پژوهشگر:حکیمه غلامی

چکيده
يکي از مسائل بسيار مهم، در جامعه بشري مسئله فرهنگ و تمدن است، فرهنگ و تمدن که در حقيقت چيزي جزء طرح و برنامه مدون و منظم براي رشد و تکامل بشر در جهت رسيدن انسان به سعادت هميشگي و تحقق عيني و بيروني آن نيست، همواره مورد توجه انبياء خصوصاً پيامبر خاتم (ص) بوده است، آن حضرت با ايجاد تمدن نوين اسلامي چنان پيچ عظيم و تاريخي ايجاد کرد که از عرب جاهلي آن روز، يک جامعه متمدن و مترقي به وجود آورد. بديهي است که تمدن اسلامي مانند هر پديده‌‌ي ديگر عوامل مختلفي در پيدايش، گسترش، فراز و نشيب آن دخالت داشته است، حال سئوال که مطرح می‌شود اين است که چه عواملي در رشد تمدن اسلامي تأثير داشته است؟ و در مقابل علل انحطاط آن چه بوده است؟ لذا پس از تحقیق و مطالعه به اين نتيجه رسيديم که عوامل متعدي در رشد تمدن اسلامي تأثير داشته است که مهم‌ترین آن‌ها تعقل و خرد ورزي، تشويق به علم آموزي، مبارزه با بي سوادي، ساده بودن آموزه‌‌هاي ديني، طرح اندیشه‌های نوين، آزاد انديشي، تحمّل و بردباري، رعايت اخلاق و رفتار اسلامي، تعاون و همکاري، وحدت و همگرايي، حکومت اسلامي، فتوحات اسلامي، امنيت و آسايش رفاه نسبي، توجه به کار و تلاش و پيدايش صنعت کاغذ بوده است؛ و دریافتیم که دو دسته از عوامل در انحطاط تمدن اسلامي دخالت داشته‌اند، يکي عوامل بيروني مانند حمله مغولان و جنگ‌های صليبي. ديگري عوامل دروني مانند ضعف ايمان، دنيا پرستي، بي هويتي و تأثير پذيري، سكوت نخبگان و انديشمندان، ارزش انگاري ضد ارزش‌ها، تحجر گرايي، ظلم و ستم، ترک کردن امر به معروف و نهي از منکر، فاصله گرفتن از آموزه‌های ديني، استفاده نکردن از فرصت‌های مادي و معنوي. هر کدام تأثيري منفي در انحطاط تمدن اسلامي داشته است.

کليد واژه‌ها: عوامل تاریخی، عوامل فرهنگی، عوامل اجتماعی، عوامل سیاسی، تمدن اسلامی