” به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه عالی الزهراء(س)، “"دکتر غلامرضا منتظری"” در نشست علمی که به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی برگزار گردید بیان داشت: نبی مکرم اسلام( صلی الله علیه) در این روایت که فرمودند: “"اگر روزی بر من بگذرد و در آن روز دانشی نیاموزم که مرا به خدا نزدیک کند طلوع آفتاب بر من مبارک مباد"” اولین اولویتی که برای هر مسلمان لازم می داند، ارتقای سطح دانش و بینش و نیز رشد علمی است.
وی با استناد به روایت فوق، علمی را سودمند دانست که اسباب رشد و کمال انسان را فراهم نماید که از آن تعبیر به علم نافع شده است.
این استاد دانشگاه در بیان اینکه چگونه می توان گرایش به مطالعه و تحقیق را افزایش داد، خاطر نشان کرد: اولین نکته برای گام نهادن در حرکت علمی؛ داشتن حس کنجکاوی و علاقمندی است، “"کنجکاوی “"ریشه تمام اختراعات بشر دانست و “"علاقمندی""سرآغاز هر حرکتی است که زمینه پرسش را در انسان فراهم می کند.
دکتر منتظری"” کتاب را غذای فرهنگی روح""نامید و گفت: شرط ورود به پژوهش عطش دانایی است، اگر عطش نباشد حرکتی صورت نخواهد گرفت.
وی بر کسب دانایی با مطالعه زیاد تاکید نمود و اظهارکرد: دانایی زیربنای توانایی و توانایی ما در گروه دانایی است چنانچه اثر بخشی با دانایی است.
این اندیشمند برجسته"” قانع نشدن به وضع موجود"” را از دیگر راههای افزایش گرایش به مطالعه عنوان نمود و افزود: قانع شدن به وضع موجود در مسیر علم و دانش، موجب توقف علمی خواهد شد به طوری که عاملی برای کاهش مطالعه و پژوهش می شود.
منتظری تاکید کرد: در مسیر سیر مطالعاتی به پایین تر از خود نگاه نکنید بلکه به بالاتر از خود نگاه نمایید. با نگاه به افق است که حرکت اتفاق افتاده و موجب تقویت شوق علمی و رغبت به پژوهش می شود.
وی ادامه داد: مطالعه آثار مورد علاقه و نیز سرگذشت اندیشمندان و عالمان، بلند همتی و حمایت از محققین از دیگر عواملی است که موجب افزایش گرایش انسان به مطالعه خواهد شد.
”

روشهای مطالعه

مطالعه صحیح، روشهای متعددی دارد مطابق آنچه در کتاب روشهای یادگیری ومطالعه آمده روشها شامل خواندن اجمالی، تند خوانی، عبارت خوانی، دقیق خوانی، خواندن تجسسی، خواندن انتقادی و خواندن برای درک زیبایی و جنبه های هنری مطلب می باشد.

 همانطور که اشاره شد یکی از روشهای مطالعه تندخوانی است و این روش، بر فنّ دید زدن مبتنی است. دید زدن مستلزم یک حرکت منظم و همراه با ریتم چشم بر روی صفحات است. فن دید زدن امکان مرور کردن مطالب را به طرزی بسیار سریع، میسر می سازد. نتیجه ی کار، آگاهی خیلی وسیع، ولی نه خیلی دقیق، از محتوای کتاب یا مطلب خواندنی است. روش تند خواندن مستلزم حرکت سریع چشم است. هنگام تمرین کردن روش تندخوانی، منظور شما باید کسب آشنایی و عادت کردن، حرکات چشم و جریان های فکری باشد. ممکن است در ابتدا این روش برای شما ناآشنا باشد. در ابتدای تمرینات خود، آشنایی با نحوه درست مطالعه مهمتر از درک مطالب خوانده شده است.

 در جریان تمرینات خود، متوجه خواهید شد که هرچه روش تند خوانی را بیشتر تمرین کنید، بیشتر از معانی کلمات و عبارات کلیدی آگاهی کسب می کنید و از این اطلاعات پراکنده می توانید تصوری کلی از محتوای مطالب بدست آورد. با تمرین بیشتر، اعتماد و میزان درک شما از مطالب، خصوصاً مطالب آسانتر افزایش خواهد یافت15. روش تندخوانی، از طریق انتخاب مطالب، به خواننده یا محقق کمک می کند، تا به طور خیلی سریع، اطلاعات بخصوصی را که مورد نیاز اوست بدست آورد، بدون بدون اینکه وقت خود را برای مطالب غیر مهمو غیر مربوط تلف کند. 1

پي نوشت:

1. علی اکبر سیف، روشهای مطالعه و یادگیری، تهران، موسسه انتشارات آگاه، 1380، ص221-113

راهکارهای ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در کلام مقام معظم رهبری

1.  کتابخوانی کودکان: کودکان را به کتابخوانی عادت بدهید، این کار تا آخر عمر همراه با آنها خواهد بود پدر و مادرها بچّه ها را با کتاب از اوّل مأنوس کنند.

