به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهرا سلام الله علیها گرگان نشست علمی با عنوان تجلی آیات قرآن کریم درسیره امام جواد علیه السلام در تاریخ1402/03/29 در این مجموعه برگزار گردید.

 در این نشست علمی مریم علیجانی به بیان توضیحاتی در این موضوع پرداخت و گفت: اهمیت و ضرورت بحث در این موضوع به خاطر این است که آسیب های اخلاقی زیادی در جامعه کنونی مشاهده می شود که با توجه به حدیث ثقلین با تمسک به قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام می توان به درمان این آسیب‌ها و مشکلات روحی و روانی در جامعه پرداخت.

 با توجه به اینکه قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام همراه همیشگی همدیگر تا روز قیامت می باشند می توان دریافت که از سیره اهل بیت علیهم السلام برای یاری گرفتن و درس گرفتن در زندگی می توان استفاده کرد.

باید توجه داشت که اهل بیت علیهم السلام خود نیز به قرآن کریم و تمسک به آن نیاز دارند چون آنها نیز در این جهان مکلف هستند و باید تحت هدایت قرآن کریم واقع شوند و لازم است که آیات قرآن کریم را در وجودشان با به عمل به آن، تجلی دهند.

مشخصه اصلی امام نهم علیه السلام که نشان دهنده این موضوع است و قرآن کریم در زندگی و شخصیت ایشان تجلی کرده است همین القاب ایشان می باشد که ایشان به لقب تقی ملقب داده شده اند. تقی صفت مشبهه و به معنی شدت تقوا و پرهیزگاری می باشد. این کلمه در مورد حضرت یحیی در قرآن کریم به کار برده شده است آیه ۱۳ سوره مریم .

وی گفت: در تعریف حقیقت تقوا می توان گفت: تقوا درجات و مراتبی دارد که مرتبه عالی آن عبارت هست از خویشتن داری در برابر آنچه قلب آدمی را به خود مشغول می سازد و از حق منصرف می‌کند و از طرف دیگر تقوا در هر کاری مناسب با خود آن کار است. مثلاً تقوی در زراعت حفظ آن زراعت از آفات زراعتی است. تقوا در علم این است که با عجب علم را خراب نکنیم. تقوا در انفاق این است که با منت آن را بی ارزش نکنیم. تقوا در دین هم اجتناب از اموری است که موجب زیان دین و سبب عقوبت دنیا و آخرت و محروم شدن از فیوضات و درجات دنیوی و آخری می گردد.

 باید توجه داشت که چه چیزی باعث شد که امام جواد علیه السلام به تقی به عنوان یک فرد متقی و دارای تقوای شدید معروف گردد و اینکه چه آسیبی می توانست در آن زمان وارد شود که امام جواد علیه السلام با امامت خود و تقوی خود از آن آسیب جلوگیری کرد .در بررسی دوران امامت امام جواد جواد علیه السلام متوجه می‌شویم که امام در کودکی به امامت رسیده بود و وجود فرقه ها و نحله های کلامی مختلف و تشتت آرا و مکاتب مختلف، نیاز به برخورد معقولانه و به دور از برخورد و حساسیت داشت. چون بسیاری از کتب یونانی و ایرانی به عربی ترجمه شده بود و علوم زیادی از قبل آن بین مردم منتشر شده بود و اگر امام تقوا پیشه نمی کرد حفظ تشیع و پیشبرد اهداف شیعه و امامان معصوم علیه السلام که بر سر آن جان داده بودند از بین می رفت.

تعریف امام از تقوا در سخنی از ایشان این است که می فرماید: با هواهای نفسانی مخالفت کن و بدان که هیچگاه از دیدگاه خداوند پنهان و مخفی نخواهی ماند. پس مواظب باش که در چه حالتی خواهی بود. این توصیف امام از تقوا بیانگر حقیقت تقوا است چون صفتی است که با تمامی مراتب ایمان جمع می شود و در پرتو آن مقامات ایمانی همچون احسان و بخشندگی، رفق و مدارا، صبر و حلم و عزت نفس و دیگر فضایل انسانی حاصل می شود.

