اخباریگری و تأثیرات آن بر فقه شیعه

استاد راهنما:حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای حجه الله قربانی

استاد مشاور:حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای مجتبی ارشاد

پژوهشگر: آمنه منصوری رضی

چکیده

هدف این تحقیق بررسی تأثیرات اخباریگری فقه شیعه می باشد که ضمن روشن کردن مفهوم اخباریگری وعوامل صعود و سقوط آن به مبانی مورد وثوق این مکتب اشاره شده وموارد افتراق این مبانی را با اصول­گرایی بر شمرده و ضمن تحلیل و پاسخ­های نقضی و حلی مقابل آن، نگاهی به روند تأثیرگذاری این مکتب بر فقه در دو جنبه مثبت و منفی داشته و تا حد امکان به بررسی آنها می­پردازد.

اهمیت پرداختن به این موضوع تا آنجاست که بررسی تطور اجتهاد در میان تشیع به اخباریگری و تأثیرات آن گره خورده است چرا که اخباریگری بیش از هر چیز، روش اجتهادی رایج در حوزه­های علمیه شیعه را به باد انتقاد گرفت و هواداران پرشمار شیوه­ی اجتهاد را کم کم به حاشیه راند، در همین راستادر این تحقیق به این مسأله می پردازیم که آیا اخباری­گری سبب بروز تأثیراتی در عرصه فقه گردیده است؟ در صورت پاسخ مثبت به این پرسش، تأثیرات آن بر روی فقه شامل چه مواردی خواهد بود؟

برای رسیدن به پاسخ سوالات فوق، با استفاده از روش کتابخانه­ای نسبت به جمع آوری مطالب و داده ها اقدام شده و منابع مرتبط با اهداف و سوالات تحقیق مورد مطالعه و نقد و بررسی قرار گرفت و سپس متناسب با موضوع تحقیق جمع بندی منطقی و تحلیل آنها صورت پذیرفته است. با توجه به مطالب مذکور، از جمله نتایج بدست آمده در این تحقیق می­توان به این موارد اشاره داشت:

1ـ با وجود حاکمیت بیش از دو قرن اخباری­گری، تأثیرات چشم­گیر آن در حوزه فقاهت و سایر عرصه­ها نظیر تدوین جوامع تفسیری و روایی و کتب اصولی غیرقابل اغماض است.

2ـ تأثیرات اخباری­گری با تکیه بر مبانی مورد وثوق آنها و طرد عقل و روی آوردن به نقل اتفاق افتاد.

واژگان کلیدی: اخباری– اصولی- عقل- اجتهاد

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای غلامرضا گلچین راد

استاد مشاور: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای علی اصغر فضیلت

زکیه مزیدی

در جامعه ي ما حلقه ي مفقوده اي در فرآيند توسعه ي جامعه ي ديني به نام نظارت به چشم مي خورد. نظارت و كنترل دقيق بر اهداف و برنامه ها با ماهيتي بلند مدت از مؤلفه هاي اجتناب ناپذير است و از آن مهم تر شيوه هاي نظارت و كنترل در مديريت اسلامي در تحقق اهداف جامعه است و نظارت و كنترل از كار مجريان و كارگزاران جامعه ي اسلامي امري است كه بايد دغده ي اصلي مسؤولان باشد. اگرچه انسان با ايمان همواره نظارت خداوند را بر اعمال و رفتار خود احساس مي كند و خداوند را بر فعاليت هايش ناظر مي داند با اين حال كليه افراد جامعه به ويژه كاركنان و اعضاي سازمان موظفند تا بر اساس وظيفه ي شرعي بر اعمال و رفتار و عملكرد افراد و كاركنان سازمان و حتي عملكرد مديران و مسؤولان سازمان نظارت و كنترل داشته باشند ، تحقق خود كنترلي و نظارت همگان در سازمان به عنوان ابزاري براي افزايش كارآيي سازمان و در سطح ملّي موجب افزايش كارآيي نظام مي شود همچنين موجب افزايش اعتماد افكار عمومي كه بخشي از سرمايه ي ملّي است مي شود. نظارت از حياتي ترين اركان يك مديريت سالم و كارآمد است كه علاوه بر پيشرفت افراد موجب پيشرفت سازمان نيز مي باشد و اگر اين ويژگي در نظام سازماني نباشد سيستم دوام چنداني نخواهد داشت.

كليد واژه ها: كنترل و نظارت، سازمان، خودكنترلي ،اصلاحات.

ماهیت مرگ مغزی و آثار فقهی و حقوقی آن

استاد راهنما: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای علی اصغر فضیلت

استاد مشاور: حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای محمد مهاجر مازندرانی

مهناز بزی

ازآنجا كه در فقه اسلامي، واقعيت مرگ وحيات، موضوع حكم شرعي قلمداد شده است، احراز مرگ مغزي به مثابه مرزمرگ، بسيار اهميت دارد. در اين پژوهش سعي برآن است كه ابتدا مرگ وزندگي براساس اعتقاد وپذيرش روح تعريف، سپس به بررسي حيات مستقر وغير مستقر در فقه اسلامي پرداخته شود وضمن بيان علايم آن درمتون فقهي، باتعاريف موجود براي مرگ مغزي مقايسه گردد. ازمطالعه معيارهاي حيات مستقر وغير مستقر ومقايسه آن باعلايم مرگ مغزي چنين به دست مي آيد كه تفاوتي ماهوي ميان آنها وجود دارد، ازآن جهت كه در حيات ناپايدار قابليت بدن براي تعلق روح ازبين رفته، ولي درمرگ مغزي باوجود از كارافتادگي قشرو ساقه مغز به دليل گردش خون وتنفس به دوصورت طبيعي و مصنوعي، اين قابليت باقي است. تفاوت ميان اين دوواقعه خود منشأ تفاوت درآثار فقهي وحقوقي است .كسي كه دچارمرگ مغزي شده ازحيث احكام ارث، وصيت، دين ، زوجيت وجنايت ملحق به افراد زنده است درحالي كه شخص داراي حيات غيرمستقر در اين گونه احكام درحكم مرده تلقي مي شود.

واژگان كليدي: ماهيت مرگ مغزي، آثارفقهي وحقوقي، قطع اعضاي رئيسه، حيات غيرمستقر، حيات مستقر

معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی الزهراء (سلام الله علیها) گرگان، نشستی با عنوان آْسیب شناسی فضای مجازی برگزار نمود. در این نشست خانم احمدی به بیان آسیب های فضای مجازی پرداخته و گفت : یکی از معضلاتی که امروزه بشر با آن روبروست، مسئله شبکه های اجتماعی است. حدود 21 شبکه وجود دارد که می توانیم از آن اطلاعات بدست آوریم مانند اینترنت، تلگرام، اینستاگرام، ایمو، توئیتر، لاین و وبلاگ که بیشتر افراد از تلگرام استفاده می کنند.
ایشان در ادامه افزودند: ما باید به فضای مجازی به عنوان یک فرصت نگاه کنیم. ایشان در این رابطه استناد به این کلام مقام معظم رهبری کردند: اگر من امروز رهبر انقلاب نبودم حتما رئیس فضای مجازی می شدم.
ایشان در ادامه افزودند:یک طلبه موفق باید با علوم روز و وسایل ارتباط جمعی آشنا باشد که بهترین مصداق آن فضای مجازی است. باید روش استفاده درست از فضای مجازی را بدانیم. در صورت علم به فضای مجازی می توان دیگران را نیز ارشاد و راهنمائی کرد.
ایشان در ادامه گفتند: سعی کنیم از شبکه های مجازی ایرانی مانند تلگرام ایرانی، سروش، پیام رسان وب استفاد ه کنیم. فضای مجازی، مورد رصد دشمنان اسلام است؛ هر صفحه ای که باز می شود برای آنها نمایش داده می شود و تمام افکارمان توسط این صفحات قابل بازخوانی است؛ حتی نخبگان توسط این صفحات تحت نظر هستند. ایشان در ادامه فرمودند: یکی از مسائلی که باید رعایت کنیم توجه به مدیریت زمان است. چون استفاده از فضای مجازی به گونه ای است که انسان را ساعت ها به خود مشغول می کند بدون این که متوجه گذر زمان شود. بنابراین سعی کنیم برای خود و فرزندانمان برنامه ریزی کنیم. برای استفاده درست فرزندانمان از فضای مجازی به آنها بباورانیم که عالم محضر خداست. اگر او به این باور برسد که خدا همه جا حضور دارد ، درست از فضای مجازی استفاده می کند. ایشان در پایان نکاتی را به عنوان ضرورت توجه به شبکه های مجازی بیان کرده و فرمودند: 1. به اینترنت به عنوان یک فرصت نگاه کنیم و آن را تهدید نپنداریم.2. اگر در تلگرام پیامی آمد و من به آن مطمئن نبودم برای کسی نفرستم.3. یکی از حربه های دشمن این است که پیام هایی با عنوان “برای دیگران بفرستید تا حاجت بگیرید” می گذارند تا اعتقادات مردم را سست کنند.4.می توان از فضای مجازی به عنوان ظرفیت بی سابقه برای تبلیغ معارف الهی استفاده کرد.5. یکی از تهدیدات فضای مجازی این است که بار علمی من زیاد می شود اما از عمل چیزی ندارم. 6. برای بدست آوردن مطالب خوب و مستند از سایت های معتبر مانند سایت راسخون، تبیان، اسلام کوئیست، پاسخ به شبهات دینی استفاده کنیم.

جلسه هم اندیشی اعضای انجمن تفسیر و علوم قرآنی با حضور معاون پژوهش موسسه آموزش عالی الزهراء (سلام الله علیها)  و خانم حسینی واعظ کارشناس ارشد رشته تفسیر و فعال در مسائل قرآنی در تاریخ96/7/17 در محل موسسه آموزش عالی الزهراء (سلام الله علیها) گرگان برگزار گردید.
این جلسه با هدف بررسی نقاط قوت و ضعف نشریه انجمن تفسیر و ارائه راهکارهایی جهت ارتقاء سطح علمی آن تشکیل گردید و بر تقویت بعد پژوهشی مطالب نشریه تأکید گردید و در ادامه خانم حسینی واعظ به بحث پیرامون ضرورت گسترش فعالیت های قرآنی در جامعه و از جمله انتشار نشریات قرآنی پرداختند و نکاتی درجهت تقویت بعد علمی نشریه قرآنی بیان نمودند و در پایان اعضای انجمن نظرات و سوالات خود را مطرح نمودند.

معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی الزهراء (سلام الله علیها) گرگان، اولین دوره مهارت افزائی پژوهشی طلاب سطح 3 موسسه آموزش عالی الزهراء (سلام الله علیها) با موضوع آشنائی با منابع کتابشناختی در تاریخ 17/7/96 و20/7/96 برگزار نمود. در این دوره سرکار خانم ربابه کابوسی کتابدار این موسسه، طلاب را با نحوه جستجو کتاب در سایت کتابخانه ملی(opac)، پایگاه اطلاع رسانی کتابخانه های ایران (lib.ir) و سامانه جامع کتابداری و اطلاع رسانی فراکاوش (lib.whc.ir) آشنا کرد.

معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی الزهراء (سلام الله علیها) گرگان، نشستی با عنوان ویژگی های اصحاب سیدالشهداء(علیه السلام) برگزار نمود. در این مراسم خانم نجفی نژاد به بیان خصوصیات انسان کامل (علیه السلام) پرداخته و بیان نمودند :  خداوند به وسیله دادن عقل و اختیار به انسان موجب تمایزش از حیوان شده است. انسان با استفاده درست از عقل می تواند به کمال رسیده و  پیرو حق گردد همانطور که امام حسین (علیه السلام) در این زمینه می فرماید: عقل جز از راه پیروی حق کامل نمی شود.

استاد مدرسه علمیه الزهراء (سلام الله علیها)فرمودند:مبنای نظام هستی را خداوند بر اساس  حق قرار داده است. آن کسی که خلاف حق حرکت کند مانند این که دروغ بگوید، یا به پدر و مادرش احترام نگذارد، حقوق دیگران را رعایت نکند ضرر می کند و به هدف نمی رسد.ایشان در ادامه افزودند: برای رسیدن به حق، خدا در زمین جلوه ای قرار داد و آن جلوه انسان کامل است که مصداق اتم وکامل آن معصومین(ع)می باشند که معرف حق هستند وانسان برای رسیدن به حق  باید در مسیر آنان حرکت کند.

ایشان در پایان فرمودند:  قلب، حرم الهی است و باید متلبس به دستورات الهی شوید تا بتوانید به مقصدی که خدا در نظر دارد که همان نزدیک شدن به اوست برسید.

بنابر این استفاده درست از عقل و پیروی از حق و  اعتقاد راسخ به سعادت اخروی،  از مهم‌ترین ویژگی‌هایی بودند که شهدای کربلا را از سایر مردم در رسیدن به فوز شرکت در حماسه حسینی متمایز ساختند.

معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی الزهراء (سلام الله علیها) گرگان، نشستی با عنوان کرامت انسان در اندیشه امام حسین (علیه السلام) برگزار نمود. در این مراسم خانم رجب زاده به بیان کرامت های امام حسین (علیه السلام) پرداخته و بیان نمودند واقعه کربلا دو رویه دارد: یک روی آن فضایل و کرامات اخلاقی مانند گذشت، صبر، ایثار، وفا، جوانمردی است و روی دیگر آن رذایل اخلاقی مانند جهل، کینه، نفرت و … می باشد.
استاد مدرسه علمیه الزهرا(س) در ادامه به بیان بخش هایی از زیارت جامعه پرداخته و فرمودند: در این زیارت ازائمه (ع) به اصول الکرم و مکرمون نام برده شده است.
ایشان برای کرامت هشت نشانه از جمله: عدم توقع پاداش، بخشش و گذشت، برآورده کردن حاجت دیگران،گفتگوی نیکو، پاداش بدی را به نیکی دادن، تغافل و چشم پوشی از خطا، بخشش و گذشت و تنفر از پستی را بیان نمودند.

