مطالعه کردن برای بسیاری از افراد از سخت‌ترین کارهای دنیاست. علت این امر می‌تواند عدم آگاهی آن‌ها از روش‌های صحیح و اصولی مطالعه باشد. در واقع مطالعه هنری‌ست که ظرافت‌‌های خاص خود را دارد، در صورتی که این ظرافت ‌ها به کار گرفته شود، موفقیت حتمی است. بسیاری از افراد به دنبال روش‌های صحیح درس خواندن و یادگیری هستند و از شیوه‌هایی مانند حفظ کردن گرفته تا حبس کردن خود در یک اتاق استفاده می‌کنند تا مطالب را در ذهن خود ذخیره کنند. اما گاه متوجه می‌شوند تمام آنچه که خوانده‌اند فراموش کرده و تنها وقت خود را هدر داده‌اند. برای حل این مشکل چه باید کرد؟ در ادامه توضیح می دهیم که می‌توانید از روش‌های مؤثرتری در این زمینه استفاده کنید. برای شروع بحث ابتدا به بحث بهداشت مطالعه می پردازیم:

   ادامه 

به گزارش  معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهرا سلام الله علیها گرگان کارگاه آشنایی با روش تحقیق و امور شکلی و ماهوی تحقیق در این مرکز در تاریخ 29 و 30 آبان ماه برگزار گردید. در این کارگاه علمی حجت الاسلام فرج الله هدایت نیا به بیان نکات لازم در این مبحث پرداخت.
وی ابتدا بیان کرد: منظور ما از روش تحقیق، تلاش علمی برای پاسخ به سوالی است که در ذهن ما وجود دارد. و این که ارائه نتیجه تحقیق در قالب یک متن نوشتاری استاندارد برای این که هنگامی که آن تحقیق در اختیار کس دیگری قرار می گیرد بتواند آن را بخواند و استفاده علمی ببرد.

موضوع تحقیق باید جزئی باشد. همچنین تا حد امکان باید بدیع باشد و از انتخاب موضوعات تکراری خودداری شود.

وی سپس ادامه داد: هدف از تحقیق و پژوهش حل مسأله است؛ پس هر تحقیقی مسأله‌ای دارد و محقق می‌کوشد آن را حل کند. مقصود از «مسأله» گاهی یک پرسش ساده است (Question). ممکن است دیگران به این پرسش پاسخ داده باشند ولی محقق پاسخ آن را نمی‌داند؛ به همین دلیل منابع مربوط را بررسی می‌کند تا پاسخ سوال خود را بیابد. مراد از «مسأله» در مقالات علمی- پژوهشی، پرسش به معنی فوق نیست؛ بلکه مقصود از آن معضل یا مشکل علمی است (problem) که تا کنون به آن پاسخ داده نشده یا پاسخ‌های داده شده به نظر پژوهشگر نادرست و ناکافی است. در این‌صورت، محقق فرضیه‌ی جدیدی دارد و می‌کوشد آن را اثبات نماید.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد:
مسأله اصلی تحقیق نوعاً به سؤالات جزئی یا فرعی تجزیه می‌گردد. بنابراین، مؤلف باید در مقدمه و ذیل تبیین مسأله اصلی، سؤالات فرعی آن را نیز بیان کند. باید توجه داشت که سؤالات تحقیق به صورت قضیه «هلیه بسیطه» مطرح نشود تا بتوان با بلی یا خیر به آن پاسخ داد. مثلاً به جای این پرسش که «آیا معامله ربوی باطل است؟»، گفت شود: «معامله ربوی در فقه اسلامی و حقوق ایران چه آثاری دارد؟».

هدایت نیا گفت:
فرضیه به «راه حل پیشنهادی پژوهشگر برای پاسخگویی به مسأله» اطلاق می‌گردد. به بیان دیگر فرضیه عبارت است از «پاسخ فرضی و یا حدس زیرکانه پژوهشگر به مسأله پژوهش». محقق باید بکوشد تفاوت فرضیه پیشنهادی خود با فرضیه یا فرضیه‌های رقیب را بیان کند. مثلاً برای مسأله «ماهیت حقوقی نشوز» می‌توان فرضیه‌ای به این مضمون پیشنهاد کرد: «نشوز در حقوق ایران ماهیت مدنی و جزایی دارد».

نتیجه پژوهش ممکن است تأیید فرضیه پیشنهادی یا ردّ آن باشد. بنابراین، دغدغه پژوهشگر نباید تأیید فرضیه به هر شکل ممکن باشد.

بیان فرضیه برای مسأله اصلی کفایت می‌کند و سوالات فرعی نیاز به فرضیه ندارد.

وی سپس به بیان  اجزاء و بخش‌های مقاله پرداخت و گفت:
پس از عنوان مقاله، چکیده آن خواهد آمد. چکیده مقاله، متنی در حدود150 تا 200 کلمه است. چکیده خلاصه‌ای از نکات برجسته تحقیق و همانند تبلیغ مقاله است؛ پس باید به گونه‌ای باشد که خوانندگان را جلب کند. خواننده مقاله دوست دارد با خواندن چکیده متوجه شود مقاله درباره چیست و آیا با علائق او مطابقت دارد. متن بسیاری از مقاله‌ها به طور کامل در دسترس ما نیست و گاهی فرصت برای خواندن تمام مقاله نداریم و از این رو چکیده مقاله اهمیت زیادی دارد.

در متنِ چکیده باید از ذکر هرگونه توضیح اضافی خودداری شود. مطالب چکیده باید فقط به صورت گزارش (بدون ارزشیابی و نقد) از زبان خود پژوهشگر (نه نقل قول) به صورت فعل ماضی تهیه شود. چکیده معمولا پس از انجام تحقیق و اتمام آن تهیه ‌می‌شود.

 هدایت نیا اضافه کرد:
کلیدواژه شامل چهار الی شش واژه مفرد یا ترکیبی که مبین مهم‌ترین محورهای متن مقاله باشد. کلیدواژه مانند لینکی است که جستجوگر را در فضای مجازی به متن مقاله راهنمایی می‌کند. بنابراین، باید کلمات مهم و محوری مقاله انتخاب شود.

مقدمه حدود 500 تا 1000 کلمه شامل تبیین مسأله اصلی، اهمیت مسأله، پیشینه مسأله، سؤالات فرعی، فرضیه تحقیق، روش تحقیق، و منطق سازمان‌دهی مطالب تحقیق.

وی سپس ادامه داد:
یکم) متن مقاله حدود 15 الی 20 صفحه است نحوه سازماندهی مطالب باید منطقی بوده و مقاله از انسجام ساختاری برخوردار باشد.

باید دقت شود که تیتر سرگردانی در مقاله نباشد. منظور از تیتر سرگردان، عناوینی است که در سازماندهی قرار ندارد و ارتباط آن با ساختار اصلی مشخص نیست و معلوم نیست که مثلا زیر مجموعه تیتر قبلی است یا مقسم تیتر بعدی.

