عنوان پایان نامه: رابطه شکر و ازدیاد نعمت، کفران و عذاب شدید با توجه به آیه هفتم سوره مبارکه ابراهیم« لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِید»

 

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین دکتر رسول مزرئی

نگارنده: الهام مهدوی جو

چکیده

بهره مندی از نعمت های دنیوی حس زیبا و خوشایندی را برای انسان تداعی می کند و انسان همیشه برای رفاه و آسایش زندگی خود تلاش می کند و راه های رسیدن به نعمت های زیاد را  پیدا می کنند، شکرگزاری مهمترین راه و سریعترین راه برای رسیدن به نعمت ها مختلف در زندگی به شمار می رود.

این پایان نامه با عنوان « رابطه شکر و ازدیاد نعمت، کفران و عذاب شدید با توجه به آیه « لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِید» به روش توصیفی تحلیلی با شیوه کتابخانه ای در پاسخ به سوال « رابطه شکر و ازدیاد نعمت، کفران و عذاب شدید با توجه به آیه « لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِید چیست؟» نوشته شده است.

و به نتایج زیر دست یافته است: رابطه شکر و ازدیاد نعمت و کفران و عذاب شدید رابطه ی مستقیم دارند ، شکر از منعم و نعمت دهنده در حقیقت با شناخت صاحب نعمت شروع شده و سپس به ازدیاد نعمت منتهی می شود. خداوند در این آیه بیان داشته است اگر شکر کنید حتماً بر نعمت شما می افزایم و اگر کفر ورزید و کفران نعمت کنید عذاب من شدید است، مسئله نعمت و ازدیاد با صراحت « لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابِی لَشَدِید» بیان شده است؛ ولی مسئله کفران نعمت و عذاب را با تعریض بیان شده است.

شکر همراه با ازدیاد و ازدیاد همراه با شکر است. و این رابطه ی شکر و ازدیاد بسیار لطیف و قابل تأمل است انسان وقتی شکر می کند، که نعمت دهنده ی نعمت را بشناسد و در حقیقت شاکر پس از شناخت صاحب و منعم حقیقی نعمت یعنی خداوند، به شکر کردن می پردازد، پس درحقیقت بنده با تمام شئون بندگی اش به خالق هستی توجه می کند که همین مطلب سِّر اصلی شکر گزاری و ازدیاد نعمت است.ودر مورد کفران نیز خداوند خدواند بیان می کند در صورت کفران نعمت ، عذاب من شدید است. این جا خداوند با اشاره به اینکه عذاب من شدید است با تعریض بر قدرت خود در بنده را متوجه قدرت خود می کند..

کلید واژه ها: شکر، کفر، نعمت، ازدیاد، منعم

عنوان پایان نامه: بررسی ابزار های تحقق عدالت اقتصادی از منظر فقه

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین سعید شهواری

 نگارنده: نرگس غلامی

 

چکیده

عدالت و مباحث مربوط به آن از جمله عدالت اقتصادی، از مقولاتی است که ریشه در فطرت انسان دارد و همواره یکی از دغدغه های خاص جوامع انسانی بوده است. علی رغم مطالعات انجام گرفته در این زمینه ، تلاش چندانی برای استخراج ابزارهای تحقق عدالت اقتصادی از منظر فقه صورت نگرفته است. لذا این مطالعه با هدف شناسایی ابزارهای تحقق عدالت اقتصادی از منظر فقه ، انجام و در آن تلاش گردیده تا به این سؤال پاسخ داده شود که؛ ابزارهای تحقق عدالت اقتصادی از منظر فقه چه می باشند؟ همچنین این مطالعه از نوع تحقیقات توصیفی است و روش به کار رفته در آن ، کتابخانه ای می باشد. و داده ها متناسب با اهداف و سؤالات تحقیق با استفاده از فیش جمع آوری شده و تجزیه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از روش تحلیل محتوا صورت گرفته است. و از مهم ترین یافته های این مطالعه می توان به این موارد اشاره کرد که؛ با اجرای ابزارهای تحقق عدالت اقتصادی از قبیل: خمس، زکات، انفاق، تشویق به کار و کوشش، اصلاح الگوی مصرف و …رفاه در جامعه محقق و باعث از بین رفتن فقر در جامعه خواهد شد، به طوری که کسی به خاطر عدم رفع نیاز های اساسی اقتصادی، آسیب نبیند. همچنین در صورتی که در جامعه ای عدالت اقتصادی برقرار نباشد، گروهی با دسترسی به موقعیت های مناسب و بهره مندی از امتیازات انحصاری و…بخش قابل توجهی از منابع را به خود اختصاص خواهند داد و به این طریق فاصله و شکاف بین اقشار جامعه روز به روز بیشتر می شود.

کلید واژه: عدالت،اقتصاد، عدالت اقتصادی،فقه

  به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه تخصصی الزهراء(سلام الله علیها) گرگان مسابقه کتابخوانی از کتاب جایگاه غدیر در بین طلاب سطح 2و3و4و و کارکنان این مدرسه  به صورت open book، در تاریخ 7 تیرماه 1403 برگزار گردید. خانم مائده محمدی، خانم آمنه صالحی، خانم زهره نودهی در این مسابقه برنده اعلام شدند که به آنان جوایزی اهدا گردید.

 

 

 زندگینامه علامه میرحامد حسین موسوی هندی

 سید مهدی ابوظفر معروف به میر حامدحسین هندی (۱۲۴۶-۱۳۰۶ق) از سادات و علمای شیعه قرن سیزدهم در هند است.

