمحمد وآلش  درودی بسیار که آن درود موجب خشنودی آن ها وموجب ادای حق آن ها برما باشد به اراده وقدرت تو ای پروردگار عالمیان .

“اللهم صل علی محمد وآل محمد الطیبین الابرار الاخیار الذین اوجبت حقوقهم وفرضت طاعتهم و ولایتهم”

خدایا درود فرست برمحمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و آلش که پاکان ونیکان وبرگزیدگان عالمند حقوقشان را بر ما واجب کردی وطاعت ومحبتشان را فرض نمودی.

در اسلام ،حقوق افراد به صورت متقابل تعریف شده اگر حقوقی برای پدر ومادر گفته شده درمقابل برای فرزند هم حقوقی است در رابطه انبیاء و اولیاءبا مردم نیز چنین حقوق متقابلی وجود دارد  وظیفه ای که به عهده انبیاء و اولیاءاست رساندن پیام خدا وتبیین آن است.

انبیاءهمگی به ویژه پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله و سلم) به بهترین وجه وظیفه خود را انجام داده اند وما در زیارت آن حضرت بر انجام این وظیفه شهادت می دهیم “واشهد انک رسوله وانک محمدبن عبدالله واشهد انک قد بلغت رسالات ربک ونصحت لامتک..”

دو وظیفه از وظایف مهم که امام سجاد (علیه السلام) در این فراز از دعا به آن اشاره کرده است ولایت واطاعت است این دو با یکدیگر رابطه تنگاتنگی دارند. یعنی اثر ولایت ومحبت، اطاعت است ومحب ،مطیعِ معشوق خویش است. قرآن از ولایت به عنوان اجر رسالت یاد کرده است” قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی” (شوری-23)

ولایت یکی از ارکان اصلی و اساسی ترین آموزه های دین مبین اسلام است.آموزه های اسلامی زمانی معنای واقعی به خودمی گیرد که در چارچوب ولایت و در محور و مدار آن تحقق یابد. شرط پذیرش اعمال، ولایت مداری است و هرکس که به ولایت نزدیک تر شود، و در ولایت مداری استوارتر گردد بهره بیشتری از چشمه های معنوی خواهد برد. روایات متعددی وارد شده که اسلام را بر پنج پایه استوار دانسته و از میان آنها ولایت را مهمترین رکن برشمرده است. از جمله روایت امام محمدباقر (علیه السلام) که می فرماید:” بنی الاسلام علی خمس علی الصلاة و الزکاه و الصوم و الحج و الولایه و لم یناد بشی کما نودی بالولایة”

امام صادق (علیه السلام) در بخشی از زیارت جامعه کبیره به شمارش برکات ولایت پذیری پرداخته است.

1.«بموالاتکم علمنا الله معالم دیننا»

یکی از برکات  ولایت اهل بیت و پیروی از آنان دین شناسی است زیرا اهل خانه، بهتر می دانند در خانه چیست؟ لذا می فرمایند: خداوند به ولایت شما نشانه های دین را به ما آموخت.

2.«و اصلح ما کان فسد من دنیانا»"و آنچه را از دنیایمان تباه شده بود اصلاح کرد".

ولایت اهل بیت(علیه السلام) نه تنها مشکلات دینی و معنوی جامعه را حل می کند بلکه موجب سامان یافتن امور مادی و دنیوی انسان هاست.

3.« و بموالاتکم تمت الکلمه». با ولایت شما اهل بیت(علیه السلام) دین کامل شد. مراد از کلمه، توحید است و این کلمه با ولایت اهل بیت(علیه السلام) کامل می شود. در حدیث سلسله الذهب که امام رضا(علیه السلام) در سفر به خراسان در شهر نیشابور این حدیث را به یادگار نهاد، چنین آمده که امام رضا(علیه السلام) از علی (علیه السلام) نقل کرد که فرمود: از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که فرمود از جبرئیل (علیه السلام) شنیدم که فرمود: از خداوند عزوجل شنیدم که فرمود: لا اله الاالله دژ من است و هر کس وارد دژ من شوداز عذابم در امان است سپس امام فرمود: اما این شرط هایی دارد و من از شرط های آن هستم.

بنابراین شرط اتمام کلمه توحید، ولایت اهل بیت(علیه السلام) است.

4.«و عظمت النعمه»: به وسیله ولایت شما نعمت الهی عظیم گردید.به مصداق نعمت در آیه ذیل اشاره شده است:

«الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا»:امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را برشما تمام کردم و اسلام را برای شما به عنوان آئین برگزیدم.

