گردآورنده : خدیجه گرزین 

چکیده

هدف از انجام این مطالعه شناسایی تأثیر خداباوری در زندگی اجتماعی بوده و در آن تلاش گردیده تا به این سؤال پاسخ داده شود که خدا باوری چه تأثیری در زندگی اجتماعی دارد؟ این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی و روش به کار رفته در این مطالعه اسنادی می باشد. داده های مورد نیاز با استفاده از فیش جمع آوری شده و در تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. از  مهمترین نتایج این مطالعه می توان گفت: که خدا باوری در لحظه لحظه زندگی انسان مؤمن جاری است. انسان مؤمن جهان را مجموعه ای پیوسته و منظم که آفریدگاری دانا و توانا دارد، می داند و از ثمرات ایمان می توان امید و نشاط در زندگی، سلامت جسم و جان، صبر و استقامت در مقابل مشکلات زندگی، تنظیم روابط اجتماعی و عفو و گذشت را نام برد که بسیار در آرامش انسان مؤثر می باشند از طرفی باور به عدالت خداوند، در زندگی اجتماعی بسیار تأثیرگذار است زیرا وقتی انسان بداند که خداوند با توجه به حکمت الهی و وجود کمال الهی، هرگز نمی تواند ظالم باشد، در نتیجه عادل است. از این رو توحید به منظور زندگی عادلانه ی بشر و فرمانروایی عدل و عدالت در میان آنان بناگذاری شده است و عدالت اجتماعی با عادل شدن مردم تحقق یافتنی است و کسی که به خدای یگانه ایمان بیاورد و برای رسیدن به عدالت اجتماعی آموزه های اسلامی را در خود درونی کند و خدا را ناظر بر اعمال خود ببیند دیگر نیازی به کنترل های بیرونی از جانب جامعه نمی باشد. پس دین در جامعه پشتوانه اخلاق اجتماعی است.

واژگان کلیدی: خداباوری (توحید)، عدالت، ناظر بودن خداوند.

 

تاثیر صداقت بر رفتار اجتماعی فرد در جامعه

محقق:احترام خیامی

چکیده

این مقاله با هدف شناسایی نمودن تاثیر صداقت بر رفتار اجتماعی در جامعه صورت گرفته که در آن تلاش گردیده تا به این سوال پاسخ داده شود که صداقت بر رفتار انسان در اجتماع چه تاثیری دارد. تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی و روش بکار رفته در این مطالعه اسنادی از نقطه داده ها با استفاده از ابزار فیش جمع آویر و تحلیل داده از روش تحلیل محتوا استفاده شده است.از مهمترین نتایج این مطالعه می توان نمایان شدن نمودهای صداقت در جامعه است مانند وفای به عهد و آرامش حاصل از آن و اینکه فرد صادق با رعایت این فضیلت اخلاقی باعث شناخت افراد متدین ومومن وافزایش احترام در جامعه می شود و نشاط و شادابی ناشی از صداقت هم رضایتمندی از زندگی و حفظ نظام خانوادگی و آرامش خانواده را در پی دارد.

محقق: مریم فرح­زاد

چکیده:

هدف از انجام این مطالعه شناسایی نقش فضایل اخلاقی در امنیت اجتماعی بوده و در آن تلاش گردیده تا به این سؤال پاسخ داده شود که نقش فضایل اخلاقی در امنیت اجتماعی چیست؟ تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی و روش به کار رفته در این مطالعه اسنادی می­باشد. داده­های مورد نیاز با استفاده از فیش جمع­آوری و در تحلیل داده­ها از ارزش تحلیل محتوا استفاده شده است.

از مهمترین نتایج این مطالعه می­توان به این نکته اشاره نمود که در جامعۀ دینی مردم باید از امنیت کافی برخوردار باشند و در چهارچوب اسلام آزادی بیان داشته باشند. حصول امنیت فردی شخص در اجتماع زیرساختی برای شکل­گیری امنیت اجتماعی است به همین دلیل انسان با پایبندی به اصول اخلاقی در برخورد با دیگران می­تواند به آرامش روانی و امنیت برسد و روحیۀ مذهبی افراد موجب شکل­گیری امنیت اجتماعی و در نهایت توسعۀ همه جانبۀ اجتماع خواهد شد. در فضای مطلوب امنیت اجتماعی استعدادها ظهور کرده و خلاقیت­های اجتماعی شکوفا شده و باعث پیشرفت و توسعه جامعه می­گردد.

 

واژگان کلیدی: امنیت، اجتماعی، فضایل، اخلاق فردی، اخلاق اجتماعی.

 

پژوهشگر: اعظم طاهری

چکیده

هدف از انجام این مطالعه تاثیر اخلاق در رشد و توسعه ی رفتار اجتماعی بوده و در آن تلاش گردیده تا به این سوال پاسخ داده شود که آیا اخلاق در رشد و توسعه ی رفتار اجتماعی موثر است؟ تحقیق از انوع تحقیقات توصیفی و روش بکار رفته در این مطالعه اسنادی می باشد داده های مورد نیاز با استفاده از فیش جمع آوری و در تحلیل داده ها از روش تحلیل مححتوا استفاده شده است. از مهمترین نتایج این مطالعه می توان به این نکته اشاره نمود که بررسی تاثیر اخلاق در رشد و توسعه رفتار اجتماعی دارای اهمیت بسیار است. انسان ها در زندگی اجتماعی که دارند توجه به گرایش به سود و منفعت شخصی یا قومی و قبیله ای، ممکن است دچارنزاع هایی شوند. اخلاق راهبر و هادی انسان در آراسته شدن به صفات نیک و پسندیده است. اخلاق بر رفتار اجتماعی تاثیر دارد و البته رفتار اجتماعی نیز بر اخلاق موثر می باشد. اما تاثیر اخلاق بر هر عامل دیگری مقدم است. اگر جامعه اسلامی اخلاقی باشد، در این صورت بستر رشد اجتماعی افراد جامعه به نحو بهتری فراهم شده و در این جامعه افراد امکان بیشتری برای رسیدن به سعادت فردی و جمعی خواهند داشت.