اسم میرحامدحسین، سید مهدی و کنیه‌اش ابوظفر بوده است. گفته شده پدرش سید محمدقلی موسوی هندی، او را به نام جدش، حامدحسین شهرت داد. میرحامدحسین در میروت از توابع دهلی هند در ۵ محرم ۱۲۴۶ق/۱۲۱۰ش به دنیا آمد.  نسبش از جانب پدر با ۲۷ واسطه به امام موسی بن جعفر می‌رسد. 1

میر حامد حسین در هفت سالگی آموزش را در مکتب آغاز کرد. پس از مقدمات دروس ابتدائی، مقامات حریری و دیوان متنبی را نزد سید برکت علی صاحب، نهج البلاغه را در محضر نزد علامة علی الاطلاق آیة الله العظمی مفتی سید عباس شوشتری لکهنوی آموخت. سپس به فراگیری علوم عقلی نزد سید مرتضی خلاصة العلماء، علوم شرعی نزد سید محمد سلطان العلماء و برادر او «سید حسین سید العلماء» پرداخت. 2

اساتید

علّامه از همان کودکی، استعداد سرشاری در فراگیری علوم مختلف داشت. وی از هفت سالگی، تحصیل دروس مقدّماتی را آغاز کرده و به جز خوشه‌چینی از خرمن دانش پدر، محضر اساتید بزرگ دیگری را نیز درک کرده‌ است، همچون:

1.علّامه سلطان العلماء، رضوان‌مآب، سیّد محمّد (۱۱۹۹ - ۱۲۸۴ ق.)، پسر ارشد مجدّد الشریعة حضرت آیت اللّه العظمی سیّد دلدار علی غفران‌مآب (۱۱۶۶ - ۱۲۳۵ ق.)؛

2.علّامه سیّد العلماء، علّیّین‌مکان، سیّد حسین (۱۲۱۱ - ۱۲۷۳ ق.) پسر کوچک علّامه سیّد دلدار علی غفران‌مآب؛

3.علّامه خلاصة العلماء، سیّد مرتضی (م ۱۲۶۶ ق.) پسر سلطان العلماء؛

4.علّامه مفتی محمّد عبّاس تستری (۱۲۲۴ - ۱۳۰۶ ق.) .

اینان، از مفاخر و اندیشمندان مکتب امامیه در شبه قارّه و صاحب تألیفات فاخر و پرشماری بودند که در شکل‌گیری شخصیّت علمی صاحب عبقات، نقش بسزایی داشته‌اند و شواهد متعدّدِ آن را میتوان در یادداشت‌های شخصی و آثار علمی علّامه میرحامد حسین رحمه الله مشاهده کرد.3

تحصیلات
میر حامد حسین، تعلیم را از سن 6 سالگى با رفتن به مکتب‌خانه نزد شیخى به نام«شیخ کرم‌على» شروع کرد، امّا پس از مدت کوتاهى پدر ایشان، خود، عهده‌دار تعلیم وى گردید و تا سن 14 سالگى، کتب متداول ابتدائى را به وى آموخت. میر حامد حسین، در سن 15 سالگى و پس از رحلت پدر بزرگوارش، براى تکمیل تحصیلات، به سراغ اساتید دیگر رفت.

«مقامات حریرى» و«دیوان متنبى» را نزد«مولوى، سید برکت‌على» و«نهج البلاغه» را نزد«مفتى، سید محمد عباس تسترى» خواند. علوم شرعیه را نزد«سلطان العلماء، سید محمد بن دلدارعلى» و برادر ایشان«سید العلماء، سید حسین بن دلدارعلى»- که هر دو از علماى بزرگ شیعه در هند بودند- و علوم عقلیه را نزد فرزند «سید مرتضى سید العلماء»، ملقب به«خلاصه العلماء» فراگرفت. در این زمان، ایشان کتاب«مناهج التدقیق» را که از تصنیفات عالیه استادش، «سید العلماء» بود، از ایشان اخذ کرد که حواشى وى بر آن کتاب، بیانگر عظمت تحقیق و قدرت نقد ایشان مى‌باشد.

به‌هرحال، ایشان پس از چندین سال تحصیل، به امر تحقیق و پژوهش پرداخت و در این زمینه، ابتدا به تصحیح و نقد تصانیف پدر بزرگوارش «سید محمدقلى» از جمله«فتوحات حیدریه»،«رساله تقيّه» و«تشیید المطاعن» پرداخت و سال‌هاى سال، از عمر خویش را صرف تصحیح و مقابله عبارات این کتب، مخصوصا«تشیید المطاعن»- که ردیه‌اى بر«تحفه اثناعشریه» بود- با اصول و منابع آنها کرد و در ادامه به تألیف کتاب های مختلفی پرداخت .4

آثار

اگرچه علّامه میرحامد حسین را بیشتر با موسوعۀ سترگش، عبقات الأنوار، می‌شناسند، ولی افزون بر این کتاب، نگاشته‌های ارزشمند دیگری نیز از آن عالم یگانه به جای مانده است:

1.النجم الثاقب في مسألة الحاجب.

2.إسفار الأنوار عن وقایع أفضل الأسفاراین کتاب شرح سفر به بیت‌الله الحرام، مدینه منوره و عتبات عالیات مرحوم میرحامد حسین، به زبان عربی است.

3.استقصاء الإفحام واستیفاء الانتقام في ردّ منتهی الکلام؛ این اثر سترگ و پرحجم، کتابی است در ردّ منتهی الکلام حیدر علی فیض‌آبادی حنفی (م ۱۲۹۹ ق.).

4.شوارق النصوص في تكذيب فضائل اللصوص؛ کتابی است در ردّ فضائل مزعوم خلفا و برخی صحابه.

5.العضب البتّار في مبحث آية الغار؛  رساله‌ای است در ردّ کتاب درّة التحقیق في نصرة الصدّیق نوشتۀ محمّد فاخر اِله‌آبادی

6.إفحام أهل المَين في ردّ إزالة الغين؛ کتابی است در ردّ إزالة الغين عن بصارة العين بإثبات شهادة الحسين عليه السلام، نوشتۀ حيدر علی فیض‌آبادی حنفی (م ۱۲۹۹ ق.)

7.الدرر السَّنيّة في المكاتيب والمنشآت العربیّة والفارسیّة والاُردویّة؛ این مجموعه شامل مکاتبات خاندان عبقات با اندیشمندان بلاد مختلف به ویژه ایران و عراق است.

8.اللآلي البهیّة في المكاتيب والمنشآت العربیّة والفارسیّة والاُردویّة؛ این مجموعه نیز شامل مکاتبات داخلی خاندان عبقات با یکدیگر و هم­چنین نامه نگاری‌ها با برخی افراد با نفوذ و همچنین عالمان و دانشمندان دیار مختلف است و…5

عبقات الأنوار و شیوۀ پژوهشی علّامه

این مرزبان حریم امامت پس از آن‌که ردود نوشته شده بر باب هفتم کتاب پر از افتراء و تهمت تحفۀ اثنا عشریّه را کافی ندانست، با عزمی راسخ و تلاشی ستودنی، برای شکستن بتی که از تحفه ساخته شده بود کمر همّت محکم بست. ایشان در این راه، سختی‌ها و مشقّت‌های فراوانی را به جان خرید و حدود ۴۰ سال از عمر شریف خویش را در راه تکمیل این موسوعۀ عظیم امامتی سپری کرد.

مرحوم علّامه، کتاب عبقات الأنوار را در نقد بخشی از باب هفتم کتاب تحفۀ اثنا عشریّۀ عبدالعزیز دهلوی _که جز سرقتی از کتاب الصواقع الموبقة لإخوان الشیاطین والضلال والزندقة، تصنیف عالم ناشناخته و متعصّب سلفی، خواجه نصرالله کابلی، و تبویب و ترجمۀ آن به فارسی چیز دیگری نبوده_ و ناظر به مباحث مطرح شده در آن کتاب نگاشت. در عظمت این کتاب گران‌مایه همین بس که تا کنون هیچ ردّیه‌ای بر آن نوشته نشده است!

عبقات در دو منهج نگاشته شده است: منهج اوّل: آیات، منهج دوّم: احادیث.

منهج اوّل خود دو بخش دارد: نیمۀ اوّل پاسخ به عقاید شش­گانۀ اهل سنّت در امامت و نقد ادلّۀ اثبات خلافت خلفاء است. نیمۀ دوّم نیز پاسخ به تشکیکات دهلوی در تمامیّت دلالتِ آیاتِ دالّه بر امامت امیر المؤمنین علیه السلام است.

در منهج دوّم نیز علّامه بررسی تفصیلی و پردامنۀ هر حدیث را در دو بخش سند و دلالت سامان می‌دهند. در بخش نخست، ابتدا به بررسی سندی هر روایت می‌پردازد و اعتبار آن را بر مبنای رجال عامّه اثبات می‌کند، و در بخش دوّم، وجوه متعدّد دلالت حدیث بر امامت بلافصل امیرالمؤمنین علیه السلام را برمی‌شمارد. 6

علّامه در کلام بزرگان

1. سید حسن صدر در کتاب «تکمله امل الآمل» گفته است: «میرحامد حسین در رده بزرگترین متکلمان است و عظیمترین عالمان نام آور دین و اسطواره های استوار منطق و استدلال. او عمر خویش را در یاری ایمان و نگهبانی شریعت جدش، مهتر پیامبران و امامان و راهنمایان بگذرانید. دین را با تحقیق های ارجمند خویش یاری کرد و با دقت نظرهای والای خود و با آن برهان های پیامبرانه و آن منطق و استدلال علی (ع) مانند و آن احتجاجها که چونان احتجاجهای امام علی بن موسی الرضا(ع) بود. و بدین گونه روشن ساخت که باب هفتم «تحفة اثنا عشریه» عبدالعزیز دهلوی خطابه هایی است یاوه و عباراتی است هذیانی که مردم جهان به آنها می خندند… و میرحامد حسین را کراماتی بوده است مشهور و افتخاراتی معروف….»