این آیه رمز تداوم دین کامل را بیان نموده زیرا پیش از آن، تمام احکام فردی و اجتماعی بیان شده بود حتی بیان فریضه صبح در همان سال توسط پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به انجام رسید بنابراین در روز غدیر خم این آیه ابلاغ شد تا دینِ کامل از دینِ ناقص شناسانده شود. ولایت اهل بیت(علیه السلام) نعمتی است که خداوند برای تداوم اسلام کامل عطا فرمود .

5.وائتلفت الفرقه: با دوستی شما جدائی به الفت تبدیل می شود.

دوستی اهل بیت(علیه السلام) مهمترین محور اتحاد امت اسلامی است. قرآن برای آن که مسلمانان به محور اتحاد دست یابند محبت اهل بیت را واجب کرده است.« قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى» «ولکم الموده الواجبه» یکی از حقوق شما، وجوب دوستی است. این دوستی می تواند همه مسلمانان را به هم پیوند دهد.

6.«و بموالاتکم تقبل الطاعه المفترضه»: به وسیله ولایت شما، عبادات واجب پذیرفته می شود. این جمله اشاره به این دارد که ولایت اهل بیت(علیهم السلام)، شرط قبولی اعمال است و بدون آن هیچ عملی نزد خداوند پذیرفته نیست.

پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم): سوگند به آن که مرا به حق، به پیامبری برانگیخت. اگر کسی به عمل هفتاد پیامبر به بارگاه حق وارد شود اما ولایت ما اهل بیت (علیهم السلام) را به همراه نیاورد خداوند هیچ عمل واجب و مستحبی را از او نخواهد پذیرفت.

حضرت امام خمینی(ره) در ابتدای وصیت نامه می فرماید: حدیث ثقلین متواتر بین جمیع مسلمین است و در کتب اهل سنت از «صحاح ششگانه» تا کتب دیگر آنان با الفاظ مختلفه و موارد مکرر از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به طور متواتر نقل شده است  و این حدیث شریف حجت قاطع است بر جمیع بشر به ویژه مسلمانان مذاهب مختلف و باید همه مسلمانان که حجت بر انان تمام است جوابگوی ان باشند، اگر عذری برای جاهلان بی خبر باشد برای علمای مذاهب نیست.

7.شفاعت اهل بیت(علیه السلام): امام هادی (علیه السلام) پس از بیان برکات ولایت و دوستی اهل بیت(علیه السلام) در پایان این بخش به موقعیت والای آنان نزد خداوند اشاره می کند.

«و لکم الموده الواجبه و الدرجات الرفیعه و المقام المحمود و المکان المعلوم عند الله عزوجل و الجاه العظیم و الشان الکبیر و الشفاعه المقبوله».تنها دوستی شماست که بر همگان واجب است و درجات بلند مرتبه و مقام پسندیده شما و جایگاه مشخص نزد خداوند عزوجل و منزلت والا و مرتبت شما و شفاعت پذیرفته شده از آن شماست.

از برکات مهم ولایت اهل بیت(علیه السلام) شفاعت در روز قیامت است و مقام محمود که همان شفاعت کبری است ویژه خاندان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) است.آنان از این موقعیت بس والا نزد خداوند متعال در قیامت برای هدایت دوستان خود به بهشت و ترفیع درجه آنان، بی نهایت بهره می برند.

پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: به دوستی ما اهل بیت(علیه السلام) چنگ زنید زیرا هر کس خداوند عزوجل را در حالی که ما را دوست دارد دیدار کندبا شفاعت ما به بهشت می رود.

نکته: اگرچه ولایت به عنوان اجر رسالت ذکر شده ولی واقعیت آن است که اثر به خود فرد برمی گردد و وسیله ای برای کمال و قرب به حضرت حق است البته ولایتی که اطاعت و تقوا و ورع را به دنبال نیاورد، ادعای پوچی است.

امام باقر(علیه السلام) فرمودند:"قال لاتذهب بکم المذاهب فو الله ما شیعتنا الا من اطاع الله عزوجل” (محمد بن علی ابن بابویه قمی، من لایحضرالفقیه، ج4، ص352)راه بر کسی مشتبه نشود به خدا سوگند شیعه ما نیست مگر کسی که خدای متعال را اطاعت کند.

از اینجا به بعد حضرت دعا می کند: