تفسیر از ماده «فسر»، در لغت به معنای کشف آنچه پوشیده است و کشف مراد لفظ مشکل به ‏‎ ‎‏کار می‌رود.‏‎‏ و در اصطلاح تفسیر، علمی است که به وسیله آن، ‏‎ ‎‏بیان معانی و استخراج احکام کتاب خدای متعال فهمیده می‌شود.‎‏ به تعبیر دیگر، اظهار معانی آیات ‏‎ ‎‏قرآن و کشف مقاصد و مدلول‌های آن، تفسیر نامیده می‌شود.‏‎

تفسیرعرفانی

تفسیرعرفانی‏ ‏‏یکی از روش های تفسیر قرآن، روش تفسیر عرفانی آیات است. این تفسیر که از آن به تفسیر «رمزی » یا «اشاری » نیز یاد می شود، عهده دار بیان باطن آیات قرآن و بیان معانی رمزی و اشاری آنهاست. این نحوه از تفسیر مبتنی بر آموخته های ذوقی و عرفانی و مبانی سیر و سلوک است و از طریق کشف و شهود به دست می آید؛در تفسیر عرفانی به پنج نکته اساسی توجه شده است:‏
‏‏1.تفسیر عرفانی اساساً تأویل است؛ نه تفسیر. ‏
‏‏2. تأویل مورد نظر در تفسیر اشاری، از باطن آیات صورت می‌گیرد.‏
‏‏3. معنای ظاهری به صورت غیرآشکار، به معنای باطنی اشاره دارد؛ بنابراین، میان ‏‎ ‎‏این دو معنا به صورت اشاره، ارتباط و مناسبت وجود دارد.‏
‏‏4. به دست آوردن این ارتباط پنهانی، به رویکرد عرفانی نسبت به آیات قرآن نیاز دارد که بالطبع ‏‎ ‎‏سیر و سلوک و دست‌یابی به مراتب سلوک عرفانی را می‌طلبد؛ از این رو، این اشاره ‏‎ ‎‏پنهانی برای اهل سیر و سلوک آشکار است. ‏
‏‏5. تفسیر باطنی، تفسیر ظاهری را نفی نمی‌کند؛ بنابراین می‌تواند، معنای ظاهری و ‏‎ ‎‏باطنی آیات، همزمان قصد شده باشد؛ از این جهت، تفسیر عرفانی با تفسیر باطنی ‏‎ ‎‏متفاوت است، زیرا طرفداران تفسیر باطنی معتقدند که تنها همان معنای باطنی مورد نظر ‏‎ ‎‎‏است و معنای ظاهری، بی آن‌که مورد نظر باشد، تنها نقش رهگذاری به تفسیر باطنی را ‎‏ایفا می‌کند.‏‎
‏‏ امام خمینی معتقدند که قرآن و روایات، به ویژه ادعیه اهل بیت، سرشار از بیانات ‏‎ ‎‏عرفانی است؛ عباراتی که تنها بر اساس مبانی نظری عرفان قابل تفسیرند، و این، به ‎‏معنای مُجاز بودن چنین کاربردی نیز هست.‏