استاد این کارگاه گفت: برای سازماندهی بهتر و داشتن فهرستی منظم از محتوای تحقیق، لازم است سایز قلم تیترها متفاوت باشد. مثلا سایز تیتر اصلی 16 و تیترهای بعدی به ترتیب 14 و 12 باشد. برای این مقصود بهتر است از سرصفحه یا هدینگ‌های (Heading) خود نرم‌افزار ورد استفاده شود.

دوم) متن مقاله باید به زبان مشخصی باشد (فارسی، عربی، انگلیسی). در صورتی که متن اصلی مقاله (فارسی) است، از نقل متون عربی فقهی در متن مقاله خودداری شود. ذکر آیات و روایات در متن تحقیق مانعی ندارد. ولی بهتر است از روش تقطیع متن استفاده شود تا عبارات مورد استدلال متمایز باشد.

سوم) بهتر است معادل لاتین اصطلاحات تخصصی در داخل پرانتز یا پاورقی نوشته است.

چهارم) در ذکر اسامی مؤلفین از بکار بردن القاب علمی مانند آیت‌الله یا دکتر بطور کلی خودداری شود.

پنجم) تمام نقل قول‌های مستقیم یا غیرمستقیم مقاله باید مستند باشد و در تمام موارد امانت‌داری رعایت گردد. در نقل قول‌های مستقیم، باید عبارتی که نقل می‌شود از متن اصلی خود مؤلف متمایز باشد؛ از طریق تغییر قلم، تورفتگی، تغییر سایز قلم، گیومه ابتدا و انتهای متن.

ششم) مأخذ تمامی مطالب مستقیم و غیرمستقیم مقاله به یکی از دو روش درون‌متنی یا پاورقی تنظیم می‌گردد:

در روش دورن‌متنی ما بین دو پرانتز، به ذکر نام خانوادگی مؤلف، تاریخ نشر، جلد، و صفحه بسنده می‌شود؛ مانند (کاتوزیان، 1385، ص50).

در روش پاورقی، نام و نام خانوادگی، نام اثر، نام مترجم، ناشر، محل نشر، نوبت نشر، سال نشر، جلد، و صفحه ذکر شود؛ مانند (مرتضی مطهری، مجموعه آثار، صدرا، قم، چاپ دوم، 1383، ج19، ص45). این روش ویژه اولین ارجاع است و در ارجاعات بعدی نام و نام خانوادگی، نام اثر و جلد و صفحه کافی است.

در صورتی که مأخذ مطلب استنادی، مجله باشد به یکی از دو روش زیر مستند می‌گردد:

درون‌متنی: (نام خانوادگی مؤلف، سال انتشار مجله، صفحه).

پاورقی: نام و نام خانوادگی مؤلف، «عنوان مقاله»، نام مجله، شماره مجله، سال انتشار، صفحه .

وی ادامه داد: لازم است توجه شود که در نقل‌های متوالی، نیازی به تکرار مأخذ نیست و به ذکر «همان» بسنده می‌شود. در صورتی که مأخذ تکراری ولی جلد یا صفحه متفاوت باشد، جلد و صفحه جدید پس از کلمه همان ذکر می‌گردد. مانند (همان، ج3، ص15).

در صورتی که منبع مورد استفاده یک تا سه مؤلف داشته باشد، نام و نام خانوادگی همه آنان ذکر می‌شود؛ ولی اگر بیش از سه مولف داشته باشد، به ذکر نام مولف اصلی یا مسئول و همکاران بسنده می‌شود (مانند: هدایت‌نیا و همکاران).

 استاد این کارگاه ادامه داد:  مولف باید نتیجه یا نتایج و یافته‌های پژوهش را در ارتباط به مسأله اصلی و سؤالات فرعی که در مقدمه مطرح کرده است، در پایان مقاله به صورت کوتاه گزارش نماید. منظور از نتیجه‌گیری، فقط جمع‌بندی عناوین اصلی و خلاصه‌نویسی نیست، بلکه مجموعه‌ای از نکات کلیدی و توصیه‌هایی برای تحقیقات آتی هم می‌باشد. بنابراین، نتیجه غیر از چکیده تحقیق است.

وی در پایان گفت: تمام منابعی که در تحقیق از آنها استفاده شد، باید در کتاب‌نامه تنظیم گردد.

و ضمایم یا پیوست‌ها؛ در صورتی که مقاله پیوستی داشته باشد (مانند جدول آماری، نمودار یا سند)، در پایان مقاله قرار گیرد.

بازدید طلاب سطح دو از کتابخانه جهت  معرفی کتابخانه

در این نشست ابتدا کتابدار مربوطه (فاطمه  صغری برقرار) با صحبت های انگیزشی سعی نمود طلاب را به مطالعات غیر درسی سوق دهد و نحوه برنامه ریزی صحیح را به آنان آموزش دهد. در ادامه سامانه فراکاوش به طلاب آموزش داده شد و از چگونگی روند اطلاع از کتاب های موجود در کتابخانه از طریق سامانه به آنان توضیح داده شد. در این نشست کتابدار، کتابهای فرهنگ قرانی و معارف و معاریف را برای طلاب معرفی نمود و چگونگی استفاده از این کتب مرجع را به آنان آموزش داد و در پایان نیز در مورد تقسیم بندی کتب در مخزن کتابخانه توضیحاتی داده شد. در پایان جلسه طلاب با توجه به علایقشان، کتاب هایی را برای مطالعه به امانت گرفتند.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان کارگاه موضوع شناسی و طرحنامه نویسی رساله سطح 4 در تاریخ1401/8/19  برگزار گردید. در این کارگاه آقای علوی مهر در ابتدا مهارت هاي تحقيق را شامل موضوع شناسي و موضوع يابي و موضوع گزيني  دانست و بیان کرد: موضوع شناسي و موضوع يابي و موضوع گزيني، منبع شناسي و منبع يابي و منبع گزيني، پرسش‌ شناسي و پرسش سازي، داده آوري (تهيّه پرونده علــمي) و داده‌پردازي، نگارش علمي و گزارش تحقيق بر پايه نقشه مهندسي پژوهشي، سير تکويني و عملياتي مراحل تدوين پايان نامه می باشد.

وی درادامه به توضیح موضوع شناسي (مباحث نظري) پرداخت و گفت: مباحثی همچون چيستي تحقيق و کيستي محقق، اقسام پژوهش‌نامه و اقسام تحقيق، ويژگي هاي موضوع تحقيق، روش هاي مطالعه در موضوع شناسی مطرح می شود.

عضو کارگروه تفسیر تطبیقی سطح 4 این موسسه در توضیح موضوع يابي (مباحث عملياتي) به راهكارهاي عمومي براي موضوع يابي و راهكارهاي اختصاصي براي جوشش زايي موضوع اشاره نمود.