در بررسی سیره امام جواد علیه السلام در تمسک ایشان به قرآن کریم، تقوی ای که ایشان پیش گرفتند تا حدی که به تقی معروف شدند، مدارا و رفق و صبر و بردباری بود که در مواجهه با مسائل مختلف جامعه آن روز بود. در تعریف مدارا می توانیم آسان گیری و بردباری برخاسته از رحمت و بصیرتی نورانی را بیان کنیم و از لوازم اصلی و مهم و اساسی مدارا نفی نفرت و تاکید بر تعریف و الفت گرفتن است . در روابط اجتماعی اگر رفق و مدارا حکومت نکند نفرت ظهور می کند تبدیل کینه ها و دشمنی ها به محبت و دوستی، محبوبیت، و جذب افراد به دین از آثار اجتماعی مدارا است.

رفتار امام در دوران مامون و معتصم اینگونه بود. با توجه به این که تقوا در هر کاری مناسب با خود آن کار است، امام مدارا را پیش گرفته بودند. امام علیه السلام در تعریف دیگری در مورد تقوا می فرمایند: هر کسی بی نیازی خویش را از خداوند بخواهد مردم محتاج او خواهند شد و هر که تقوای الهی داشته باشد محبوب مردم گردد هرچند آنان نخواهند. با توجه به این تعریف که تقوا در هر کاری مناسب با خود آن است شیوه مدیریتی امام جواد علیه السلام در دوران امامت مبتنی بر رفق و مدارا با خلفای عباسی جهت پیشبرد و حفظ تشیع بود. ما در زندگی امام جواد علیه السلام یکی از صفات بارز ای که شاهد آن هستیم مدارا در زندگی با ام الفضل بود در صورتی‌که ام الفضل دختر مامون بود و مامون هم قاتل امام رضا علیه السلام بود اما امام جواد علیه السلام به خاطر حفظ شیعه و آرمان های تشیع  مخالفت با این امر نکرد و در این قضیه مدارا را پیش گرفت در صورتی که به طور حتم مورد سوال مردم آن زمان قرار می گرفت. ولی از آنجایی که امام می فرماید هر که تقوای الهی داشته باشد محبوب مردم می گردد هرچند آنان نخواهند ایشان با مدارا ای که پیش گرفت با حفظ تشیع توانست این امر را به سلامت به مقصد برساند و تشیع واقعی را از آسیب مصون بدارد.

در تعریف دیگری که امام علیه السلام از تقوی دارند که می فرمایند: خداوند متعال انسان را به واسطه تقوا از حوادثی که عقلش نجات از آن را بعید می داند حفظ می کند و به سبب تقوا آنچه را که نمی بیند و نسبت به آن ناآگاه است آگاه می‌کند. با توجه به این تعریف از تقوا که امام جواد علیه السلام بیان می فرمایند، ما باز هم در زندگی ایشان در مواجهه ایشان با علما و دانشمندان عصر خصوصاً علمای عامه و اهل سنت متوجه می شویم که ایشان حتی در مناظرات به گونه‌ای عمل می‌کرد که دستگاه خلافت و دانشمندان اهل سنت تحریک نشوند و با تکیه بر قرآن و علم و دانش خویش به سوالات آنان پاسخ می دادند و از این طریق با در نظرگرفتن هجمه زیادی که به تشیع در آن زمان وارد می شد و تصور بر این بود که شاید از راه صحیح اهل بیت و شیعه واقعی اثری باقی نماند توانستند اسلام حقیقی و شیعه را از خطر حفظ نمایند.

بنابراین تجلی آیات در زندگی حضرت امام جواد علیه السلام در القاب ایشان کاملاً مشخص است و ایشان با توجه به به همراه بودن همیشگی شان با قرآن کریم و تمسک به قرآن کریم درس های بسیار زیاد را برای ما ما به ارمغان آوردند.