 2. کتابخوانی تابستانی: در تابستان ها که نوجوانان و جوانان محصّل تعطیل اند حتّماً کتاب بخوانند. کتاب هایی را معین کنند و مطالعه کنند.

 3. زنگ کتابخوانی: معلّمین و دانش اموزان ساعاتی را به کتابخوانی اختصاص دهند، این را حتّماً وزارت آموزش بررسی کنند.

 4. محفل کتابخوانی: جوان ها وقتی دور هم می نشینند و دو ساعت، سه ساعت جلسه دارند یک قرار بگذارند که از این جلسه نیم ساعت کتاب بخوانند.

 5. کتابخوانی روزانه: به بهانه اشتغال و کارها روزمره از مطالعه غفلت نکنید. کتابخوانی را جزء کارهای زندگی بدانید.

 6.   اهمیّت کتاب: بهای کتاب را جزء از هزینه های ضروری بدانید.

 7. عرضه کتاب: ناشرین در قطار، راه آهن، مترو و اتوبوس ها، کتاب های جذّاب و سرگرم کننده عرضه کنند. در اداراتی که مردم زیاد انتظار می کشند و جمعیّت زیاد است کتاب عرضه شود.

 8.  بازار کتاب: دنبال کتاب مورد نظرتان بگردید تا ناشر و مؤلف هم برای پدید آوردن کتاب تلاش کنند.

 9. همراه کتاب: با خود کتاب همراه داشته باشید و از وقت های اضافه ی خود برای کتابخوانی استفاده کنید.

 10. صدقه کتاب: در صورت توان برای چاپ کتاب های خوب هزینه کنید و آن را به حساب صدقه جاریه بگذارید.

 11.  هدیه کتاب: کتاب های خوبی که می خرید را پس از مطالعه به دوستان و فرزندانتان بدهید تا آنها هم بخوانند15.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی: khamenei.ir

فواید مطالعه

1.مطالعه موجب آگاهی و افزایش شناخت فرد از مسایل موجود و به دست آوردن مهارت وی برای حل آنها شود.

 2. مطالعه سبب اعتماد به نفس، افزایش اعتبار و جایگاه فرد ور هایی او از احساس حقارت و خود کم بینی شود.

 3. مطالعه قدرت اندیشیدن، به ویژه تفکر انتقادی  و روحیه کاوشگری را افزایش می دهد.

 4.مطالعه موجب شناخت عمیق از جهان هستی و تکامل وجودی انسان می شود.

 5.مطالعه انسان را به مرحله خودشناسی می رساند که کلید خداشناسی است.1

پي نوشت:

1. غفور امانی و فرید آذر نوید، کتابخانه های مدارس و نقش انها در ایجاد عادت به مطالعه در دانش آموزان، ص25

برای مطالعه اهداف متعددی ذکر شده که در ذیل به تعدادی از آنها اشاره می شود:

 1.  خواندن به قصد لذت بردن: هنگام مطالعه ی آنچه در محدوده هنر می گنجد، خواندن به قصد لذت، غلبه دارد. هنر را بیان زیبا و تعالی اندیشه، عواطف و احساسات تعریف کرده اند. در خواندن شعر، داستان، نمایش نامه، طنز، فیلم نامه و ……، لذت حضور فعال دارد؛ زندگی بدون لذت ها لطفی ندارد و بی روح است.1

 2.  خواندن به قصد یادگیری: انسان برای تداوم موفقیت آمیز زندگی روزانه اش به مجموعه ای از مهارتهای نیاز دارد. هرچه جامعه ای پیچیده تر شود، بر مجموعه مهارتهای لازم برای گذراندن زندگی روزانه نیز افزوده خواهد شد. در گذشته های نه چندان دور، مهارتهایی در حد خواندن، نوشتن، حساب کردن مهارتهای اولیه زندگی به شمار آمده است ولی امروزه این مهارتها بسیار گسترده است.