استاد علوی مهر در موضوع گزيني (مباحث عملياتي)، به مباحثی هم چون مراحل موضوع گزيني، چگونگي جزئي کردن موضوعات، موضوع شناسي(مباحث نظري) پرداخت.

وی چيستي تحقيق را شامل تحقیق تکويني یعنی رويارويي با حقيقت و واقعيت؛ تحقیق تشريعي یعنی راهيابي به محضر حقائق؛ حق يابي و حق سازي؛ کیستی محقق یعنیفرد واقع بين و حق پذيري که در پي يافتن حقيقت و اثبات آن است و روش تحقیق یعنی حرکتي برنامه دار و روشمند براي يافتن و ساختن حقيقت دانست.

استاد راهنمای سطح 4 این موسسه گفت: تحقیق روشمند: هر گونه کوشش علمي که بر «مباني» و «منابع» خاصي استوار باشد؛ «مراحل» معيني را سپري کند؛ از «قواعد و ابزار» ويژه‏اي مدد جويد و رسيدن به «هدفي معيّن» را دنبال كند می باشد.

استاد علوی مهر اقسام روش تحقيق را بر اساس منابع كشف حقيقت، عقل و انديشه، تاريخ، وحي، زبان و گفتار، تجربه دانست و اقسام روش تحقيق را روش عقلي و تحليلي، روش نقلي و تاريخي، روش نقلي و وحياني، روش ادبي و زبان شناختي، روش تجربي و عملي، روش ترکيبی دانست.

وی در ادامه به اقسام تحقيقات پرداخته و بیان کرد: تحقیقات به لحاظ اصل موضوع ساده و تك لايه يا تطبيقي و چندلايه، به لحاظ تعلق پژوهش به علوم: تك رشته اي يا ميان رشته اي، به لحاظ حركت پژوهشگر: موضوع محور و متن محور و ترکيبي، به لحاظ هدف تحقيق: بنيادي و كاربردي و گسترشي، به لحاظ قلمرو اجرا و ابزار: ميداني يا محيطي، به لحاظ پردازش اطلاعات: توصيفي يا تحليلي يا انتقادي می باشد.

استاد راهنمای سطح 4 این موسسه در تعریف تحقیق ساده گفت: موضوع به گونه مستقل پژوهش مي شود و هيچ مقايسه و سنجشي با ديگر مباحث يا مسائل وجود ندارد.

وی زمانی که موضوع ميان دو يا چند دين، مذهب،  مكتب، اشخاص يا كتب بررسي و مقايسه مي شود را، تحقیق تطبیقی(مقایسه ای) دانست.

استاد علوی مهر گفت: تحقیق تك رشته اي در مباحث يك شاخه از علم انجام مي شود و تحقیق ميان رشته اي در مسائل چند شاخه از دانش انجام مي شود.

استاد راهنمای سطح 4 این موسسه تحقیق موضوع محور را به دو قسم مسأله و نظريه محور یعنی تبيين و تحليل يك مسأله از راه شناخت صورت مسأله و گردآوري و پردازش اطلاعات مرتبط (علوم انساني) و فرضيه و مشکل محور یعنی اثبات يا ابطال يك فرضيه از راه شناخت متغيرها و آزمون و نتيجه گيري (علوم تجربي) دانست.

وی در ادامه گفت: در تحقیق متن محور تصحيح يا ترجمه و شرح متون، صورت می گیرد و به تحقیق متن محور و موضوع محور تحقیق ترکیبی می گویند.

استاد علوی مهر هدف از تحقیقات راهبردي يا بنيادي را حقيقت‌جويي از راه توليد نظريّات و بررسي و تكميل يا ابطال آن‌ها، هدف از تحقیقات كاربردي و عملي را مشكل‌گشايي و نياززدايي از فرد و جامعه، هدف از تحقیقات گسترشي و توسعه اي را ارتقاي وضعيّت موجود فرد و جامعه به وضعيت مطلوب و برتر دانست.

عضو کارگروه تفسیر تطبیقی سطح 4 این موسسه در ادامه گفت: تحقیقات ميداني و نامحدود در فضايي باز و نامحدود اجرا می شود و به لحاظ ابزار شنيداري و ديداري (مصاحبه) و نوشتاري (پرسشنامه) می باشد و تحقیقات محيطي و محدود در فضايي بسته و محدود اجرا می شود.

وی تحقیق به لحاظ نوع دانش و ابزار  را به سه گونه كتابخانه اي (علوم انساني و اسلامي)، آزمايشگاهي (علوم تجربي)، كارگاهي (علوم فني و مهندسي) دانست.

استاد علوی مهر در ادامه به توضیح اقسام پژوهش به لحاظ شيوه پردازش اطلاعات پرداخته و بیان کرد: تحقیقات توصيفي و گزارشي، در مقطع كارشناسي و سطح 2 انجام می شود و براي شناخت بيش‏تر از وضعيت موجود يا كمك به فرآيند تصميم‏سازي می باشد. تحقیقات توصيفي و تحليلي و استدلالي  در مقطع كارشناسي ارشد و سطح 3 انجام می شود و  بيان صورت مسأله و احتمالاتِ در آن يا ارائه ديدگاه هاي گوناگون و بيان راه حل استدلالي به همراه استنباط  نتايج می باشد و تحقیقات تحليلي و انتقادي و توليدي و نظريه پردازي در مقطع دكتري و سطح 4 انجام می شود و بازخواني يك متن يا بازپژوهي يك نظريه و بيان كمبودها و كاستي هاي آن، ارائه انديشه اي نو يا تحليل تازه از نظريات گذشتگان می باشد.

استاد راهنمای سطح 4 این موسسه گفت: اقسام پژوهش نامه به لحاظ کمّي در مقاله علمي: 10 تا 30 صفحه، در پايان نامه کارشناسي ارشد: 100 تا 150 صفحه، در رساله دکتري: 200 تا 400 صفحه، در کتاب: 200 تا 900 صفحه، در دانش نامه: 500 تا 3000 صفحه می باشد.

وی در ادامه به اقسام پژوهشنامه به لحاظ کيفي پرداخت و اشاره کرد: نوشتار عمومي، یعنی گزارش ديدگاهها در قالب نقشه مهندسي که شامل مقاله عمومي يا تحقيق پاياني دوره كارشناسي میباشد، نوشتار  نيمه تخصصي؛  گزارش ديدگاه ديگران همراه با تحليل مباني و ادله در قالب نقشه مهندسي که شامل مقاله تخصصي يا پايان نامه كارشناسي ارشد، نوشتار  تمام تخصصي؛ گزارش ديدگاه ديگران همراه با تحليل مباني و ادله و نقد آنها و اظهار نظر که شامل مقاله پژوهشي يا رساله دكتري می باشد.