استاد ارجمند در پایان اشاره کردند؛ کرامت و کرم موهبتی است الهی که در وجود انسانها به ودیعه گذاشته شده است و تمامی انسانها خواهان کرامت یا همان عزت نفس هستند و مایلند به مراتبی از آن رسیده و کریم شوند و تنها راه رسیدن به کرامت داشتن تقوی است بنا به نص صریح قران با کرامت ترین شما با تقوی ترین شماست و اساس تقوی بر ایمان به خدا ،عمل صالح است یکی از افرادی که نقطه اوج عزت وکرامت است حضرت سیدالشهداءاست که این موضوع در سیره و اندیشه آن حضرت در وجوه مختلف نمایان است زیرا او این صفت را درخود پرورانده بود و هیچگاه زیر بار ذلت نرفت و نمونه کامل کرامت نفس بود چه اینکه در برخورد با خانواده و کودکان و یاران این موضوع را رعایت می نمود.آن حضرت ویژگیها و صفاتی مانند گذشت، صبر،  وفا، جوانمردی ،ایثار،خداترسی و …درخود داشت که موجب می شد این کرامت و عزت نفس در ایشان به حد اعلای خود برسد و ایشان نمونه کاملی از یک انسان کریم و عزیز باشد و انسانها به ویژه مسلمانان با تاسی از سیره و اندیشه ایشان بتوانند به مراتبی از این صفت دست یابند

معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی الزهراء (سلام الله علیها) گرگان، نشستی باعنوان عقلانیت در قیام عاشورا برگزار نمود. در این مراسم خانم احمدی به بیان جلوه های عقلانیت درقیام عاشوراپرداخته و بیان نمودند  خداوند در آیات متعددی از ما می خواهد که اهل تفکر و تدبر باشیم تا به وسیله آن شناخت پیدا کنیم و بتوانیم از دستورات الهی پیروی کینم.
علاوه بر آیات، در گفتار و سیره پیشوایان دین، نیز سفارش به تدبر و تفکر در آیات الهی شده است. امام علی (علیه السلام) در این زمینه می فرماید: پیامبران آمدند تا عقل انسان ها را رشد دهند.
ایشان در ادامه افزودند: اگر برای دارا بودن سبک زندگی دینی، باید پیرو عقل باشیم. خداوند از بین موجودات مادی و مجرد خطاب به عقل می گوید: تو از هر چیز نزد من محبوتری. این نشان دهنده ی جایگاه رفیع عقل است و من هر یک از بندگانم را بیشتر دوست داشته باشم عقل را در او کاملتر می کنم. پس انبیاء و اولیاء که محبوب خدا هستند از همه عا قلترند.
ایشان در پایان فرمودند: عده ای معتقدند قیام امام حسین (علیه السلام) از سر شور و عشق بود، اما این عقلانیت بوده است که باعث قیام امام حسین (علیه السلام) گردید. البته این سخن به این معنا نیست که امام حسین (علیه السلام) عشق در قیامش نبود. عشق در قیام عاشورا بود اما عقل در رأس بود و پیروان امام حسین (علیه السلام) چون عاقل بودند از امام اطاعت کردند تا در مسیر خدا قرار بگیرند حتی حاضر شدند با دادن خون خود، درخت اسلام را آبیاری کنند.

در آیات و روایات سفارش به تفکر و تدبر در آیات الهی شده است. عقل نزد خداوند متعال از جایگاه رفیعی برخوردار است و خداوند به بندگان محبوب خود یعنی انبیاء و اولیاء عقل کاملتری عطاکرده است. قیام عاشورا نیز از سر عقلانیت بوده و یارانش نیز با پیروی از عقل از امام اطاعت کردند و درخت اسلام را با خون خود آبیاری کردند.

معاونت موسسه آموزش عالی الزهراء (سلام الله علیها) گرگان، نشستی با عنوان سیره تبلیغی امام حسین (علیه السلام)  در تاریخ 2/7/1396 برگزار نمود. در این مراسم خانم حسینی واعظ به بیان سیره تبلیغی امام حسین (علیه السلام) پرداخته و در ادامه اشاره به تفاوت انسان ها در پذیرش حق و هدایت نمودند؛ از همین رو  یک سری افراد به دلیل آمادگی قلبی با نصیحت هدایت می شوند اما بعضی با آمدن صدها معجزه هدایت نمی شوند.
استاد مدرسه علمیه الزهراء در ادامه به روش هایی هدایتی امام حسین (علیه السلام)  اشاره نمودند؛ از جمله احترام و تکریم در برخورد، سکوت نکردن در مقابل ظلم و ستم ، و اینکه امام(ع) با یادآوری نعمت ها به دشمن زمینه هدایت آنان را فراهم می کرد.