کلیدواژه: اخلاق، تهذیب نفس، عدالت، قدرت، نگاه توحیدی، رشد، توسعه، اجتماع.

 

محققین:فرشته جوادی منش و سمیه اربابی زاد

چکیده

این مطالعه با هدف آثار عفو و گذشت بر فضای عاطفی خانواده از منظر آیات و روایات انجام و در آن تلاش گردیده تا به این سوال پاسخ داده شود که از منظر آیات و روایات عفو و گذشت چه آثاری بر فضای عاطفی خانواده دارد؟

این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی بوده و روش بکار رفته در این مطالعه اسنادی می باشد، داده های مورد نیاز متناسب با اهداف و سوالات تحقیق با استفاده از فیش، جمع آوری، و در تحلیل داده ها، از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. از مهم ترین نتایج این مطالعه می توان به آثار گذشت بر فضای عاطفی خانواده و تاثیر گذشت بر روابط عاطفی زوجین و تاثیر گذشت بر روابط عاطفی در بین فرزندان اشاره نمود.

کلید واژه: خانواده، گذشت، زوجین، روابط، عاطفی

 

محقق: مرضیه زمانی

چکیده:

این پژوهش با هدف بررسی و شناسایی اثرات رسانه ها بر سبک زندگی انسانها تدوین یافته است و سوال اصلی این است که رسانه ها بر سبک زندگی افراد چه تاثیراتی می گذارند؟

همچنین این پژوهش با رویکرد تحلیلی و اسنادی جمع آوری گردیده است. امروزه انسان ها شاهد فراگیری بی سابقه رسانه ها و وسایل ارتباطات جمعی مدرن و نوینی هستند و به تبع آنها در معرض شدیدترین امواج رسانه ها قرار دارند. رسانه‌ها کارکردی دوسویه دارند اما بیشترین حجم بهره گیری از آن در دست نظام سلطه قرار دارد، چنانکه می توان گفت حفظ و گسترش قدرت استکباری نظام سلطه به حضور و ظهور رسانه ها وابسته است. رسانه‌ها به منزله ی پل ارتباطی اجزای مختلف جامعه می باشند و می توان موثرترین رسانه را تلویزیون دانست. مراکز رسانه ای این استکبار که به مدرن ترین فناوری جهانی مجهزند، از یک سو ابزاری در جهت اجرای عملیات روانی قدرت ها علیه ملت ها و دولت های مستقل هستند و از سوی دیگر، وسیله برای کنترل، تضعیف، جهت دهی و هدایت جوانان در سراسر جهان محسوب می شود. لذا رسانه یکی از عوامل اثرگذار بر شکل گیری سبک زندگی افراد است. و می‌تواند با شیوه زندگی افراد عجین شده و سبک زندگی افراد را در ابعاد مختلف تغییر دهد.

 

کلید واژه ها:

شبکه های ماهواره ای، سبک زندگی، رسانه، کارکرد

 

معرفی کتاب فرهنگ قرآن

«فرهنگ قرآن» معجم معنایی معارف و مفاهیم قرآن کریم است که به شیوه ای نو و بی نظیر و به صورت الفبایی ـ موضوعی سامان یافته است.
این کتاب حاوی هزاران موضوع قرآنی است که علاوه بر نقش اطلاع رسانی در زمینه معارف قرآن، خود نوعی تفسیر موضوعی است.
«فرهنگ قرآن» از دستاوردهای علمی مرکز فرهنگ و معارف قرآن است که با طرح آیه الله هاشمی رفسنجانی و تألیف گروهی از قرآن پژوهان آن مرکز انجام یافته است که مجموعاً در 33 جلد، تقدیم علاقه مندان شده است.

بخشی از اصولی که در شکل گیری این اثر مورد توجه بوده، بدین شرح است:
یک) اصول و ضوابط مدخل گزینی:
1ـ ملاک انتخاب در مدخل ها، قرآنی بودن و داشتن اطلاعات ـ هرچند اندک ـ است، به طوری که ذیل برخی از مدخل ها، یک آیه و یا حتی بخشی کوتاه از یک آیه ذکر شده است.
2ـ در فارسی و یا عربی بودن، بیشتر به شناخته بودن آنها برای مخاطبان فارسی زبان توجه شده است.
3ـ اعلام مصرح در قرآن، و اعلام غیر مصرح که بر اساس روایات و کتاب های تفسیر و اسباب نزول، مراد اشاره های قرآن اند،مدخل قرار گرفته اند.
4ـ موضوعات علوم قرآن که در قرآن کریم به آنها اشاره شده باشد و از معارف قرآنی قلمداد شود، مدخل قرار گرفته است؛ مانند محکم و متشابه و نسخ.

دو) اصول و ضوابط طبقه بندی اطلاعات:
1ـ مدخل ها در این مجموعه به صورت الفبایی تنظیم شده است.
2ـ در ذیل مدخل ها سرفصل های اصلی و عناوین فرعی ذیل آن نیز به روش الفبایی طبقه بندی شده است.
3ـ در بسیاری از موارد، عناوین فرعی در ردیف سرفصل های اصلی، در جایگاه الفبایی خود آمده و ارجاع شده است؛ مثلا «آب و آبادانی» گرچه فرعی «نقش آب» است، ولی به دلیل اهمیت، در جایگاه الفبایی خود آمده و به «نقش آب» ارجاع شده است.
4ـ در ذیل برخی از مدخل های عام، مانند «آشامیدنی ها» و «اخلاق» که خود، مشتمل بر مدخل های متعددی است، فقط به ارائه اطلاعات کلی مدخل های مربوط پرداخته شده و مباحث مربوط به مصادیق و مدخل های ریز به مدخل های مربوط ارجاع شده است، مثلا اطلاعات آب، شراب، و … در آشامیدنی ها نیامده، چنانکه اطلاعات دروغ، غیبت، و … در «اخلاق» نیامده است، بلکه به جایگاه الفبایی خود ارجاع شده است… .