 استاد علوی مهر مطالعه را خواندن همراه با يادگيري و يادسپاري دانست و گفت: شناسايي كتاب و نويسنده و محتواي آن، خواندن كتاب (بلندخواني يا زمزمه‌خواني يا صامت‌خواني)، فهميدن مطالب با تعمّق و تفكّر در آن، يادآوري و يادسپاري با مرور ذهني مطالب از جمله مراحل مطالعه می باشد.

 عضو کارگروه تفسیر تطبیقی سطح 4 این موسسه روش هاي مطالعه را شامل مطالعه اكتشافي (جستاري)، مطالعه متني (عبارت‌خواني) و مطالعه انتقادي (دقيق خواني) دانست.

وی در ادامه در توضیح موضوع يابي به بیان ويژگي هاي موضوع تحقيق پرداخته و گفت: جوششي بودن موضوع (نه کوششي و سفارشي)، داراي اهميّت و اولويّت (بديع و غيرتکراري)، رسايي و شفافيت و جذابيت (نه معما يا کليشه اي)، مختصر و مفيد بدون پيش داوری (شبه جمله ناظر به مسئله)، فنّي و تخصصي (الفاظ علمي ناظر به کليدواژه هاي تحقيق)، جزئي و محدود (زمان، مکان، اشخاص، مکاتب، مذاهب)، روشني قلمرو مسئله (تناسب با حجم تحقيق) و برخورداري از منابع كافي و در دسترس از جمله ویژگیهای موضوع تحقیق می باشد.

 استاد علوی مهر از جمله راهكارهاي عمومي براي موضوع يابي را تقويت حس كنجكاوي و غلبه بر پيش فرض ها و الگوهاي ذهني، مشورت با اساتيد و استفاده از تجربه كارشناسان آگاه، مطالعه پژوهش ها درباره موضوعي كلي و كشف نقاط ابهام و…. دانست.

عضو کارگروه تفسیر تطبیقی سطح 4 این موسسه کشف گرايش علمي (عمومي و تخصصي) پژوهشگر، کشف زير شاخه هاي مورد علاقه در گرايش تخصصي پژوهشگر و… را از جمله راهكارهاي اختصاصي براي جوشش زايي موضوع دانست.

وی گفت:  موضوعات يافت شده در مرحله موضوع يابي، بر اساس الگوي مهندسي پژوهش، برپايه تحقيقات تطبيقي وميان رشته اي، مشورت با اساتيد مرتبط و اولويت سنجي موضوعات مستخرج و… پالایش می شود.

استاد علوی مهر چيستي و گونه و گستره شناسي موضوع(ماهيت و اقسام وانواع موضوع)، ديده‌شناسي موضوع (برشماري ديدگاه‌ها و احتمال‌ها درباره موضوع)، چرائي‌شناسي موضوع (مستدل‌سازي يافته‌ها  و بيان ادلّه يک موضوع)، روش‌شناسي موضوع (بيان راهکارها و زمينه‌ها و عوامل موضوع)، آسيب‌شناسي موضوع (بيان آفت‌ها و خطرها و موانع موضوع)، نمادشناسي موضوع (بيان نشانه‌ها و ويژگي‌هاي موضوع)، پيامدشناسي موضوع (بيان آثار مثبت و منفي موضوع)، نمودشناسي موضوع (بيان مصاديق و الگوهاي عيني در خارج) و شبهه‌شناسي موضوع (بيان شبهات درباره موضوع و پاسخدهي به آنها) را  پالایش به وسیله الگوی مهندسی پژوهش دانست. و در ادامه به توضیح هر یک از موارد فوق پرداخت.

یکی از کتابهای مرجع و ابزار کلیدی و زیربنایی تولید علم ، اصطلاح‌نامه (تزاروس) می باشد

اصطلاح نامه، مجموعه ای از اصطلاحات یک رشته یا یک حوزه از دانش بشری است که میان آنها روابط معنایی، رده ای و سلسله مراتبی برقرار شده و توانایی آن را دارد که موضوع آن رشته را با همه جنبه های اصلی و فرعی وابسته، به گونه ای نظام یافته و به منظور ذخیره و بازیابی اطلاعات و مقاصد جنبی ارائه دهد.

ادامه

دکتر محمود حکمت‌نیا در کارگاه آموزشی آشنایی با شیوه نگارش مقالات علمی-پژوهشی که با حضور جمعی از طلاب سطح 3 و 4 موسسه آموزش عالی الزهرا(سلام‌الله‌علیها) گرگان در تاریخ1401/8/22 برگزار شد، بیان کرد: اولین رکن در پژوهش مسئله است حال آنکه در اکثر مواقع به دنبال موضوع هستیم؛ مسئله نباید کلی بوده و زمان و مکان در آن مشخص شود.

وی دلایل عدم توانمندی در نگارش مقالات علمی-پژوهشی را توضیح داد و افزود: قبل از انجام هر پژوهشی باید آفت‌های نوشتن را شناخت و مهارت‌های شنیدن، نوشتن، درک مطلب و سخن گفتن را کسب کرد.

استاد حوزه با مرور مهارت‌های پیش از نگارش مقاله از جمله تنظیم فهرست مطالب و منابع، پاورقی، مقدمه و چکیده، به تشریح شیوه علمیت بخشیدن به مطالب مقاله پرداخت و خاطرنشان کرد: در انجام کار پژوهشی باید مبنا را مشخص کرد که نگاه ما به مسائل بسته به نوع فلسفه و تمدن و نگاه انسان دارد.

دکتر حکمت‌نیا به موضوع چالش در انجام پژوهش‌ها نیز اشاره کرد و گفت: چالش‌ها یا در حیطه علمی است یا چالش تصمیم‌گیری و یا در حوزه فناوری؛ چالش‌ها تعارضاتی است که راه‌حل علمی برای حل آنها وجود ندارد و یا نمی‌توان در آن راستا تصمیم‌گیری کرد و یا ابزار و فناوری مناسب برای مواجه با آن را نداریم.

وی فناوری‌ها را بخش مهمی از زندگی روزمره دانست و در بحث مسائل خانوادگی، خانواده را موضوعی تمدنی دانست؛ به این معنا که مسائل خانواده و سبک زندگی آن به نوع فرهنگ و تمدن جوامع بستگی دارد.

استاد دانشگاه بر اصلاح زاویه دید به مسائل تأکید کرد و گفت: اگر محل مسئله بد و اشتباه تشخیص داده شود، مشکل حل نخواهد شد.

  گفتنی است این کارگاه بعدازظهر روزهای 29 و 30 آبان در محل موسسه آموزش عالی الزهرا(سلام‌الله‌علیها) برگزار شد.