2.  علامه امینی در موارد متعددی در کتاب الغدیر از میرحامد حسین و کتابش عبقات الانوار سخن گفته است. از جمله در جلد نخست الغدیر، در فصل «المؤلفون فی حدیث الغدیر» عبقات الانوار را مطرح کرده و نویسنده آن را ستوده است: «این سید پاک بزرگوار چونان پدر قدیس خویش یکی از شمشیرهای آخته خداست بر سر دشمنان حق و درفش پیروزی حقیقت است و دین و آیتی بزرگ است از آیات خدای سبحان. خداوند به دست او حجت را تمام کرد و راه راست حق را آشکارا ساخت. اما کتاب او عبقات، بوی خوش آن از کران تا کران جهان وزید و آوازه این کتاب، خاور و باختر را فراگرفت. هر کس این کتاب را دید، دید که معجزه ای است روشن و روشنگر که هیچ باطلی و نادرستی در آن راه نخواهد داشت. ما از این کتاب پرارج و علم و دانش فراوانی که در آن گرد آمده است، استفاده بسیار بردیم. از این رو سپاسهای پیاپی خویش را به پیشگاه او و پدر گرامیش تقدیم می داریم و از درگاه خدا برای آنان پاداشهای بزرگ و بسیار می طلبیم.»7

3.امام خمینی رحمة الله علیه (م ۱۴۰۹ ق.) در کشف الأسرار، عبقات را «بزرگ‌ترین حجّت مذهب» می‌خواند: چنین کتابی تاکنون نوشته نشده.  بر علمای شیعه بالخصوص و دیگر طبقات لازم است این کتاب بزرگ را که بزرگ‌ترین حجّت مذهب است نگذارند از بین برود و به طبع آن اقدام کنند.8

4.رهبر معظّم انقلاب «حفظه الله» در یکی از سخنرانی‌های خود دربارۀ عبقات چنین می‌گویند: مسألۀ دیگر هم مسألۀ حجّیّت اهل بیت و ولایت‌شان است؛ همین کاری که مرحوم سیّد شرف الدین رضوان الله تعالی علیه با آن وسعت نظر و با آن قدرت انجام داده و قبل از ایشان مرحوم میر حامد حسین و دیگران این کارهای مهم را انجام دادند…

من دیدم که اخیراً کشورهای عربی، این کتاب تحفۀ اثنا عشریّه را که خودِ کتاب، کتاب تفرقه‏افکنی و برانگیزانندۀ اختلافات است و در حقیقت بر ضدّ و ذمّ شیعه و در مدح اهل بیت است، خلاصه کرده‏اند و با زبان عصر و با بهترین چاپ و با فهرست و با تصحیح منتشر نموده‏اند. این کتاب شاید مثلاً در صد و پنجاه سال قبل، یعنی در زمان شاه ولی ‏اللّه دهلوی، نوشته شده است که مرحوم میر حامد حسین همین کتاب عبقات را در جوابش نوشت. ما شیعیان هنوز چاپ شدۀ کتاب عبقات با این عظمت را نداریم.9

وفات

آن سیّد جلیل پس از تحمّل بیماری‌ها، ناگواری‌ها و نامهربانی‌های فراوان روزگار، در ۱۸ صفر سال ۱۳۰۶ ق. چشم از جهان فروبست و عالم تشیّع را به سوگ خود نشاند.

هنگامی که بدن نحیف و رنجورش برای غسل و تکفین آماده شد، غسّال از شستن بدن مطهّر دست کشید و از پینه‌های روی سینه پرسید. ناصر الملّه در پاسخ او حکایت شیدایی پدر را بازگفت. دستان او در اواخر عمر بر اثر امراض مختلف ناتوان شده و دیگر به کار نمی‌آمد. می‌فرمود: کتاب‌های مخالفین را بر سینه‌ام بگذارید تا پاسخش را بگویم و بنویسید. این علامت‌ها نشانۀ همان جانبازی است.

مدفن آن فردوس‌مآب در شهر لکهنو در امام‌بارۀ علّامه غفران‌مآب، در جوار استاد بزرگوارش علّامه مفتی محمّد عباس تستری و قریب به مزار مطهّر والد مکرّم‌شان علّامه مفتی محمّد قلی و برادر بزرگوارشان علّامه اعجاز حسین (۱۲۴۰ – ۱۲۸۶ ق.) رحمهم الله قرار دارد. درود خدا بر او و اجداد طاهرینش.10

 

 

تهیه کننده: پژوهش مدرسه علمیه تخصصی الزهراء(سلام الله علیها) گرگان

 

 

منابع

1. https://fa.wikishia.net/view/

2. https://fa.wikipedia.org/wiki/

3. https://www.hawzahnews.com/news/1106284

4. https://www.noorsoft.org/fa/Mostabser/View/83

5. https://mirhamedhosein.com

6. همان

7. https://wiki.ahlolbait.com

8. http://manahej.ir/post/%F0%9F%8C%80

9. https://farsi.khamenei.ir/speech- content?id=2496

10. https://mirhamedhosein.com

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه تخصصی الزهراء(س) گرگان کارگاه یک روزه پایان نامه نویسی در تاریخ1403/11/04  در مدرسه علمیه تخصصی الزهراء(س) گرگان برگزار گردید.

در این کارگاه حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای فضیلت در جلسات صبح به بیان مولفه های یک عنوان خوب، واژگان کليدي، بيان مسأله تشريح ابعاد و حدود مسأله و معرفي دقيق آن، بيان جنبه هاي مورد توجّه در پژوهش حاضر، علت انتخاب موضوع و اهميت و فائده آن، تاريخچه یا پيشينه پژوهش پرداختند و نمونه هایی از یک طرح اجمالی را بررسی کردند و در ادامه سرفصل‌های طرح تفصیلی یعنی سؤال های پژوهش، پيش فرضها و فرضيه هاي پژوهش، مفاهيم و متغيرها، روش پژوهش،  روش گردآوری اطلاعات و داده‌ها، اهداف پژوهش،  سازماندهي پژوهش (شامل بخش¬ها، فصل¬ها و گفتارها)، نتیجه گیری نهایی، فهرست منابع (کتاب شناسي پژوهش) را مورد بررسی قرار دادند.