تفاوت المعجم المفهرس با کتاب فرهنگ قرآن

کتاب «المعجم‌المفهرس» در واقع نوعی کشف الآیات و معجم لفظی است. اگر بخواهید واژه‌ای از قرآن را بیابید، کافی است ثلاثی مجرد آن را در کتاب معجم پیدا کنید؛ اما فرهنگ قرآن، معجم مفاهیم قرآن کریم است اگر بخواهید مطالب پیرامون هر لفظ یا مفهومی را از قرآن پیدا کنید، می‌توانید به فرهنگ قرآن مراجعه کنید؛ مثلا در رابطه با واژه شرک به مباحثی همچون آثار شرک،زمینه های ایجاد شرک،راههای مبارزه با شرک و… اشاره شده و در ذیل هر کدام آیات مرتبط با آن ذکر شده که این مسئله، کار محققان را بسیار راحت می کند؛ حتی برخی صحابی و یاران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه معصومین علیهم السلام و شخصیت‌ها و بزرگان تاریخی، در این کتاب مورد اشاره قرارگرفته و معرفی شده اند.

منابع:

1. https://bookroom.ir/book/44473/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-

2. https://iqna.ir/fa/news/3571291/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه عالی و تخصصی الزهراء(س) گرگان نشست علمی پژوهشی با عنوان «نقش توسل و دعا در سلامت جسمی و معنوی» در تاریخ99/9/22  برگزار گردید. در این نشست خانم رجبلو طلبه سطح 3 این مدرسه گفت: سلامتی بعد از توحید یکی از بزرگترین نعمت های خداوند شمرده شده است و همواره خداوند انسان را به حفظ و قدرشناسی از آن فراخوانده تا در مسیر رشد قرار گیرد.

  ایشان در ادامه بیان کرد: دین مبین اسلام به همان اندازه که به سلامت روح اهمیت می‌دهد به سلامت جسمی اهمیت داده و شاهد بر این مطلب آیاتی است که اشاره به بیان خوراکی های مفید و منبع از خوراکی هایی دارد که برای جسم مضر و موجب فساد بدن می باشد و یا تغییر وجوب برخی عبادتها به حرمت در صورتی که برای سلامتی جسم مضر باشد مثل روزه که اگر برای سلامتی شخص مضر بود نباید شخص روزه بگیرد.

 خانم رجبلو ادامه داد: در صورت بروز بیماری رفتار دینی و قرآنی حکم می‌کند که شاکر باشید و راضی به قضای الهی. زیرا تمام افعال خداوند بنابر حکمت و مصلحت است و ما موظفیم در جهت مقابله با بیماری بنابر سفارش ائمه و طبق سیره ائمه علیهم السلام هم به دنبال درمان باشیم و هم به دنبال دعا و توسل و از خداوند خواستار تاثیر این دارو بر سلامتی خود باشیم . که امام صادق(علیه السلام) در این زمینه می فرماید: علیک بالدعا فإن فیه شفاء من کل داء.

ایشان دعا و دارو را جزء علل صحت انسان و وسیله‌ای برای شفا دانسته و گفت: شفا در دست خداست و اوست که این نظام علی و معلولی جهان را تحت تدبیر خود دارد.

 خانم رجبلو سلامتی را محدود به سلامتی  جسمی ندانستنه و بیان کردند:  سلامتی ابعاد دیگری چون روانی اجتماعی و معنوی هم دارد. برخی از افراد بدون هیچ مشکل و بیماری جسمی دچار اضطراب و احساس پوچی و بیهودگی هستند و علم پزشکی با تمام پیشرفت هایی که در خصوص پزشکی برداشته گامی موثر در جهت مشکلات روحی و روانی انسانها بر نداشته است.

وی ادامه داد: امری که آرامش را برای انسان تبیین و مشخص می‌کند معنویت است یکی از موفق‌ترین منابعی که حاصل این معنویت نجات بخش است آموزه‌های دینی به ویژه ادعیه می باشد. این نیاز به دعا و توسل به نیروی مطلقه و غالب بر همه و عالم بر هر چیز نیاز فطری برای تمام افراد بشر است و در هنگام سختی ها به شکوفایی می رسد. دعا دوست داشتنی ترین عمل در روی زمین برای خداوند متعال است و موجب توجه و اعتنای ذات باریتعالی به انسان است. «قل مایعبئوا بکم ربی لو لا دعائکم ».

 خانم رجبلو به نقل از دیل کارنگی روانشناس مشهور آمریکایی در مورد نقش دعا در زندگی گفت: امروز  جدیدترین علم یعنی علم روانپزشکی چیزهایی را آموزش می‌دهد که پیامبران تعلیم می‌دادند. به دلیل اینکه پزشکان روانشناس دریافتند که دعا و داشتن ایمان محکم به دین نگرانی، تشویش، هیجان و ترس را که موجب اکثر بیماریهاست برطرف می سازد.

 ایشان دعا و توسل را یک مداخله سنتی و فراگیر برای تسکین بیماری و پیشبرد سلامتی دانسته و گفت: دعا و توسل به چهار طریق آرام سازی ، پلاسبو، ایجاد احساسات مثبت و کانال مداخله ماورالطبیعت تاثیر می گذارد.

 خانم رجبلو گفت: پژوهش های علمی حاکی از آن است که افرادی که در مراسم معنوی و نیایش و دعا شرکت کرده از سلامت معنوی بیشتری برخوردارند و در پیشگیری از بیماری ها بهتر عمل می کنند. کمتر به بیماری مبتلا می شوند و دارای طول عمر بیشتری هستند و همچنین کمتر به بیماری های قلبی، عروقی تنفسی و کبدی دچار می شوند و کیفیت زندگی آنها به مراتب بهتر از کسانی است که مذهبی نیستند. دعا انرژی مثبت آنها را افزایش داده و انرژی منفی آنها را دفع می کند.