” به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهرا (س) گرگان نشست هم اندیشی با موضوع « نقش تعارضات گفتار و رفتار مبلغین در دینداری جامعه» در تاریخ1401/8/22 در این مدرسه برگزار گردید.
در این هم اندیشی ابتدا مریم علیجانی از مبلغین این موسسه به عنوان دبیر جلسه به بیان توضیحاتی در این موضوع پرداخت و سپس چند تن از طلاب به ایراد نظرات خود در این موضوع پرداختند. سپس دبیر جلسه به جمع بندی مطالب و نظرات طلاب در این موضوع به این شرح پرداخت:
لزوم هماهنگی و تطابق بین گفتار و اعمال انسان، مورد تأکید عقل و شرع می باشد. مردان وزنان راستگو (به تعبیر قرآن صادقین وصادقات) کسانی هستند که بین گفتار و عمل شان هماهنگی وجود دارد. اما امروزه رشد رو به افزایش دوگانگی گفتار و رفتار، آفت بسیار بزرگ و خطر عظیمی است که جامعه اسلامی و انقلابی ما را تهدید می کند.
با توجه به این که جامعه ما یک جامعه اسلامی است اما مشاهده می شود طلاب و مبلغین در زندگی فردی و اجتماعی خود علی رغم این ادعا درگفتار و نوشتار، خلاف این ادعا را عمل می کنند و از مهم ترین آسیب های فرهنگ عمومی که البته نخبگان جامعه را نیز در گیر کرده است، تضاد گفتار و رفتار می باشد که مطالبی را در حیطه عقاید، اخلاق، سیاست و… به عنوان دیدگاه ها ومعتقدات خویش (رفتاری، نوشتاری و.. ) بیان می کنند ولی در عمل به آن پایبند نیستند و یا حتی خلاف آن را مرتکب می شوند. خداوند متعال در قران در سوره صف این سوال را به صراحت مطرح ومومنان را به همین دلیل توبیخ فرموده است : « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ * كَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ …..» اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد چرا چيزى مى‏ گوييد كه انجام نمى‏ دهيد. نزد خدا سخت ناپسند است كه چيزى را بگوييد و انجام ندهيد …..»
حدیثی از امام صادق (عليه السلام) در همین زمینه وارد شده است که می فرماید: مردم را به غیر زبان خود به سوی حق دعوت کنید، تا از شما تقوی و تلاش و کوشش، نماز و کارهای خیر راببینند. همانا این اعمال دعوت کننده به سوی خیر هستند.
در واقع امام (علیه السلام) به یک نکته تربیتی اشاره می کند و آن این که: اگر اقدام های عملی افراد در معرض دید دیگران باشد آنان را جذب کرده، انگیزه و زمینه تحقق همان افعال را در آنان فراهم می سازد.
امام علی (علیه السلام) در سخن صریحی در این زمینه می فرماید: کسی که خود را امام و رهبر مردم ساخته باید پیش از آن که به تعلیم دیگران بپردازد به تعلیم خویش اقدام نماید، و پیش از آن که با گفتار تربیت نماید با رفتار و کردار خویش تربیت نماید. در این حدیث امام علی (علیه السلام) بر سیره عملی در تربیت تاکید دارد و به دو ویژگی مهمی که مربی و مبلغ باید داشته باشد تاکید می کند: این که مربی باید قبل از هر امر دیگری، به کسب صلاحیت علمی و اخلاقی لازم بپردازد و نیز این که عمل و رفتار او بر سخن و گفتارش مقدم بوده و فعل و قولش هماهنگ و موید یک دیگر باشد.
در آیه 44 سوره مبارکه بقره خداوند متعال می فرماید:
أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ‏ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُون
آيا مردم را به نيكى فرمان مى‏دهيد و خود را [در ارتباط با نيكى‏] فراموش مى‏كنيد؟ در حالى كه كتاب [تورات را كه با شدت به نيكى دعوتتان كرده‏] مى‏خوانيد. آيا [به وضع زيان‏بار و خطرناك خود] نمى‏انديشيد؟
لازمه‏ى خردورزى و تفكر آن است كه انسان خود به آنچه مى‏گويد عمل كند؛ و گفتار بدون عمل نتيجه‏ى بى‏خردى است و شرع به این مطلب تاکید دارد.
در روایات به این امر مهم تاکید شده است:
امام صادق عليه السلام: موعظه‏ى عالم بى‏عمل، چون باران بر روى سنگ است كه در دلها نفوذ نمى‏كند.
-امام على (علیه السلام ) در این رابطه مى‏فرمايد: « اى مردم به خدا سوگند شما را به هيچ طاعتى تشويق نمى‏كنم مگر قبلا خودم آن را انجام مى‏دهم و از هيچ كار خلافى باز نمى‏دارم مگر اينكه پيش از شما از آن دورى جسته‏ ام»
بنابراین آمران به معروف، بايد خود عامل به معروف باشند.و اگر مقدّمات فراموشى را خودمان فراهم كرده باشيم، معذور نيستيم. عذر فراموشكارى پذيرفته است كه بى‏تقصير باشد. .
عوامل فردی مغایرت گفتار با رفتار عبارتند از: ضعف ایمان(عدم خداباوری و معادباوری)، تعصب نژادی و مذهبی، انگیزه های روانی ، دنیادوستی و هوی پرستی، نفاق و روحیه منافقانه، بخل، استکبار و غرور، لجاجت ،حسادت ، بهانه جویی، ضعف اراده .
عوامل اجتماعی عبارتند از: عوامل خانوادگی، فرهنگی، سیاسی و تاریخی و عوامل اقتصادی
محرومیت،عدم صداقت والدین، نابرابری و فرق گذاشتن بین فرزندان، تعارضات رفتاری افراد، تناقضات رفتاری والدین، عدم وفای به وعده از جمله عوامل خانوادگی است. در عوامل فرهنگی، رفتار معلمان و اساتید، نقش رسانه ها و فضای مجازی ، منش روحانیون و زمامداران نظام اسلامی بسیار موثراست. عوامل سیاسی و تاریخی این مساله: گسترش اباحه‌گری، ترویج مرجئه گری ، شیعیان غُلات می باشد و در عامل اقتصادی فقر و فاصله طبقاتی بسیار موثر می باشد.