 3.   خوانده به قصد یادگیری بهتر: امروزه هرگونه فعالیت و اقدامی ، گزینشهای متفاوتی وجود دارد و انسان امروزی ناچار است از میان گزینشهای متفاوت، فعالیتهای مناسب، مطلوب و کم خطری را برگزیند، خواندن به قصد یادگیری بهتر، هدف فعالیت های آموزشی کشورهایی است که نیروی انسانی را مهمترین سرمایه میدانند.2

4. خواندن به قصد آگاهی و شناخت:شناخت خود و دنیا، انگیزه ای است که انسان را به سوی مطالعه می کشاند. آدمی می خواهد خود و جهان هستی را در مطالعه ای منظم و هدایت شده کشف کند و از این طریق به رشد و تعالی برسد.3

پي نوشت:

1- محمدحسین دیانی، نظریات بنیادی درباره کتاب خوانی، کتابداری و اطلاعرسانی، سال اول، تابستان 1377ش، ص13-10

 2-مطالعه در عصر دیجیتال از اندیشه های کنتون اوهارا تا زایمنیگلیو، تهران، نشرچاپار، 1389،ص24.

 3- هوشنگ ابرامی، کتاب و پدیده کم رشدی، ص9

بررسی ها نشان می دهد مطالعه و کتابخوانی وضعیت مطلوبی در ایران ندارد و عمدتاً مردم ایران از خرید یا مطالعه کتاب گریزان هستند و اقدامات لازم و جدی جهت ترویج و اشاعه فرهنگ مطالعه صورت نگرفته  است.

                                                                                                                                                                                                                                     در موقعیت کنونی جامعه، افت شمارگان کتاب ورکود زیاد بازار کتاب وکاهش تعداد کتابخوانها وپدید آمدن شکاف بین کتاب ومخاطینش به شدت رشد فرهنگی جامعه را تهدید می کند.

  اگر افراد یک جامعه اهل مطالعه و تفکر و تدبر نباشند در مقابل هجوم فرهنگ جوامع دیگر، قادر به بروز عکس العمل نخواهند بود و در این برخورد فرهنگی نمی توانند فرهنگ بومی خود را با فرهنگ غیر بومی سازگار کنند و مانند موجی خواهند بود که طوفان آن را به هر سمت و سویی می برد، لذا روی آوردن به کتاب و گرایش به مطالعه می تواند نقش مهمی در مواجهه با این معضل ایفا کند.   

                                                                                                                          مقام معظم رهبری می فرمایند: «من هر زمانی که به یاد کتاب و وضع کتاب در جامعه خودمان می افتم قلباً غمگین می شوم»1

لذا باید برای رفع موانع و ایجاد زمینه و بستر لازم جهت ترویج و توسعه فرهنگ مطالعه، نهادهای مختلف در پنج بخش، شامل خانواده، مدارس و نظام آموزشی، کتابداران و کتابخانه ها، دولت و رسانه های گروهی ناشران و کتابفروشی ها باید با رفع مشکلات موجود همسو، هم هدف، به سمت مشخصی حرکت کنند2

پي نوشت:

1- بیانات معظم له در دیدار با دست اندرکاران برگزاری هفته کتاب (3/7/1375)

 2-سایت سازمان تبلیغات اسلامیwww.ido.ir

کتاب یک رسانه گروهی است که مطالبی در آن ضبط شده که قابل انتقال بوده و بازیابی آن از نظر زمان و مکان محدود نباشد، بنابراین هر رسانه ای که بتواند مطلبی را انتقال دهد واز نظر زمانی زودگذر نباشد واز نظر مکانی نیز قابل استفاده وانتقال باشد کتاب به حساب می آید.1

کتاب، میراثی ماندگار، پدیده ای با شکوه و با ارزش و عنصری رشد دهنده و روشنگر در عرصه زندگانی بشر است. نقش برجسته، والا، حساس و سازنده ی کتاب در پویشهای تکامل آفرین فردی و اجتماعی، ناشی از گستردگی روح، بینش و ابهت اهمیت فرهنگ مکتوب بوده است. پیام مقام معظم رهبری ناظر بر همین آموزه هاست: «حقیقت آن است که کتاب یکی از ارزشمندترین فرآورده های بشری و گنجینه بزرگترین ثروت های بشر، یعنی دانش و تحقیق است. دین و دنیای بشر و جسم و جان انسان، به برکت کتاب تامین و تغذیه می شود و فرآیند کمال بشری به وسیله کتاب تحقق می یابد. کتاب، مادر تمدن ها و نیز عصاره آنهاست و بشر با پدید آوردن کتاب، درسهای بی شماری را که در کتاب تکوین بدو آموخته شده، گرد می آورد و در محیط بشری منتشر می سازد و بدین گونه روز به روز گنجینه ی ثروت بشری، غنای بیشتری می یابد»2

 با وجود گسترش شبکه های ماهواره ای و اینترنتی که دسترسی انسان را به اطلاعات آسان کرده، هنوز کتاب در همه مقاطع و زوایای زندگی نقش اساسی دارد و ثمره تلاش انسان و عامل تکامل جامعه به شمار می آید. به نظر می رسد کتاب همچنان برتری خود را به عنوان یک ارزش فرهنگی در جامعه و عاملی در راه توسعه ملی و غنای زندگی، حفظ خواهد کرد3.