مبانی تفسیر عرفانی
1- ذو مراتب بودن قرآن
‏‏مهم‌ترین مبنایی که عرفا در تفسیر عرفانی، بر آن تکیه می‌کنند، این است که قرآن به رغم تنزل از آن حقیقت والای خود و اسارت در محدود الفاظ، همچنان به این ‎‏الفاظ و عبارات محدود نمی‌گردد، بلکه در ورای این عبارات، از مراتب معنایی متعدد ‏‎برخوردار است که در روایت، از آن به بطن قرآن تعبیر شده است. پیامبر اکرم(ص) در ‎‏روایت معروفی فرمود:‏‏‏ «ما من آیة فی القرآن إلا ولها ظهر وبطن» ‏‏؛ هیچ آیه‌ای در قرآن نیست،مگر ‏‎ ‎‏آن که دارای ظاهر و باطن است.
2- مراتب داشتن فهم قرآن‏
اگر پذیرفتیم که قرآن دارای مراتب است، پس پذیرش تفاوت مراتب فهم قرآن نیز ‏‎ ‎‏اجتناب ناپذیر خواهد بود. شاید بتوان، قرآن را از این جهت ، به اقیانوسی ژرف تشبیه ‏‎ ‎‏کرد که در هر مرتبه آن، گوهرهای گرانبهایی نهفته است و هرکس به فراخور توانمندی ‏‎ ‎‏و امکانات غوص و فرو رفتن در سطوح مختلف آن، می‌تواند از گوهرهای آن بهره ‏‎ ‎‏بگیرد.‏ تفاوت سطح تفسیر عرفانی به اختلاف مراتب سلوکی مفسّران ‏‎ ‎‏باز می‌گردد و عارفان بر این نکته تأکید دارند که مراتب درک و فهم آدمی‌ متفاوت ‏‎ ‎‏است؛ از این رو، نباید فهم‌های متفاوت را متناقض دانست.‏
3- طهارت باطن، شرط رویکرد به قرآن‏قرآن کریم در آیه شریفه ‏‏لاَ یَمَسُّهُ إِلا الْمُطَهَّرُونَ‏ به این حقیقت تصریح کرده ‏‎ ‎‏است که فهم معانی وحی و دریافت اسرار آن، برای کسی که در دلش کبر،‏‎ هواخواهی یا محبّت دنیا باشد یا به انجام گناه اصرار داشته باشد یا ایمان در دلش ‏‎ ‎‏جایگزین و استوار نشده باشد یا به طور ضعیف تحقق یافته باشد… ممکن نیست، زیرا ‏‎ ‎‏تمام این‌ها حجاب‌های فهمند.‏‎
4-اهل بیت‏‏(علیه السلام)‏‏، مخاطبان واقعی قرآن‏ با توجه به روایت ‏‏«إنّما یعرف القرآن من خوطب به»‏‏ قرآن را کسی می‌شناسد که مخاطب آن ‏‎ ‎‏است، بدست می آیدکه مخاطب واقعی ‏‎ ‎‏قرآن اهل بیت هستند؛ بدین جهت، آخرین و نهایی‌ترین مراتب فهم و تفسیر قرآن، دراختیار آنان است؛ لذا آنچه علماء واندیشوران بدان دست می‌یابند، آخرین مرتبه ‎‏ژرفای معنایی قرآن نیست و عمیق‌ترین لایه‌های آن، ویژه خاندان عصمت است.
5- کتاب و سنّت، معیار سنجش تفسیر عرفانی‏ با مخاطبِ واقعی دانستنِ اهل بیت(در مبنای پیشین مطرح شد که امامان معصوم مفسّران واقعی قرآن ‏‎هستند) بر این ‏‎ ‎‏نکته تأکید می‌شود که در تفسیرها و تأویل‌ها، باید نگرش اهل بیت‏‏(علیهم السلام)‏‏ در آیات قرآن ‏‎ ‎‏مورد نظر باشد، زیرا حرف نهایی درباره قرآن، از آنِ آنان است.‏ اشکالات تفسیر عرفانی
برخی، اشکالاتی را نسبت به تفسیرعرفانی قرآن مطرح کرده انداز جمله: 1- تفسیر عرفانی این ادعا را دارد که نتیجه کشف شهود است، حال چگونه می توان یقین پیدا کردکه این کشف حقانی است و شیطانی و نفسانی نیست. 2- اشکال دیگر آن است که کشف یک تجربه است و تجربه را نمی‌توان به دیگران منتقل کرد (مثل تجربه استشمام عطرکه قابل انتقال نیست) حال چطور این کشفیات را به دیگران منتقل شده، در صورتی که به اتفاق آرای عرفا، یافته‌های عرفانی قابل انتقال به دیگران نیستند.
3- برداشت‌های عجیبی که در تفسیر عرفانی از قرآن می‌شود، نه‌تنها با قرآن سازگار نیست، بلکه ضد قرآن است، از این رو تمام معانی که در تفسیر عرفانی آمده با هیچ عقل و منطقی نمی‌توان تفسیر قرآن دانست.

منابع:
1. قادری، محمد، بررسی تفسیر عرفانی قرآن کریم،مجموعه مقالات همایش اندیشه های قرآنی امام خمینی (س) ـ جلد1
2. نصیری، علی، مبانی تفسیر عرفانی امام خمینی (ره) برگرفته از سایت http://www.imam-khomeini.ir
3. http://iqna.ir/fa/news/3655699