و مهم ترین آثار فردی مغایرت گفتار با رفتار: دچار شدن به خشم و غضب الهی، کم شدن اعتماد به نفس و ایجاد سرخوردگی ، عدم آرامش و امنیت اخلاقی، بی اعتبار شدن شخصیت اجتماعی، ایجاد یاس و ناامیدی و مهم ترین آثار اجتماعی آن شعاری نمودن ایمان، آموزش رفتار منافقانه و ریاکارانه، شیوع بی‌اعتمادی و تزلزل در افراد، گسترش روحیه تجمل طلبی و بی ارزش شدن زهد و ساده زیستی.و….. می توان اشاره نمود.
مهم ترین مساله تاثیر گزار در این موضوع منش مبلغین و زمامداران نظام اسلامی می باشد زیرا که مبلغین نقش تربیتی ویزه ای برای افراد جامعه دارند
سخن گفتن و دیگران را به کار خیر دعوت کردن امر بسیار با ارزشی است که مورد تاکید بسیار در قرآن کریم و روایات اسلامی می باشد.اما همین امر باارزش و پسندیده زمانی موثر است که گوینده و مبلغ به آنچه می‌گوید خود عمل نماید و حتی پیش از گفتن، به آن عامل باشد.
در فرآیند انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر اگر مخاطب بین دل و زبان گوینده ناهماهنگی ببیند طبیعتاً نیز از قول او تاثیری نمی گیرد.
از طرف دیگر می توان گفت مبلغین به عنوان الگو، نقش مهمی در این عرصه دارند به طوری که هرچه قدرت نفوذ الگوها بیشتر و زمینة پذیرش آماده‌تر باشد، نمونه‌برداری کامل‌تر صورت می‌گیرد.
از پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) روايت شده است كه فرمود:
دو گروه از امّت من باشند كه چون صالح شوند، امّتم صالح شود، و چون فاسد شوند، امّتم فاسد شود. گفتند: اى رسول خدا، آنان چه كسانى‌اند؟ فرمود:] فقيهان و زمامداران.
قرآن کریم می‌فرماید: ﴿ وَإِذَاأ َرَدْنَاأَن نُّهْلِکَ قَرْیَةً أَمَرْنَا مُتْرَفِیهَا فَفَسَقُواْ فِیهَا فَحَقَّ عَلَیْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْنَاهَا تَدْمِیرًا: و هنگامى که بخواهیم شهر و دیارى را هلاک کنیم، نخست اوامر خود را براى مترفین آنجا، بیان مى‏داریم، سپس هنگامى که به مخالفت برخاستند و استحقاق مجازات یافتند، آنها را به شدّت درهم مى‏کوبیم﴾ با توجّه به این آیة شریفه، قدرت نفوذ الگوها و بزرگان کاملا مشخص است، به ‌گونه‌ای که وقتی آنان دچار فساد می‌شوند، زیردستانشان از آنان تقلید و الگوبرداری می‌کنند و تباه می‌شوند. به همین دلیل است که نقش الگوها، حسّاس‌ترین نقش تربیتی است، تا جایی که الگوهای صالح، مردم را به اصلاح می‌رسانند و الگوهای فاسد مردم را به فساد می‌کشانند
اگر مجریان و مسؤولان حکومت، مردمانی صالح و متعهد باشند، از باب «النّاس علی دین مُلُوکِهِم» مردم به تدریج اصلاح می شوند، ولی چنانچه آنان در تربیت و مراقبت از نفس خود سستی کنند و به دنیاگرایی روی آورند، آرام آرام جامعه نیز لباس صلاح را از تن بیرون کرده و رو به تباهی خواهد گذاشت. آنگاه نصیحت ناصحان بی اثر می ماند و صالحان امت تضعیف و منزوی می گردند و افراد ناشایست و تهی از ارزش های انسانی میدان دار خواهند شد.
امیرمؤمنان علی (علیه السلام) در این مورد می فرمایند: پس رعیت اصلاح نمی شوند، جز آنکه زمامداران اصلاح گردند».
این موضوع در حکومت های دینی که متولیان، زمامداران آن اهل دین می باشند، از اهمیت و حساسیت بیشتری برخوردار است. چرا که صلاح و فساد جوامع به شدت متأثر از عملکرد اینان می باشد. می توان گفت: اگر يكى بودن حرف و عمل واجب است، بر زمامداران و مديران واجب‌تر است، زيرا ناديده انگاشتن آن به معناى ستيزه با خدا و گسستن پيوند قلب‌ها و زوال توانايى ادارۀ درست امور است.
رفتار و گفتار عالمان و فقها در مردم و جامعه اثر فراوان دارد. اگر عالمی صالح باشد، جامعه را به صلاح و رستگاری می کشاند، و چنانچه عالمی فاسد باشد، جامعه را به فساد می کشاند. قرآن در بیان تأثیر عالمان با اشاره به هدایت پذیری نصارا می فرماید:
«ذَلِکَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّیسِینَ وَ رُهْبَانًا وَأ َنَّهُمْ لاَ یسْتَکْبِرُونَ؛ این هدایت پذیری آنان به جهت آن است که در میان ایشان کشیشان و رهبانان عالی هستند که استکبار نمی ورزند.
امام علی (علیه السلام) در این باره می فرماید: لغزش عالِم همچون شکستن کشتی است، غرق می شود و دیگران را هم با خودش غرق می کند»
عملکرد تمام کسانی که به عنوان متولیان دین شناخته می شوند، درنوع سلوک دینی و دینداری و مردمان نقش و تأثیری اساسی دارد، اساساً انسان بیش از آنکه از قول وسخن وتبلیغ متولیان دین تأثیر بپذیرد،از رفتار و سلوک و عملکرد آنان متأثر می شود، و به همین سبب عملکرد متولیان دین، به ویژه عالمان دین در تقویت جایگاه دین یا تضعیف آن در میان مردمان بسیار مهم است و صلاح و فساد آنان با توجه به مراتب و حوزه عملشان جامعه را نیز در بر می گیرد
همانا عالمی که به غیر علم خود عمل کند، چونان جاهل سرگردانی است که از بیماری نادانی شفا نخواهد گرفت، بلکه حجّت بر او قوی تر و حسرت و اندوه بر او استوارتر و در پیشگاه خدا سزاوارتر به نکوهش است».
بنابر آنچه گفته شد مسئولیت عالمان و متولیان دین، بسیار خطیر است، چرا که رفتار و کردار آنان الگو و سرمشقی برای سایر افراد جامعه می باشد و اگر با هم تناقض داشته باشد اجتماع را دچار خسران نموده و طغیان افراد بسیاری را شامل می شود.