 طلبه سطح 3 این مدرسه تصریح کرد: سلامت معنوی صرفا ابزاری جهت بهبود و درمان بیماریهای جسمی و روانی نیست بلکه با چشم اندازی وسیع در پی توسعه همه جانبه فرد و جامعه است.

  ایشان پایه گزاری جامعه سالم، معنوی و خدامحور را در گرو افرادی که از سلامت معنوی برخوردارند دانسته و گفت: خاستگاه اصلی سلامت معنوی در آموزه‌های وحیانی دین اسلام، حقیقت قلب و روح انسان است. از این رو برای رسیدن به سلامت معنوی شایسته است به سرشت و فطرت انسانی رجوع کنیم.

 خانم رجبلو ادامه داد: با توجه به غنایی که در آیات دین مبین اسلام و روایات مذهب تشیع وجود دارد لازم است تحقیقات جامع‌تری درباره تاثیرات دعا در درمان در کشور ما صورت گیرد.

 ایشان در پایان تصریح کرد: شواهد تجربی در غرب، پزشکان غربی را مجبور کرده که قدرت شفای معنوی را قبول کنند. به عنوان نمونه دانشگاه سوتا در آمریکا در مورد تاثیر دعا در سلامت می نویسد: دعا و نماز  رایج ترین روش  غیر دارویی برای درمان درد هاست و امروزه سی مدرسه پزشکی دروس تاثیر ایمان بر پزشکی را ارائه می دهند. از این رو افرادی که با اندیشه واهی تاثیرات دعا را انکار می کنند از علوم روز و تحقیقات علمی هیچ اطلاعی ندارند.

 

پژوهشگر: سمانه ملامحمدزمانی

چکیده :               

هدف کلی پژوهش حاضر تبیین جایگاه تربیت جهت ارائه الگویی در توسعه سبک زندگی اسلامی می باشد که در این خصوص سعی گردیده با الهام از سیره تربیتی اهل بیت (ع) بتوان به سبک زندگی مطلوب و جامعه ای ایده آل دست یافت . در این نوشتار، سعی شده روش های تربیتی اهل بیت (ع) با استفاده از سخنان و سیره عملی آن بزرگواران استخراج و به صورت ساده و قابل فهم ارائه گردد و با معرفی مؤلفه های سبک زندگی اسلامی و شاخص های تربیتی مبتنی بر سیره اهل بیت (ع) ، به تبیین اهمیت جایگاه تربیت در توسعه سبک زندگی اسلامی بپردازد .

واژگان کلیدی : اهل بیت (ع) ، سبک زندگی اسلامی ، سیره تربیتی

کتاب «بهترین‌ها و بدترین‌ها از دیدگاه نهج‌البلاغه» اثر علامه آیت الله مصباح یزدی و توسط انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) منتشر شداین کتاب به دو بخش تقسیم می شود. بخش نخست اوصاف بندگان شایسته خداوند به عنوان بهترین ها و بخش دوم نیز اوصاف دوستان و سرسپردگان شیطان به عنوان بدترین ها را از دیدگاه نهج البلاغه بر شمرده است.
در بخش نخست این نوشتار، مباحث ذیل بیان شده است: ضرورت مبارزه با نفس و مفهوم آن و عقل در علم اخلاق؛ عوامل هدایت انسان به کمال و تعالی و نقش یاری خداوند در مبارزه با نفس؛ ستایش اندوه و ترس از خداوند؛ دلیل سفارش به حزن و اندوه و ترس در آموزه های دینی با ذکر فواید ترس از خداوند و رفع شبهات موجود در این زمینه و نیز، اشاره به شادی مطلوب از دیدگاه اسلام و…
و بخش دوم این کتاب مباحث ذیل بیان شده است: نکوهش بدعت گروی و دعوت به گمراهی ،شبهه افکنان و جاهلان عالم نما و فرجام منحرف کردن دیگران از مسیر حق؛ بیان جلوه هایی از انحراف و سوء استفاده از قرآن با تأکید بر ایجاد سازگاری برای فهم درست قرآن وسنت؛ ویژگی های دوستان و سرسپردگان شیطان؛ مراتب سه گانه انسان ها (مخلصین، متقین و گنه کاران)؛ توجیه علمی تسلط شیطان بر انسان با شاهد آوردن مسئله هیپنوتیزم؛ شکوه امیرمؤمنان(ع) از شیوه قضاوت در روزگار خویش؛ نهی از اختلاف در دین با توجه به آیات قرآن و با ذکر عصمت پیامبر در ابلاغ دین و پاسخ به شبهه پلورالیزم دینی.

این اثر گرانقدر در کتابخانه موسسه آموزش عالی الزهرا(س) گرگان موجود می باشد. 
https://eitaa.com/lib_alzahragorgan

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه عالی و تخصصی الزهرا(س) گرگان نشست علمی با عنوان ” معرفی کتاب اربعین موسوی” شرح و تفسیر چهل حدیث قدسی از طریق سامانه سیما در تاریخ 99/10/8 و با حضور جمعی از طلاب و اساتید این مدرسه برگزار گردید.