4. https://hawzah.net/fa/article/view/

مدرسه علمیه عالی و تخصصی الزهراء(س)
گرگان

فروردین 98

“زن و مرد به لحاظ کرامت ذاتی و انسانی یکسان هستند
نماینده ولی فقیه در استان گلستان گفت: زن و مرد به لحاظ کرامت ذاتی و انسانی یکسان بوده و هیچ تفاوت و تبعیض ذاتی و هویتی بایکدیگر ندارند.
به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه عالی و مرکز تخصصی الزهراء و مرکز پژوهشی الزهراء(س) ، «آیت الله سید کاظم نورمفیدی »در ویژه مراسم ولادت حضرت زهرا سلام الله علیها که از سوی مدرسه علمیه عالی الزهرا( س) گرگان و با حضور کارکنان، اساتید و طلاب این مدرسه و نیز عموم بانوان برگزار شد سالروز ولادت حضرت زهرا سلام الله علیها و روز زن را روز مبارکی نامید و بیان داشت: روز زن چنین اقتضا می کند در مورد مسئله زن که در طول تاریخ از جمله مسائل پرفراز و نشیب است تأمل و تفکر نماییم و با استفاده از آیات متعدد قرآن کریم، نگاه اسلام را پیرامون مقام زن بشناسیم.
وی با اشاره به وضعیت زنان در زمان جاهلیت عربستان افزود: در زمان جاهلیت، دختردار شدن را مایه ننگ می دانستند چنانچه آیه 58 از سوره مبارکه نحل به این مطلب اشاره دارد البته این نوع نگاه به زن تنها مختص جاهلیت عربستان نبود بلکه این تفکر در سراسر جهان حاکم بود.
امام جمعه شهرستان گرگان ضمن بیان این مطلب که بیان قرآن قابل خدشه نیست و به عنوان کتاب زندگی انسان بشمار می رود ادامه داد: نزول آیات متعددی از قرآن کریم در مورد جایگاه و منزلت زنان و نیز بعثت نبی مکرم اسلام صلی الله علیه موجب شد جوحاکم دوران جاهلیت در مورد زنان تغییر یابد.
آیت الله نورمفیدی گفت: به استناد آیات عدیده ای از قرآن کریم؛ زن و مرد به لحاظ کرامت ذاتی و انسانی یکسان بوده و هیچ تفاوت و تبعیض ذاتی و هویتی بایکدیگر ندارند.
وی با استناد به آیاتی از قرآن مجید خطاب به کسانی که زن را جنس شرور دانسته و معتقدند شیطان ابتدا حوا را وسوسه نموده و از طریق حوا، آدم را گمراه کرد پاسخ داد: قرآن کریم به صراحت تمام در آیات متعددی همچون آیه 20 اعراف(فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطَانُ) و 36 بقره( فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَان) از این حقیقت پرده بر می دارد که وسوسه شیطان شامل هردوی آنان می شود.
عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: در آیه 120 سوره مبارکه طه ضمیر به صورت مفرد مذکر آمده که خطاب ضمیر به حضرت آدم است لذا فهمیده می شود که حوا نیز از طریق آدم وسوسه شد"” فوسوس إلیه الشیطان…"”
آیت الله نورمفیدی با این بیان که یک زن می تواند صدبرابر یک مرد در کرامت های انسانی پیش برود اذغان نمود: از جمله حقوقی که بین زن و مرد مساوی است؛ حق مالکیت و حق خانوادگی است بدین معنا که حق مالکیت حق اجتماعی است و اختصاصی به زن و مرد ندارد لذا هر دو مالک چیزی هستند که بدست می آورند چنانچه آیه 32 از سوره مبارکه نساء دلالت براین مطلب دارد.
وی با استناد به آیه 187 بقره در بحث از حق خانوادگی زن و مرد اظهار داشت: در محیط خانواده نیز هر دو حقوقی را برعهده دارند هرچند بخاطر مسئولیت هایی که خداوند برعهده آنان قرار داده این حق در خانواده متفاوت است اما براساس آیه فوق؛ زن و مرد لباس یکدیگرند لذا همانگونه که لباس انسان را می پوشاند و به انسان زیبابی می بخشد زن و مرد نیز باید موجب زیبایی یکدیگر باشند.
موسس مجموعه حوزوی الزهرا( س) گرگان در ادامه از حقوق اجتماعی زنان نام برد و گفت: زنان نیز همانند مردان می توانند در اجتماع وارد شوند و مسئولیت های مختلف اجتماعی را بپذیرند، چنانچه به مصداق آیه 12 از سوره ممتحنه؛ در اسلام بیعت زن، مالکیت زن، حضور زن در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی تثبیت شده است.
آیت الله نورمفیدی از جمله وظایف یک زن اداره خانه است به طوری که یک زن باید با تدبیر در امورات زندگی بتواند اعضای خانواده را حفظ نموده و به تکامل برساند، اگر زنان در خانواده تدبیر داشته باشند( به استثنای برخی مردان) هیچ گاه مردان به غلط نخواهند افتاد.
وی از دیگر حقوق مشترک بین زن و مرد را امر به معروف و نهی از منکر دانست و افزود: امر به معروف و نهی از منکر از مهمترین واجبات اسلامی و بزرگترین فریضه الهی است که شامل هر دو( زن و مرد) می شود.
موسس مدرسه امام خمینی گرگان در پایان با استناد به روایتی از نبی مکرم اسلام صلی الله علیه؛ دختران را حسنه و پسران را نعمتی از سوی پروردگار دانست و ادامه داد: «خداوند متعال به خاطر حسنه ای که عطا فرموده ثواب و از نعمت سوال خواهد کرد » .همچنین در روایتی دیگر از رسول خدا صلی الله علیه وارد است که می فرمایند: “"گرامی نمی دارند زنها را مگر انسان های کریم و اهانت نمی کند زنان را مگر انسان های پست و لئیم » .