پي نوشت:

1- حسن اشرفی یزدی، چگونه فرزندم را به مطالعه علاقمند کنم؟، نشریه ماه کلیات، مرداد 1378، ش128،ص6358

 2-بخشی از پیام مقام معظم رهبری به مناسبت گردهمایی کتاب و کتابخانه، 21/6/1374، سیاست ملی کتاب، راهنمای توسعه کتاب و کتابخوانی، ترجمه محمد جعفر پوینده، ص85

3- لیلا تفقدی، آغاز هفته اهدای کتاب، گلبرگ، دی1383، ش58،ص59

امام حسن مجتبی (ع) خوشبخت کسی است که به یکی از این دو چیز دسترسی داشته باشد: کتابهای خوب یا دوستانی که اهل کتاب باشند.1

مطالعه از جمله شیوه های یادگیر ی کلامی است که در کنار شکل گفتاری ( دیگر شیوه یادگیری کلامی) قرار دارد2. مطالعه به معنیبررسی و پرسشگری است و تمدن بشری، حاصل پاسخ دادن به این پرسشهای کنجکاوانه انسانهاست3. در عصر حاضر ذکر این نکته که تا چه حد کتاب و کتابخوانی موجب رشد دینی و اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی و عقلانی آدمی است ضرورتی ندارد، زیرا اغلب بر این نکته واقفند که کتاب های مفید، و سودمند یکی از بهترین ابزار رساندن پیام و انتقال فرهنگ و تمدن بشری از نسلی به نسل دیگر است و گسترش فرهنگ مکتوب و ترویج کتاب و کتابخوانی یکی از اساسی ترین و مناسب ترین اقدامها در جهت توسعه، رشد و تعمیق فرهنگ خودی و مقابله با تهاجم فرهنگی بیگانه است. بدین لحاظ امروزه یکی از معیارهای سنجش رشد فرهنگی ملتها، میزان رغبت هر ملت به مطالعه است. چراکه توسعه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هر جامعه ای میزان انس و الفت افراد آن جامعه با ابزارها و اهرم های فرهنگی را نشان می دهد. در واقع رشد آگاهیهای  همه جانبه افراد، پیش نیاز توسعه جامعه به شمار می آید و اهرم اصلی افزایش آگاهی،گسترش فرهنگ مطالعه کتابخوانی است.

امام حسن مجتبی(ع) می فرمایند: «در شگفتم کسی که در غذای جسمی خویش می اندیشد، اما درباره غذای روحی خود تفکر نمی کند»4.

بی گمان، کسانی که در وادی پیشرفت گام های بلندی برداشته اند، هرگز با کتاب و کتابخوانی بیگانه نبوده اند، بلکه مطالعه را عنصری اصلی و ضروری دانسته اند. کتابخوانی و مطالعه، سیر در اندیشه های دیگران و گشودن پنجره ای به دنیای ناشناخته هاست. امروزه مطالعه روشمند، مطالعه کتابهای مناسب و شناخت آفات و بازدارنده های مطالعه و بکارگیری روشهای مناسب مطالعه بحثی جدی است.5

پی نوشت

 1- شعبان علی لامعی، حکایتهای فرهنگ کتاب، نویسندگی، نمونه های شعر معاصر، ص166.

 2-فتح الله شجری، یادگیری خلاق، تهران، نشر انجمن قلم ایران

 3- ابراهیم عمرانی، پرسشگری آغاز دانستن و دانش سرچشمه صلح، در پایگاه اینترنتی مجله عطف  www.atfmag.info/1390/9/20/book

 4-محمدمحمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 8، ح13877

 5-  هوشنگ ابرامی، شناختی از دانش شناسی، تهران، نشر کتابدار، 1379

امروز کتابخوانی و علم آموزی .نه تنها یک وظیفه ی ملی که یک واجب دینی است .   «مقام معظم رهبری»

زندگی زیر چتر علم و آگاهی آن قدر شیرین و انس با کتاب و قلم و اندوخته ها آن قدر خاطره آفرین و پایدار است که همه تلخی ها و ناکامی های دیگر را از بین می برد. (امام خمینی (رحمه الله علیه))