“به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزشی عالی حوزوی الزهرا سلام الله علیها گرگان نشست نقد کتاب مسائل جدید کلامی و فلسفه دین در تاریخ 16/8/1401 برگزار گردید. در ابتدای این نشست دکتر محمد حکیمی در تعریف نقد گفت: نقد همان بیان نیکویی ها و محاسن ونیز معایب و ایرادات یک مطلب می باشد.
وی در ادامه با استناد به کلام امام علی «علیه السلام» که کسی که عیب تو را بیان می کند در واقع برای تو خیر خواهی می کند، هدف از نقد را اصلاح متن دانست.
استاد سطح سه این موسسه در بیان محاسن این کتاب گفت: این کتاب جامعیت دارد و تمامی مباحث کلام جدید را گردآوری کرده، کاری که تاکنون سابقه ای نداشته و چنین کاری انجام نشده بود.
علاوه برآن می توان گفت این کتاب دارای بیان روان و روشنی است و نوآوری هایی در چینش مطالب وجود دارد. همه مباحث کلام جدید و مباحث فلسفه دین را کنار هم قرار داده است.
وی در ادامه به بیان ایرادات ظاهری این کتاب پرداخته و گفت: عنوان روی جلد کتاب مناسب نیست. فلسفه دین و کلام جدید، دو دانش متفاوت هستند اگرچه مباحث فلسفه دین و کلام جدید اشتراک دارند اما متکلم و فیلسوف با هم فرق می کنند و نگاه فیلسوف استدلالی است بنابراین عنوان فلسفه دین یا کلام جدید به طور مجزا بهتر بود.
استاد این موسسه دومین اشکال را اغلاط تایپی موجود در این کتاب دانسته و اشاره کرد: با این که این کتاب، کتاب درسی است ولی مانند کتاب درسی تنظیم نشده است. چون کتاب درسی باید عناوین متعدد و بیان یکدست داشته باشد.
وی اشکال دیگر را عدم تقسیم بندی مباحث به شکل درست دانسته و گفت: تعریف دین را به طور بسیار مفصل بیان کرده ولی بحث مهم دیگر را در یک پاراگراف بیان کرده است.
حکیمی رعایت اعتدال در بیان مطالب و تقسیم بندی و عنوان دادن به آنها، شکیل تر بودن فونت و رنگی بودن تیترها و … را از جمله مواردی دانست که در کتب درسی باید رعایت شود.
استاد این موسسه در ادامه به بیان ایرادات محتوایی در متن کتاب پرداخت و گفت: در جلد اول ص 87 در تعریف دین، تعریف های اخلاقی و ماهوی و جامعه شناسی بیان شده است ولذا توضیحات بسیار طولانی شده است. در برخی موارد نیز دیده شده نویسنده محترم کتاب، مطالب را از منابع دست دوم نقل می کند در حالی که مناسب بود وقتی منبع اصلی در دسترس است به آن ارجاع داده شود تا به منبع دست دوم و سوم .
وی اضافه کرد: نویسنده کتاب تعریفی که از حقیقت دین دارد واضح و اجلی نیست. چون معرف باید از معرَف روشن تر باشد.
حکیمی در ادامه بیان کرد: نویسنده در جلد اول در بحث خاستگاه دین نظریه ها را می توانست دسته بندی کند.
استاد سطح سه این موسسه ادامه داد: نویسنده این کتاب در بحث فطرت در جلد 3 دلیل اینکه دین فطری است را بیان نکرده است.
وی سه ایراد مهم محتوائی را بیان نکردن فمینیسم، سکولاریسم، پلورالیسم دانسته و گفت: نویسنده در نقد پلورالیسم می توانست فصل مستقل ایجاد کند.
حکیمی در پایان بیان کرد: نویسنده در جلد 3 در مسئله خدا و شرور، خدا و ما بعد الطبیعه را بیان نکرده است.