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه تخصصی الزهراء(س) گرگان، دکتر حکمت نیا در پنل علمی آزادی زنان با نگاه تمدنی که با مشارکت حوزه علمیه خواهران استان گلستان و مدارس سطح دو حوزه های علمیه خواهران استان در تاریخ1403/2/12  برگزار شد به بحث پیرامون آزادی زنان با نگاه تمدنی پرداخت و در ابتدا به بیان انواع محیط‌های رفتاری پرداخت و گفت: محیط‌های رفتاری شامل حریم خصوصی محیط خانواده حوزه اجتماع و فضای مجازی می‌باشد فضای مجازی محیط در عرض آنها نیست بلکه توسعه‌ای به بروز رفتار می‌دهد.

دانشمند حقوق اسلامی در ادامه گفت: هنگامی که سخن از حقوق به میان می‌آید نقش دولت به عنوان یک کنشگر با حفظ محیط باید سنجیده شود و نیز موجه بودن رفتار نسبت به محیط که بعد اخلاقی آن است و نحوه تصمیم گیری انسان که تدبیر نامیده می‌شود باید مشخص شود. انسان‌ها در محیط خلوت و خانواده و فضای مجازی آزادی به لحاظ حقوقی دارند اما به لحاظ اخلاقی مسئولیت دارند و رفتار آنها از لحاظ اخلاقی اقتصادی اجتماعی و غیره نیاز به تدبیر دارد.

وی در ادامه به تعریف آزادی در محیط‌های سه گانه پرداخت و گفت: منظور از آزادی توانایی تغییر یک نسبت حقوقی با دیگران است که در اینجا نیز نیاز به مهارت محاسبه و تدبیر است.رابطه آزادی با اخلاق معکوس است یعنی هرچه آزادی انسان بیشتر شود کفه اخلاق سنگین‌تر و تدبیر سخت‌تر می‌شود و هرچه آزادی محدودتر شود کفه تدبیر و اخلاقیات سبک‌تر می‌شود و مهم در اینجا برقراری تعادل است.

دکتر حکت نیا گفت: در نظام‌های لیبرالیستی برای برقراری تعادل، نظام اجتماعی را به سمت تدبیر می‌برند و پیامدهای رفتار را به خود افراد واگذار می‌کنند. اما در نظام کشور ما به جای ایجاد قدرت تشخیص و تدبیر دست به محدودیت آزادی زده‌اند تا انسان‌ها در تدبیر کمتر دچار مشکل شوند.

دانشمند حقوق اسلامی ادامه داد: اگر بخواهیم آزادی در محیط تمدنی را مورد بررسی قرار بدهیم باید ضوابط این سه محیط را مرتبط و متاثر از یکدیگر بررسی کنیم تا به یک ساختار و الگو برسیم و اگر آن الگو را نسبت به زنان به گونه‌ای توانستیم ترتیب بدهیم که بخش تدبیری اخلاقی و حقوقی در محیط خانواده و اجتماع و محیط مجازی مبتنی بر مبانی باشد به الگوی سوم دست یافته ایم.

در ادامه این پنل علمی سوالاتی از طرف حاضران مطرح گردید که آقای دکتر حکمت نیا به آن ها پاسخ داد. از جمله سوالات مطرح شده در این پنل علمی عبارت بود از این که:

آیا در یک مثال عینی مسئله حجاب عملاً در دسته امور خصوصی و شخصی و فردی قرار می‌گیرد؟ یا به دلیل ابعاد اجتماعی مسئله اجتماعی است؟ اگر اجتماعی شد اساساً در حوزه مداخلات دولت قرار می‌گیرد اگر هم با تعریف و ضابطه مورد نظر شما خصوصی است گفتیم دولت مداخلاتش باید موجه باشد چه توجیهی برای مداخله در این مسئله حجاب می‌تواند وجود داشته باشد؟

پاسخ آقای دکتر حکمت نیا : موضوعیت حریم بودن و عنصر خلوت بودن در حریم خصوصی، برای آنجایی است که در واقع یک محیطی خودمختار و محرمانه است که شخص در آن خودمختاری دارد. علی القاعده حجاب حریم خصوصی نیست چون محرمانه نیست. امر خانوادگی هم نیست چون خانواده محیط خاص است. پس در موضوع حجاب وارد یک امر عمومی می شویم.

لیبرالیست‌ها می‌گویند: اصل بر این است که انسان‌ها در رفتارشان آزادند و این آزادی باعث کمالشان است و شخصیت افراد زمانی کمال پیدا می‌کند که خودشان را همانطوری که هستند جلوه بدهند. پس اصل بر آزادی است وبه لحاظ فلسفی اصل آزادی را می‌پذیرند. البته  اما همین افراد نمی‌گویند هیچ محدودیتی وجود ندارد.