در این نشست که با سخنرانی نویسنده این کتاب سرکار خانم سیده طاهره موسوی در روز شهادت حضرت صدیقه طاهره  برگزار گردید ابتدا  ایشان  به بیان سخنانی در زمینه شخصیت حضرت زهرا (س) پرداخت و گفت:

از صفات ثبوتیه یا از صفات سلبیه حضرت زهرا (سلام الله علیها) صحبت کردن در حقیقت تعریف از بخشی از خصوصیات ایشان خواهد بود نه تعریف حقیقی، زیرا از طرفی الفاظ توانایی رساندن  عظمت شخصیت ایشان را ندارند و از طرف دیگر هر کس در سطح فهم خودش سخن می گوید در حالی که معرِّف باید أجلی از معرف و محیط به او باشد که بتواند معرَّف را بشناساند و حق تعریف را ادا کند

ایشان در ادامه گفتند:  این تعریف‌ها مثل تعریف در مورد خصوصیات فرزندداری ، همسرداری یا دفاع از ولایت یا بیان مظلومیت حضرت زهرا (سلام الله علیها) تنها بیان بخشی از اوصاف ظاهری حضرت می باشد اما هیچکدام از این تعریفات نمی تواند حقیقت وجودی ایشان را تبیین نماید.

استاد حوزه با بیان اینکه انسان کامل، عِدل قرآن است ودرجات بهشت با درجات انسان تعیین می شود، ادامه داد: قرآن کریم در مورد مراتب بالای نعمات بهشتی می‌فرماید: فلا تعلم نفس ما اُخفِیَ لهم مِن قره أعین ، در آنجا چیزهایی است نه چشمی دیده ونه گوشی شنیده است وحتی به قلب انسانی خطور نکرده است، لذا تعریف انسان کامل هم  به سبب بی نهایت بودن تطورات وجودی انسان، امکان پذیر نیست. لذا آنچه در تبیین مقام حضرت زهرا (سلام الله علیها) می توان اذعان کرد اینکه حضرت به لحاظ مقام و جایگاه ، از همه انبیای الهی برتر است، پیامبر اکرم(ص) وارث همه انبیای الهی است و اوصیای پیغمبر(ص)، وارث پیغمبر(ص) هستند و تمام مقاماتی که برای آنان متصور است، برای حضرت زهرا(س) نیز مفروض است.

وی حضرت زهرا(س) را سیده نساء، پیشوا و اسوه همگان معرفی کرد و بر اقتدا کردن به حضرت زهرا(س) به عنوان اسوه و الگوی جامع، در مسیر تکاملی انسان توصیه کرد و با استناد به زیارت نامه حضرت(س)، یکی از درخواست های این زیارت را تطهیر نفس دانست و وسیله تطهیر نفس را ولایت ائمه اطهار(علیهم السلام) برشمرد.

خانم موسوی در ادامه با استناد به حدیث معروف از پیامبر(ص)به توضیح و تشریح اهداف نگارش کتاب اربعین موسویه پرداخت و گفت: در بیان هدف از تدوین و تالیف این کتاب همین بس که پیامبر(صلوات الله علیه) می فرمایند: من حفظ علی امتی اربعین حدیثا یطلب بذلک وجه الله عز و جل و الدار الآخره حشره الله یوم القیامه مع النبیین و الصدیقین و الشهداء و الصالحین و حسن اولئک رفیقا

وی، مراد از حفظ احادیث را، عمل براساس آن دانست و ضمن بیان این نکته که اربعین گیری با اربعین نویسی متفاوت است افزود: این دست احادیث مبنای نگارش اربعین حدیث توسط علماء شده است و بیان دیگری از پیامبر(صلوات الله علیه) رسیده که مبنای اربعین گیری شده است. من اخلص لله اربعین صباحا جرت ینابیع الحکمه من قلبه علی لسانه با توجه به این موضوع من خواستم بین این دو کلام پیامبر(صلوات الله علیه) پیوند بزنم به گونه ای که این احادیث مبنای عمل قرار گیرد و در نتیجه حکمتی که توسط پیامبر(ص) وعده داده شده نصیب انسان گردد.

استاد حوزه و دانشگاه  با بیان اینکه اربعین نویسی شیوه های متفاوتی دارد ادامه داد: مدتها بود که در این آرزو به سر می‌بردم که اربعین نویسی داشته باشم ولی نمی دانستم شیوه کار را چگونه برگزینم آیا احادیث از یک معصوم باشد یا از همه معصومین؟ اخلاقی باشد یا معرفتی یا فقهی؟ احادیث با شرح وتوضیح باشد یا صرفاً چهل حدیث جمع‌آوری شود؟ با توجه به اینکه احادیث قدسی را کنز عظیمی می دانم که مورد استفاده و بهره مندی معنوی قرار نگرفته است، مبنای کار را جمع آوری این احادیث قرار دادم.

وی با اشاره به مشکلات تدوین این کتاب بیان داشت : کمبود احادیث  و در دسترس نبودن آنها و نبودن منابعی که محتوای این احادیث را مورد بحث قرار داده باشد  انجام کار را سنگین می نمود ولی عاملی از درون، به صوت اعلا به من نوید می داد که این کار شدنی است و همین ادامه کار را سهل می کرد.

مسئول پاسخگویی به سوالات شرعی دفتر مقام معظم رهبری احادیث این کتاب را معرفتی و اعتقادی و بخشی از آن را اخلاقی برشمرد و براساس روایت پیامبر(ص) که علم را شامل حکمت بالغه، فریضه عادله و سنت قائمه خوانده است دانست و گفت: این تقسیم بندی مربوط به نشئات وجودی انسان است و این نشئات محیط و محاط به هم هستند یعنی مرتبه پایین تر وجود انسان، وامدار مرتبه بالاتر وجودی انسان است تا زمانی که مرتبه اعتقادات و معارف تقویت نشود، نمی توان در بخش اخلاقیات موفق شد. و تا وقتی که در بخش اخلاقیات خودسازی نباشد نمی‌توان در مرتبه عمل موفق بود.

وی گفت:به لحاظ سندی در این روایات استناد به بزرگانی کردم که آ نها به سند این احادیث  اتکا کردند و به مباحث رجالی نپرداختم  زیرا بخش عظیمی از کتاب را در برمی گرفت.

