به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه تخصصی الزهرا سلام الله علیها گرگان، کارگاه علمی در تاریخ ۲۶ و ۲۷ مهرماه ۱۴۰۲ با همکاری معاونت پژوهش مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران استان گلستان برگزار گردید.

 در این کارگاه آقای دکتر محمود حکمت نیا به بیان دیدگاه‌ها و نظرات علمی خویش در موضوع فلسفه نظام حقوق زن پرداخت. وی در توضیح چیستی قاعده حقوقی و تفاوت آن با قواعد اخلاقی و عرفی گفت:

سنخ شناسی قواعد حقوقی از جمله مباحث مهم هر نظام حقوقی و فلسفه حقوق به شمار می‌آید و باید قواعد و روابط حقوقی را از قواعد اخلاقی و آدابی متمایز ساخت و جایگاه آنها را در مباحث فرهنگی شناخت.

وی در توضیح چیستی قاعده حقوقی گفت : احکام و قواعد در نظام حقوقی اسلام به دو دسته تقسیم می‌شوند:

احکام و قواعد تکلیفی و احکام و قواعد وضعی. احکام تکلیفی شیوه رفتار و میزان الزام به آن را مشخص می‌کند که به وجوب و حرمت و استحباب و کراهت و اباحه تقسیم می‌شود و احکام وضعی غیر تکلیفی بوده و یا به صورت غیر مستقیم حاکم بر رفتارند. احکامی چون صحت، فساد، شرط مالکیت و زوجیت….

حکمت نیا در بیان تشابه و تفاوت قاعده حقوقی با قواعد اخلاقی و عرفی گفت: قواعد حقوقی و اخلاقی هر دو بر رفتار افراد حکومت می‌کنند و بسیاری از آنها در قالب بایدها و نبایدها ظهور می‌یابند. مسائل و موضوعات مشترکی میان حقوق و اخلاق وجود دارد که از یک جهت حقوق و از جهت دیگراخلاق به شمار می‌آیند. مثلاً وجوب ادای امانت و حرمت غصب از این جهت که در تکامل روحی انسان موثرند جزء مسائل اخلاقی به شمار می‌روند و از آن جهت که مورد حمایت دولت اند و ضمانت اجرای بیرونی دارند جزء حقوق می‌باشند.

وی ادامه داد: الزاماتی که قواعد رفتار دارد اگر دارای ضمانت اجرای مثبت باشد به آن حقوق نرم گفته می‌شوند مانند تشویق‌هایی که دولت انجام می‌دهد مانند تشویق برای فرزند آوری. وریآوری  اما هنگامی که ضمانت اجرای منفی داشته باشد حقوق سخت نامیده می‌شود که با مجازات و امثال آن همراه است.

قواعد الزام آورِ ناشی از قواعد اخلاقی، اخلاق نامیده می‌شود و هنگامی که پشتوانه اخلاقی نداشته باشد عرفیات نامیده می‌شود.

استاد این کارگاه در بیان تفاوت قواعد حقوقی با قواعد اخلاقی و عرفی گفت: یکی از وجوه افتراق آنها از جهت قلمرو می‌باشد؛ زیرا مسائل حقوقی به حوزه روابط اجتماعی محدود است ولی مسائل اخلاقی همه رفتارهای اختیاری انسان حتی موارد کاملاً شخصی را نیز در بر می‌گیرد. مانند ارتباط با خدا، خلوص و حسن نیت و ….