و لذا قاعده‌ای پیدا می‌شود به عنوان منع اضرار که قدر مسلم است. می‌گوید شخص تا جایی آزاد است که ضرر به دیگری وارد نکند هم آگاهانه و هم مستقیم. آیا بی حجابی اضرار است؟ جواب می‌دهند نه. از اضرار نمی‌توان بحث حجاب را درست کرد. سوالی پیش می آید که چرا کمربند الزام است؟ چون برای دولت یک تامین حق سلامت مردم تعریف شده است که اگر فرد نتواند خودش سلامتی‌اش را تامین کند دولت باید سلامتی افراد را تامین کند. بنابراین اگر فرد از کمربند ایمنی استفاده نکند و سلامتی اش آسیب ببیند و نتواند مخارج درمان خود را بدهد دولت باید هزینه کند تا سلامتی فرد بدست آید. پس برای اینکه هزینه‌ها به گردن دولت نیفتد کمربند الزام می‌شود. این مداخله دولت از باب پیشگیری برای تحقق مسئولیت اجتماعی دولت است. و افراد  برای دولت با نبستن کمربند به لحاظ عقلی موضوع  ایجاد می‌ کنند.

حجاب نیز موجب که سلامت روانی و رفتاری افراد جامعه می‌شود از این لحاظ که با رعایت نکردن آن موضوع برای دولت ایجاد نکند، برای دولت وظیفه ایجاد می کند.

این استدلال که حجاب موجب مصونیت زنان و سلامت روان می‌شود در دیدگاه لیبرالی با مبنای مصونیت نمی‌توان الزام درست کرد. بلکه می‌توان تدبیر درست کرد. لذا با مبنای لیبرالی نمی‌توانیم مسئله را حل کنیم .چون هر استدلالی به لحاظ حقوقی پاسخ داده شده است.

یکی از بحث‌های مهم این است که وظایف دولت‌ها در مورد کمالات شخصی افراد تا چه اندازه است این به تدبیر و آزادی است یا به ایجاد محدودیت؟ دولت‌های لیبرال می گویند به تدبیر و آزادی است . چون فرد که می‌خواهد به کمال برسد به دولت ربطی ندارد.

آقای هدایت نیا در ادامه گفت: ما با ادبیات حقوقی در مسئله حجاب عملاً با سه سطح متفاوت روبرو هستیم یک سطح کاملاً اخلاقی، یک سطح فقهی که اگر فرد رعایت نکند عقوبت دارد و سطح دیگرش که دایره کوچک‌تری است تغییر یافته اش  را می توان با ادبیات حقوقی درست کرد. مثلاً فردی اگر برهنگی در جامعه داشته باشد چون اضرار دارد و هنجارشکنی هست با ادبیات حقوقی قابل الزام و مداخله است.

دایره گسترده تر آن که می‌شود رعایت حجاب شرعی، حکم شرعی در آن است ولی اگر رعایت نشود اضرار آن قابل اثبات نیست. می‌شود ایذاء باشد و البته حجاب  شرعی سطح اخلاقی آن است که مورد بحث نیست.

این لایحه جدید هم ظاهرا مسئله را تقلیل داده است از سطح فقهی که حجاب شرعی است به یک دایره محدودتر. یعنی دو دایره داشته باشیم یا دو سطح داشته باشیم. یعنی یا اخلاقی فقهی داشته باشیم هرچه فقهی  شود حقوقی هم می‌شود که می‌شود دو سطح. ما اگر سه سطح ببینیم اخلاقی و حقوقی و فقهی می‌شود. بخش حقوقی آن بخشی است که رفتار من باعث اضرار می‌شود اما در بخش فقهی رفتارهایی است که مصالح اخروی من را مخدوش می‌کند و من پاسخگو هستم ولی اگر ضرر می‌زند از دایره مداخلات خارج است.

پاسخ حکمت نیا : عامل دوم که تقریباً کشورها به آن اشاره کرده‌اند عامل ایذاء است که فرد موجب ناراحتی مستقیم دیگران شود را جدیداً دولت‌ها می‌پذیرند. امور خلاف عفت عمومی در مورد عفت عمومی دو مبنا است آیا مبنا را ایذاء قرار دهیم یا مبنا را کمال اجتماعی قرار دهیم. اگر مبنا را ایذاء قرار دهیم پس ما اخلاقیاتی  را لحاظ می‌کنیم که مردم اگر رعایت نکنند از لحاظ فقدان رعایت آزار می‌بیند روح و روانشان. پس سوال این است که آن حدی که اگر افرادی رعایت نکنند مردم مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرند چه حدی است؟ بحث دیگر در بحث عفت عمومی بحث کمالیات جامعه است یعنی اخلاق مانند خونی است که در رگ‌های جامعه جریان دارد و حیات جامعه برای اینکه باقی باشد این خون باید وجود داشته باشد اگرچه فرد آگاه به این خون و کارکرد آن نباشد.

بنابراین بحث ایذاء حل است ولی صحبت بر روی قسمت دوم است اگر ایذاء نباشد و عفت عمومی جریحه‌دار نشود آیا عفت عمومی ملاک اش ایذاء است یا ملاکش استقلالیت است؟ می‌توان از ملاک استقلالی دفاع کرد چون اخلاق هویتش اجتماع را می‌سازد و نمی‌توان صرفا به ایذاء آن را برگرداند. پس دولت با این استدلال قطعاً می‌تواند مداخله کند.