ایشان انگیزه دیگر خود از نگارش این کتاب را عدم شرح و تبیین درست احادیث دانسته و چنین بیان کرد: وقتی احادیث درست تشریح نمی‌شود مبنای برداشت نادرست قرار می‌گیرد که در مسیر حرکت و سیر انسان کندی یا انحراف ایجاد می‌کند، مثلاً عدم تبیین حدیث جهادالمرأة حسن التبعل باعث پدیده مردسالاری در جامعه شده است در حالی که اگر این کلام پیامبر دقیق مورد بررسی قرار بگیرد و زن جایگاهش را درخانواده پیدا ‌کند، می تواند استحکام نظام خانواده را به دنبال داشته باشد و در پی آن در سازندگی اجتماع موثر واقع گردد. یا نتیجه برداشت نادرست از حدیث حب علی حسنه لا یضر معها سیئه و….  آزادی در عمل شده است که کافی است انسان حب علی (ع) را داشته باشد تا بتواند هر گناهی را انجام دهد در حالی که این فکر کاملا اشتباه است. لذا هدف اربعین نویسی تحلیل معرفتی احادیث است به گونه ای که راهگشا باشد و منجر به عمل شود و برخی احادیث چالشی و بحث برانگیز را متعمدا را انتخاب کرده ام که به معرفت بیانجامد.

ایشان در پایان نوید نگارش اربعینیات دیگری را دادند و گفتند: در حال حاضر مشغول نگارش جلد دوم  اربعین حدیث نبوی  هستم و انشاءلله بعد از آن، قصد نگارش اربعین علوی و اربعین فاطمی را دارم. ایشان در ادامه گفتند : شرح و توضیح “حدیث جنود عقل وجهل” از امام صادق(ع) را نیز در دست دارند در این حدیث  75 جُند عقل وجهل نام برده شده و امام خمینی(ره) در کتاب شرح حدیث جنود عقل و جهل 25 جُند را شرح کردند و من مدتی است که مشغول نگارش و شرح باقی جنود عقل و جهل هستم .

 

 

 

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه عالی و تخصصی الزهرا(س) گرگان اولین «کارگاه مهارت افزایی طرحنامه نویسی» با حضور جناب آقای دکتر سرگزی در تاریخ99/9/23  از سامانه سیما برگزار گردید.

در این کارگاه دکتر  سرگزی در ابتدا به بیان شرایط نگارش طرحنامه تفصیلی پرداخته و گفت: برای نوشتن تحقیق لازم است آمادگی کافی داشته باشیم. لازمه آمادگی، داشتن دانش کافی در ارتباط با موضوع می باشد و برای داشتن دانش کافی، باید به شناخت برسیم.

ایشان لازمه شناخت را مطالعه در زمینه موضوع تحقیق دانسته و گفت: محقق باید موضوع تحقیق، اجزای تحقیق، بخش های مختلف تحقیق و افرادی که در این باره صحبت کرده‌اند، نظریه ها و‌ دیدگاه های مرتبط با موضوع تحقیق را بشناسد؛ بنابراین اولین گام بعد از انتخاب موضوع، مطالعه است.

وی در ادامه به بیان ویژگی های موضوع تحقیق پرداخته و گفت: اولین گام در انتخاب موضوع، علاقه می باشد که باعث ایجاد انگیزه در فرد می‌شود. همچنین موضوعی انتخاب شود که منابع کافی در آن زمینه وجود داشته باشد و کاربردی باشد تا مخاطبان بتوانند از آن استفاده کنند.

 ایشان راهکار برای شناخت وجود منابع کافی در زمینه موضوع را فضای مجازی دانسته و گفت: عنوان به گونه‌ای باشد که امکان جمع آوری اطلاعات در آن زمینه وجود داشته باشد. اگر منابع کافی در زمینه موضوع وجود نداشته باشد هنگام انجام کار با مشکل مواجه می شویم.

استاد سرگزی بعد از انتخاب موضوع نخستین گام برای نگارش موضوع را نوشتن تعریف و تبیین دانسته و گفت: بهتر است تعریف و تبیین در قالب چند سوال نوشته شود. تعریف و تبیین مقدمه ای برای ورود به بحث باید داشته باشد اگر پیشینه تاریخی موضوع موجود باشد همان به عنوان مقدمه به صورت کلی نوشته می شود. اگر موضوع دارای پیشینه تاریخی نباشد چهار الی پنج سطر در مورد موضوع به عنوان مقدمه نوشته می شود.

وی در ادامه گفت: اگر متغیر دارای انواع باشد انواع آن را می نویسیم ولی اگر انواع  نداشت از آن رد میشویم.

 بعد به تعریف متغیر مورد نظر با توجه به منابع معتبر موجود می پردازیم اگر تعریف در منابع معتبر موجود نبود منظور خود را به عنوان تعریف از متغیر می نویسیم.

 ایشان  در ادامه بیان کرد: در ادامه  سوال از پیشینه تحقیق می‌کنیم که پاسخ باید مثبت باشد یعنی باید مطالعه در زمینه تحقیق انجام شده باشد. اگر پاسخ مثبت نباشد باید متغیر را عوض کنیم. مطالعات انجام شده در این زمینه باید از تنوع بالایی برخوردار باشد.

وی بیان سه مورد پیشینه در تعریف و تبیین و اینکه از قدیم به جدید باشد را لازم دانسته و گفت: بعد از بیان پیشینه در تعریف و تبیین باید به نقد اقدامات انجام شده و بیان جنبه‌های مثبت و منفی کار تحقیقی که انجام گرفته وخلأ مطالعاتی پرداخته شود.

ایشان شاخصه کار علمی را نقد منصفانه دانسته و گفت:  در نقد مطالعات انجام شده، هیچ تعصبی جایز نیست، در یک نوشته علمی باید از مخالف خود با احترام یاد کنیم. بعد از دیدن نظرات دیگران به خلأ مطالعاتی اشاره می شود. نهایتاً سوال اصلی و مسئله اصلی تحقیق نوشته می شود.