نکته بعدی اینکه کسانی که قصد افساد عمومی دارند که مثلاً سازمان یافته است معمولاً کشورها اجازه نمی‌دهند. اما آن بخش که عفت عمومی مورد ایذاء را به آن معنا را نداشته باشد و موجب کمال و ارتقاء  روحی فرد می‌شود نظام‌های عقلگرا وارد نمی‌شوند و مداخله نمی‌کنند. عقل گرایی بیشتر از این جلو نمی‌آید. اما آیا شریعت و نظام دینی مداخله افزون بر این کرده است؟ نظام دینی تابع این است که منطق درونی ما در حوزه گناه و الزام چیست؟ پس منطق درونی در نظام های دینی مد نظر است. اما جوانانی که با ما گفتگو می‌کنند منطق بیرونی را قبول دارند. منطق بیرونی حدش همین است. منطق درونی تعبد شرعی می‌خواهد. اما ما می‌خواهیم لسان تعبد شرعی را عقلی کنیم. عقل بیشتر از این با ما جلو نمی‌آید. بنابراین بعضی از بحث‌ها را به لحاظ مکتب عقلگرا نمی‌توان اثبات کرد.

صرف نظر از آن مباحث آیا ما برای ارتقاء سلامت جامعه چه وظیفه‌ای را برای افراد به لحاظ عقلی می‌توانیم وارد کنیم؟ لذا بین علما هم در بحث امر به معروف و نهی از منکر که آیا از نظر عقلی قابل دفاع است یا نه بحث می‌باشد.  مثلا در جایی ضرر و زیان به جامعه وارد نشود ولو به لحاظ شخص خودش ضرر می‌بیند. مثلاً دروغ می‌گوید. در این جا اضرار برای طرف مقابل ممکن است نداشته باشد. سوال است که آیا در بحث توصیه به دیگران وظیفه داریم؟

مطالعات برون دینی  برای فهم و استدلال  و درک مطالب بسیار مهم است. چون اطلاعاتی که به دست می‌آید بسیار باارزش است. باید مهارت لازم را برای اجرای امر به معروف به دست آوریم. اگر قصد نجات برای دیگران داریم و دلسوزانه و مشفقانه باشد اصلاح اجتماعی صورت می‌گیرد.

ما در منابع اسلامی دو بحث متفاوت داریم یکی ارشاد جاهل است و یکی نهی از منکر است و بحث موعظه .کسی که نادان است ابتدا او را نهی نمی‌کنیم ارشاد می‌کنیم. اما اگر می‌داند با وجود این قبول نمی‌کند اینجا با شرایطی انجام می‌دهیم. البته احتمال تاثیر باشد. مفسده‌ای بر آن مترتب نباشد. به نظر می‌آید بسیاری از مواردی که در ذهن افراد است این است که احتمال می‌دهیم که او جاهل است و امر بر او مشتبه شده است یا احتمال تاثیر نیست. آنجا ممکن است مصداقاً تکلیف به نهی از منکر ساقط باشد ولی تکلیف دیگری که اصطلاحا به آن ارشاد جاهل است به وجود می‌آید.

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه تخصصی الزهراء(س) گرگان، آیت‌الله سیدمجتبی نورمفیدی در اختتامیه همایش«هویت عصری زنان در آینه قرآن و حدیث» که از سوی مدرسه علمیه تخصصی الزهراء(سلام‌الله‌علیها) گرگان و با مشارکت حوزه علمیه خواهران استان گلستان و مدارس سطح دو حوزه های علمیه خواهران استان برگزار شدبه سخن پیرامون عصری سازی هویت زن پرداخت و گفت: علی رغم اینکه در معنا، مفهوم و قوامیت هویت اختلاف وجود دارد اما یک رکن غیر قابل بنام ثبات دارد و دگرگونی‌های تاریخی موجب تغییر آن نمی‌شود.

وی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم عصری سازی هویت زن از نگاه قرآن و حدیث را با مختصات زمانی و مکانی تطبیق دهیم، باید به گونه‌ای باشد که ماهیت آن‌ تغییر نکند، حفظ شود و در زمانه زندگی کند.

رئیس هیأت أُمناء مدرسه علمیه تخصصی الزهراء(سلام‌الله‌علیها) گرگان افزود: اگر هویت را پاسخ به کیستی و یا چیستی بدانیم؛ یعنی چیستی و کیستی زن از نگاه قرآن و حدیث و چگونه می تواند در این زمان با حفظ مقومات هویتی خود زندگی کرده و در عین حال در یک مسیر صحیح حرکت کند.

 آیت الله سیدمجتبی نورمفیدی ادامه داد: اگر ما به منزلت، مرتبت، جایگاه و رتبه و دیگری نقش‌ها، اختیارات، مسئولیت‌ها و وظایف برای هر صنفی توجه کنیم، این می تواند دروازه ورود ما به عصری‌سازی باشد و اینها نیازمند پاسخ و ارائه راه‌حل است

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه تخصصی الزهراء(س) گرگان، خانم سیده طاهره موسوی در اختتامیه همایش«هویت عصری زنان در آیه قرآن و حدیث» که از سوی مدرسه علمیه تخصصی الزهراء(سلام‌الله‌علیها) گرگان و با مشارکت حوزه علمیه خواهران استان گلستان و مدارس سطح دو مدارس علمیه خواهران استان برگزار شد؛ در بحث از «گستره اختیارات قوامیتی شوهر» گفت: ما در عصری زندگی می‌کنیم که عصر تحول و تکامل تاریخ است.

وی با اشاره به کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان گفت: دلیل عدم الحاق ایران به این کنوانسیون این بود که تفاوت‌های فطری و طبیعی که در زن وجود داشت در این لایحه لحاظ نشده و با این نگاه به زن ظلم می شود و با نگاه دینی ما در تضاد است.

استاد سطوح عالی حوزه با اشاره به کتاب نظام حقوق زن شهید مطهری ادامه داد: آنچه باعث شد شهادت شهید مطهری منشأ تحول شده و روز معلم به ‌نام ایشان شکل بگیرد؛ دردمندی و دغدغه مندی ایشان بود، شهید مطهری در مقدمه این کتاب فرمودند: «عصر ما اقتضاء می‌کند بسیاری از مسائل فقهی بازنگری شود» و این معنای بسیار بلندی دارد.

 

خانم موسوی با اشاره به این مطلب که «ما در مقابل نظریه تساوی بی چون و چرای زن و مرد، نگاه دینی را داریم» اضافه کرد: در نگاه دینی از آغاز خلقت انسان، زن و مرد همیشه در کنار هم هستند؛ چنانچه در تمامی آیات مورد خطاب ضمیر تثنیه بکار برده شده است «إِنّی جاعل فی الارض خلیفة».

 

 وی اضافه کرد: در سیر و سلوک مقامات انسانی جایی و مقامی برای مردان نیست که زنان نتوانند به آن مقامات راه نیابند، البته مقاماتی برای انسان است که اقرب ملائکه هم بدان راه ندارند چنانچه در سفر معراج پیامبر(صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله) مشهود است.

   

مبلغ بعثه رهبری تصریح کرد: آنچه از ادله عقلی و نقلی بدست می آید؛ وجود مقدس حضرت زهرا(سلام‌الله‌علیها) در کنار بالاترین مرتبه انسانیت قرار گرفته و در شأنیت و جایگاه ایشان همین بس که در حدیث قدسی آمده « لولا فاطمه لما خلقتُکما».

 وی با اشاره به مسأله نشور، تمکین، خروج زن بدون اذن شوهر و غیره عنوان کرد: این مباحث آیا امارت مرد و اسارت زن را نمی رساند؟ دین مبین اسلام که نشأت گرفته از فطرت انسانی است باید جلب کننده باشد نه تنفرانگیز لذا باید گفت: قوامیت مرد، حقوق مرد در محیط خانواده و در یک محدوده‌ای است و این حقوق زن در مقابل شوهر آنجا است که با حقوق مرد مغایرت نداشته باشد.

 خانم موسوی ابراز کرد: هدف از زندگی؛ ایجاد بنایی در سایه زن و مرد برای تربیت انسانی بنام فرزند است، زن و مرد مکمل همدیگر و در کنار یکدیگر هستند، انسان‌پروری کار مرد نیست، بلکه خداوند متعال این مهر و عاطفه را در وجود زن قرار داده است.

 مسئول پاسخگویی به سوالات شرعی دفتر مقام معظم رهبری خطاب به بانوان؛ زنان را انسان‌پرور نامید و تاکید کرد: هرچه احترام و مقام مرد را در خانواده بیشتر حفظ کنید، زندگی بهتر اداره می شود، مرد هم در مقابل زن مسئولیت‌های سنگینی دارد اما متأسفانه نیاز روحی و روانی و غریزی زن مورد توجه واقع نشده و اگر اختلافی پیش آید حامی قانونی ندارد.

 

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه تخصصی الزهراء(س) گرگان، آیت‌الله سید کاظم نورمفیدی در اختتامیه همایش «هویت عصری زنان در آیه قرآن و حدیث» که از سوی مدرسه علمیه تخصصی الزهراء(سلام‌الله‌علیها) گرگان و با مشارکت حوزه علمیه خواهران و مدارس سطح دو حوزه های علمیه خواهران استان برگزار شد، بر ایجاد تحول اساسی در بینش اصیل اسلامی تاکید کرد و گفت: آنچه می تواند این تحول را بوجود آورد، اجتهاد است.

وی با اشاره به فقه سنتی که از گذشته در حوزه های علمیه رایج بوده افزود: امروزه با توجه به نگاه‌های افراطی و تفریطی و رکود علمی که در آن هستیم نمی توان در مقابل افکار وا ندیشه‌های بوجود آمده قد علم کرده و از دین محافظت کنیم.

 نماینده ولی فقیه در استان گلستان، اجتهاد را حلّال مشکلات دانست و ادامه داد: اجتهاد می تواند در شرایط متغیر زمان، خود را حفظ کرده و همیشه نو و تازه بماند، البته اجتهادی که دنیا و دشمنان دین و راه‌هایی که ارائه می شود و چارچوب فقه سنتی ما را نیز ببیند و دین را در شرایط متغیر زمان سیال کند، در مقام اجتهاد باید ابعاد مختلف یک موضوع را مورد بررسی قرار دهیم.

 آیت الله نورمفیدی در بحث از مرجعیت بانوان به روایتی از آیت الله حکیم استناد و خاطرنشان کرد: مهمترین دلیل بر مسأله مرجعیت؛ بنای عقلاء است، چنانچه عده ای از فقهاء حکم به جواز مرجعیت زنان داده اند.

وی در بحث از قضاوت بانوان به حجیت اجماع اشاره و خاطرنشان کرد: اجماعی که قابل اعتناء است، اجماع قدماء می باشد، چراکه این اجماع نزدیک زمان ائمه معصومین(علیهم‌السلام) است لذا حجت است.

اختتامیه همایش ملی هویت عصری زنان در آینه قرآن و حدیث در تاریخ 12 اردیبهشت 1403 در مؤسسه آموزش عالی حوزوی الزهرا(س) گرگان برکزار می گردد.