استاد سرگزی اهمیت و ضرورت تحقیق را دو کلمه کاملا متفاوت دانسته و گفت:  ضرورت تحقیق همان چرایی انجام تحقیق است. مستندات مربوطه باید ارائه داده شود. ضرورت تحقیق پاسخ این سوال است که چه عامل و دغدغه ذهنی باعث گردید که این موضوع انتخاب شود.

 وی اهمیت را نتایج مثبتی که از  نگارش تحقیق متوجه جامعه هدف می شود دانسته و گفت: در حقیقت در ضرورت وحشت ایجاد می کنیم وحشتی که به نوعی مستند است و در اهمیت باغ سبز نشان داده می شود. یعنی اگر این مطالعات انجام شود چه اتفاقات مثبتی رخ می دهد.

 ایشان طرح تحقیق را نقشه و برنامه کاری دانسته و گفت: هرچه اطلاعات شما در مورد موضوع مورد مطالعه بیشتر باشد نقشه شما دقیق تر است و به اجزایش بهتر اشاره می‌شود.

 استاد سرگزی در پایان گفت: برای خواندن سعی کنید کار خود را با مطالعه مقالات شروع کنید چون در مقالات به نظرات مختلف و منابع مرتبط اشاره شده است و بهترین مقالات مقالاتی است که به سبک ترکیبی یعنی بیان چند دیدگاه در یک پاراگراف نوشته شده باشد.

 

 

محققين: عاطفه حسن نژاد، اشتغال به تحصیل سطح3

 

از جمله شخصیت های بارز معاصر در حیطه قرآن پژوهی علامه معرفت می باشد که آثار برجای مانده از این عالم شیعی پاسخگوی بسیاری از مسائل علوم قرآنی بوده است. ایشان از محدود علمایی بودند که آرای قرآنی و تفسیریشان در سطح جهان مورد توجه و تدریس و بحث است. کتاب های ایشان در عرصه بین المللی دارای اهمیت به سزایی است به گونه ای که علامه معرفت علاقه مند بود همه فعالیت های حوزه در سطح بین المللی و گسترده به سرانجام برسد .

علامه معرفت ، افزون بر اصل کارآمدی احادیث معصومان (ع) ، در تفسیر و دلایل آن ، اینکه در چه نوع موضوعاتی تفسیر با بحث ارتباط دارد یا چه حدیثی ، حدیث تفسیری محسوب است ، احادیث چه بخشی از آیات را تفسیر کرده اند ، حاملان روایات تفسیری چه کسانی هستند و از همه مهمتر اینکه راه نقد و پالایش حدیث تفسیری چیست ، وجوه متعددی است که در این حوزه از آثار آن بزرگوار قابل برداشت است .

ویژگی آیت الله معرفت

یکی از ویژگی های آیت الله معرفت جامعیت ایشان است که افزون بر مباحث فقهی و اصولی به مباحث قرآنی و علوم قرانی نیز پرداختند . طبق گفته خودشان در میان علوم اسلامی بیشتر علاقه شان به فقه و قران بوده است ، از این رو ، آثارشان در این دو زمینه است ؛ گرچه از دروس فلسفه  و حکمت متعالیه هم بهره برده اند . البته خودشان می گویند و اینجانب رشته علوم قرآنی را برگزیدم و پایه تحقیقاتم در این رشته گردید . ایشان علت روی آوردن به رشته علوم قرآنی را این گونه بیان می کند : انگیزه پرداختن به مسائل قرآنی در کنار فقه و اصول آن بود که هنگام مراجعات و مطالعه برای آمادگی تدریس تفسیر ، به حقیقت تلخی برخورد نمودم و آن فقدان بحث زنده پیرامون مسائل قرآنی ، در کتابخانه فعلی تشیع بود . این برخورد تلخ از آنجا به وجود آمد که برای تهیه مقاله ای پیرامونمساله «ترجمه قرآن» به کتابخانه اختصاصی قرآن مراجعه می نمودم و در این زمینه کتاب های زیاد که برخی در دو مجله و نیز رساله ها و مقالات بسیار از مصر و غیره در اختیار بود که دانشمندان معاصر آن دیار نوشته بودند ولی در حوزه نجف جز یک برگ اعلامیه حضرت آیت الله شیخ محمد حسین کاشف الغطاء چیز دیگری نیافتم و این امر ، گران نمود و موجب تحقیق در علوم قرآنی شد.( http//quran.isca.ac.ir)

ویژگی های شخصیتی

در تحلیل شخصیت مرحوم آیه الله معرفت باید گفت که ایشان ویژگی های برجسته داشتند که در مجموع ایشان را از حالت فرد بودن خارج کرد و به یک جریان قران پژوهی در ایران و خاورمیانه تبدیل کرد بلکه امروز ایشان

یک جریان در سطح جهان اسلام و سطح بین المللی است . در اینجا به برخی از این ویژگی ها اشاره می کنیم :

1- تلاش و کوشش خستگی نا پذیر

ایشان یک پارچه تلاش و کوشش بود . هر وقت ما برای درس خارج یا جلسات علمی به منزل ایشان مشرف می شدیم ، ایشان معمولا از پشت میز مطالعه و نوشتن بلند می شد و در جلسه شرکت می کرد و پس از جلسه دوباره پشت میز مطالعه می رفت . ایشان در سن هفتاد سالگی گاهی دوازده ساعت کار علمی انجام می داد . من حدود سی جلد از کتاب های ایشان را شناسایی کرده ام که مقداری از آنها منتشر نشده و برخی در حال انتشار است . بیش از صد مقاله تخصصی از ایشان منتشرر شده که در این مقاله ها معمولا نظریات نوینی مطرح شده است . او در گروه ها و مراکز مختلف علمی با فروتنی کامل شرکت می کرد مانند : مرکز جهانی علوم اسلامی ، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه (گروه قرآن پژوهی) دانشگاه رضوی مشهد ، تربیت مدرس قم و شوراهای مختلفی که در سطح مراکز علمی وجود داشت .

2- پایه گذار علوم قرآن

مرحوم آیت الله معرفت ، احیاگر ، بلکه پایه گذار علوم قران در شیعه بود . مفسران شیعه و اهل قران در گذشته علوم قرآن را در مقدمه تفسیر می آوردند .

3- نظریه پردازی های نوین

مرحوم آیت الله معرفت در حوزه های فقه و تفسیر دارای چندین نظریه نو است . نظریه های نو ایشان در مباحث تفسیر و علوم قرآن به قدری مهم است که به نظر من در آینده نزدیک انقلابی در مباحث تفسیری ایجاد خواهد کرد . البته هنوز دیدگاه های ایشان به صورت کامل  در کتاب های تفسیری و علوم قرآنی ما سریان پیدا نکرده است . مهمترین نظریه پردازی های ایشان عبارت اند از :

1- نظریه بطن قرآن 2- نظریه نسخ تمهیدی 3- نظریه تداعی معانی در تفسیر عرفانی 4- دیدگاه خاص در مورد صحابه پیامبر (ص) 5- دیدگاه خاص در نگارش تطبیقی تفسیر 6- نظریه نسب وصفی و انتخاب شخصی در ولایت فقیه

4- شجاعت علمی

حضرت ایت الله معرفت مصداق آیه شریفه «الذین یبلغون رسالات الله و یخشونه ولا یخشون احدا الا الله» (احزاب / 39) بود یعنی وقتی که به یک دیدگاه می رسید ، در عین پایبندی کامل به کتاب و سنت ، چیزی جلو ابراز عقیده اش را نمی گرفت . ایشان چه در بحث های فقهی و اجتهاد و چه در مقام تفسیر و مسائل علوم قرانی نقل خود را با شجاعت بیان می کرد .

5- تلاش برای ایجاد وحدت

کوشش مرحوم آیت الله معرفت در همه کتاب هایش این بود که وحدت مسلمانان از بین نرود . گویا این کلام مرحوم آیت الله العظمی بروجردی (ره) در ذهن ایشان بود که ایه « واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا» (آل عمران / 103) یک اصل حاکم بر کلام اسلامی است و باید بر تمام شئون جامعه اسلامی حاکم باشد . ولذا در تمام نوشته هایش مواظب بود که از بیان و قلمش برای جنگ افروزی و آتش افروزی در جوامع اسلامی سوء استفاده نشود، چنان که امام خمینی (ره) نیز بر وحدت مسلمانان تاکید می کرد .

6- توجه به مسائل و شبهات روز

آیت الله معرفت غیرت دینی داشت . اگر جایی به شیعه و اهل بیت (ع) حمله ای می شد مردانه وارد میدان می شد و جواب می داد . به مسائل فرهنگی روز کاملا توجه داشت و جواب آنها را با قرآن می داد .

7- نگاه فراگیری و جهانی

گستره دید آیت الله معرفت در یک محدوده جغرافیایی یا یک محدوده زمانی نمی گنجید . ایشان مرد آینده بود ، لذا در آینده دیدگاه های او روشن خواهد شد . ایشان مصالح کل امت اسلام را در نظر می گرفت ، نه فرد و منطقه خاصی را . در حقیقت ایشان فرا زمان و فرا مکان بود ، هر کسی با قران انس بگیرد همین خصوصیت را پیدا می کند چون قران این گونه است .( [1] . سایت حفظ و نشر آثار علامه آیت الله محمد هادی معرفت در کلام بزرگان و فضلا www.maedefat.com )

آثار علمی آیت الله معرفت

آثار قرآنی

1- التمهید فی علوم القرآن

2- صیانه القرآن من التعریف

ایشان با رد نظریه برخی از دانشمندان اهل سنت مبنی بر «نسخ التلاوه» و تاویل روایات ضعیف موجود در منابع روایی اهل سنت که مفاد آن ها به حذف برخی سوره ها یا آیات قرآن اشاره دارد، راه حل مناسب را ابطال روایات مزبور و دست کشیدن از روایات مجهول دانسته است .( علی ، نصیری ، معرفت قرآنی ، ج 1 ، ص 187)

3- شبهات و ردود حول القرآن

4- تفسیر الاثری جامع

5- تفسیر و مفسران

آثار فقهی

1- تمهید القواعد : رساله ای در قضای فوائت (نماز های فوت شده)به نام «تمهید القواعد» که بعضا تقریر درس حضرت استاد آیه الله خویی(ره) است که نخستین نوشته فقهی و استدلالی ایشان است که با اسلوب و شیوه تازه مسائل فقهی را بررسی کرده است .

2- حدیث لاتعاد

3- ولایه الفقیه – ابعاد ها و حدود ها

4- مالکیه الارض

5- مسائل فی القضاء

6- جامعه مدنی که مجموعه مقالات ایشان است .

آیه الله معرفت در کلام بزرگان

آیت الله سبحانی

آیه الله معرفت در علوم قرآنی محققی راستین بود که انصافا خلاء علوم قرآنی در تشیع را پر کرد و امروز کتاب المقید هر کجا برود افتخار آیت الله معرفت و حوزه علمیه و شیعه است ؛ زیرا کتابی سرشار از تحقیق و خالی از تنش است .

آیت الله استادی

آیت الله معرفت عمری با قرآن مانوس بود و به قرآن خدمت کرد و زندگی اش می تواند برای اهل علم به ویژه طلاب جوان از جهات مختلف آموزنده باشد .

آیت الله مکارم شیرازی

آن مرحوم عالمی بزرگ از علمای شیعه بود و تحقیقات قرآنی متعددی ارائه دادند که در بعضی از آن زمینه ها خلاء وجود داشت و برخی دیگر نیز تکمیل کارهای دیگران بود .

آیت الله آصفی

می دیدم که آیت الله معرفت چه وقتی که بر استاد اشکال دارد یا از استاد دفاع می کند سنجیده و مرتب و روی اصول بحث علمی حرف می زند .