“به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان سی و هشتمین پیش نشست کنگره عالمه طباطبائی با عنوان تأویل قرآن از دیدگاه علامه طباطبائی در تاریخ1401/8/2  در موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان برگزار گردید. در ابتدای نشست خانم برقرار به عنوان دبیر جلسه به بیان مقدماتی در باب تأویل پرداخته و گفت: فرهنگ اسلامی به طور بارز و آشکاری متن محور است و تفسیر عالمان مسلمان از قرآن و روایات، شالوده اصلی معرفت علوم دینی را به خود اختصاص می‌دهد که این تفسیر متون، خواه قرآن یا روایات شاخه های مختلف علوم انسانی و اسلامی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. به خاطر همین دانشمندان دغدغه خاصی دارند که چگونه این متون را تفسیرکنند تا از اعمال سلیقه شخصی دور بمانند.
وی در ادامه بیان کرد: فهم متن دینی در دو سطح ظاهر و باطن از دیر زمان مورد دغدغه دانشمندان اسلامی بوده و صاحبان علم در لابلای مباحث به مباحث روانشناختی اشاره می کردند. واژه تاویل هر چند در صدر اسلام در کلام وحی و روایات و در کتب لغت تکرار شده اما از لحاظ اصطلاحی واژه متأخر و نوظهور است.
طلبه سطح 4 این موسسه در ادامه منشأ اختلافات مذهبی بین اندیشمندان علوم انسانی و اسلامی مانند بحث از ذات و صفات خداوند یا بحث جبر و اختیار را ناشی از اختلاف در معنای تاویل و خلط بین معنای لغوی و اصطلاحی تاویل دانسته وگفت بحث تاویل با موضوعاتی مانند محکم و متشابه ظاهر و باطن و جری و تطبیق راسخان در علم مرتبط است و این واژه یکی از پرکاربرد ترین و پیچیده ترین مباحث علوم قرآنی به شمار می رود.
وی در ادامه به بیان معنای تأویل در کتب لغت پرداخته و گفت: واژه تاویل در طول تاریخ دچار تغییر معنی شده و در کتب لغت متقدمین از سده‌های نخستین تا ششم مانند خلیل بن احمد فراهیدی، ازهری، جوهری، راغب اصفهانی به معنای بازگشت یا رجوع به اصل اولیه آن یا تفسیر است. ولی از قرن ششم به بعد اهل لغت بر اساس گرایشات موجود در آن زمان، معنای مجازی تاویل را به عنوان معنای حقیقی تاویل و انتقال از معنای ظاهر به خلاف ظاهر با وجود قرینه دانستند.
در ادامه دکتر مزریی به عنوان ارائه دهنده به بیان تأویل قرآن از دیدگاه علامه طباطبائی پرداخته و گفت: در معنای لغوی و در همه استعمالات هر جایی که تاویل به معنای تفسیر است، مفاد رجوع به اصل در آن اشباع شده است. واژه تأویل از جهت ظاهر و باطن، تاویل و تنزیل، محکم و متشابه با توجه به نظر علامه قابل بررسی است.
وی در ادامه معنای اصطلاحی تاویل را دارای اختلاف دانسته و بیان کرد: برخی مفسران و اصولیون و صاحبان علوم ظاهری، تاویل را به معنای حمل بر خلاف ظاهر با وجود قرینه معنا کردند که این معنا در کتب لغت متاخر موجود است. برخی دیگر مانند عرفا اهل معرفت تاویل را به معنای رسیدن به باطن کلام معنا می‌کنند. برخی فلاسفه مانند فارابی و ابن سینا در برخی متون، تاویل را به معنای رازگشایی و رمز و نماد معنا می‌کنند.
استاد موسسه آموزش عالی عالی الزهراء(س) گرگان به توجه به اینکه واژه تأویل ۱۷ مرتبه در قرآن به کار رفته و کاربردهای مختلفی دارد گفت: تأویل در آیه 7 سوره آل عمران که وصف قرآن قرارگرفته است، مورد بحث ما می باشد.
استاد مزرئی در ادامه به بیان نظر علامه طباطبایی در رابطه با محکم و متشابه و معنای تاویل ذیل همین آیه پرداخته و گفت: از نگاه علامه طباطبایی ظاهر و باطن قرآن با تاویل و تنزیل آن تفاوت دارد. برخی قائلند منظور از ظهر قرآن، تنزیل است و منظور از بطن قرآن، تاویل است اما به نظر علامه طباطبایی در این آیه تاویل غیر از بطن قرآن است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه علامه طباطبایی در کتاب قرآن در اسلام به بحث پیرامون ظاهر و باطن قرآن پرداخته گفت: قرآن با توجه به آیه 3 سوره زخرف ظاهر و باطن دارد و این یکی از مبانی اصلی تاویل است؛ اگر قائل به ظاهر و باطن داشتن قرآن نشویم دیگر بحثی از معنای تاویل در مقابل تنزیل نمی ماند.
عضو کارگروه تفسیر و علوم قرآنی این موسسه در ادامه بیان کرد: با تأمل در این آیه، قرآن دارای حقیقتی در ام الکتاب یعنی کتاب مکنون است. بنابراین قرآن دارای باطنی در ام الکتاب و ظاهری در کتاب تدوینی نزد ما است. روایات ۷ بطن، ۷ هزار بطن و ۷۰ هزار بطن و تا بی نهایت بطن، برای قرآن قائلند.
استاد مزرئی در ادامه گفت: علامه طباطبایی رسیدن به لایه‌های باطنی کلام یعنی عبور از ظاهر که از سنخ معناست را تاویل ندانسته و قائل است این همان ظاهر و باطن است. علامه معتقد است الفاظ، برای قالب ها وضع نشده‌اند بلکه برای روح معنا وضع شده اند. این معنا را علامه طباطبایی در انتقال از معنای ظاهری قرآن به معنای باطنی استفاده می‌کند.
وی روش تفسیر علامه طباطبایی در المیزان را روش قرآن به قرآن دانسته و گفت: علامه تفسیر خودش را رسیدن به بطن قرآن می داند که با چیدن آیات در کنار هم به آن می رسد که از سنخ معناست. این، یعنی همان تفکر و تدبر که یکی از روش های دستیابی به باطن کلام است. علامه حتی روایات را هم دخیل در فهم معنای ظاهری نمی داند و روایات را به عنوان بحث روایی در پایان می آورد حتی بحث های فلسفی و عرفانی را هم جدا مطرح می کند.
عضو کارگروه تفسیر و علوم قرآنی در ادامه به روش های دستیابی به قرآن اشاره کرده و گفت: یک روش، روش علمی و فنی است یعنی هر کس با چیدن آیات می تواند به باطن کلام دست یابد؛ روش دیگر روش شهودی است. عارفی که سیر و سلوک داشته و طهارت پیدا کرده طهارت انفسی و طهارت آفاقی او را به جایی می رساند که حقیقت آیه های قرآن برایش روشن میشود. چون لایه های کتاب قرآنی و کتاب انفسی و آفاقی، متناظر هستند یعنی هر کسی سیر باطنی در نفس خود داشته، در تطبیق لایه های کتاب تکوین و تدوین، معنای آیات قرآن بر او ظاهر می شود.
استاد مزرئی به توجه به آیه (انه فی ام الکتاب لدینا لعلی حکیم) به بیان منظور علامه طباطبائی از تاویل پرداخته و گفت: تأویل از سنخ الفاظ و معانی نیست الفاظ و معانی و باطن تکیه به یک حقیقتی در عالم خارج ندارند. بنابراین تاویل قرآن، چیزی است که قرآن از آنجا سرچشمه گرفته و رسیدن به حقیقت یا حقایقی که در ام الکتاب یعنی پیش خداست می باشد و از مختصات غیب است.
وی حقیقت واقعی که قرآن چه انشاء چه اخبار تکیه به آنجا داده اند را تعریف علامه از تأویل در المیزان دانسته و گفت: به نظر علامه همه قرآن تأویل دارد. حتی محکمات و متشابهات نزد خدا اصل و ریشه ای در ام الکتاب دارد.
ایشان ادامه داد: وقتی صحبت از تأویل می شود صحبت از معنا نیست بلکه امری خارجی است که معانی قرآن به آن رجوع می کند. چنانچه الفاظ به معانی خارجی باز می گردد. به اعتقاد وی اینکه آیات تاویل دارند از این جهت است که در عبارات اخباری حکایت از معانی خارجی می کنند و در عبارات انشائی متعلق به افعال امور خارجی هستند. از این رو تأویل وصف خود آیات نیست بلکه وصف متعلق آنهاست یعنی معانی خارجی آیات، تأویل دارند نه که کلمات قرآن.
مدیر مرکز تخصصی حضرت ولیعصر(عج) در نقد بیان علامه در تعریف تأویل گفت: اهل معرفت و عرفا بر این باورند که عبور از ظاهر و رسیدن به بطن قرآن چه بطن معنائی چه بطنی که در ام الکتاب است از سنخ حقیقت است و تأویل است.
وی در ادامه با استناد به کلام امام محمد باقر «ع» گفت: قرآن ظاهر دارد، ظاهرش ظاهر دارد، باطنش باطن دارد، قرآن که نازل شده هفت مرتبه، هفتاد مرتبه، هفتادهزار مرتبه، بی نهایت مرتبه تنزل پیدا کرده و حقیقتش در ام الکتاب است چون نزولش از سنخ تجافی نیست بلکه از سنخ تجلی است. رقیق شده تا به شکل کلمات نازل گردیده است. از ظاهر به هر بطنی برسید چه بطن معنائی چه بطن حقیقی مطلق، تأویل است. پس اهل معرفت هر بطنی از قرآن را تأویل می دانند ولی علامه طباطبائی به آن بطن نهائی و ام الکتاب را تأویل می گویند. بله بطن نهائی هم تأویل قرآن است ولی آن، نهایتِ تأویل است. نهایت را جز خداوند و راسخان در علم نمی دانند
استاد مزرئی با استناد به کلام بعضی از بزرگان، تفسیر المیزان علامه طباطبائی را کتاب تأویلی به روش علمی دانسته و گفت: فرد اتم تأویل، رسیدن به ام الکتاب است و فرد اتم راسخون در علم، اهل بیت (ع) هستند که به بطن نهائی می رسند و رسوخ در علم با طهارت گره خورده یعنی هر چه طهارت بیشتر باشد رسوخ در علم بیشتر است، کسانی که طهارتشان تام است رسوخشان تام است و به آن بطن نهائی می رسند و آن کسانی که طهارت پایین تر دارند و رسوخ کمتری در علم دارند، بطون معنائی برای آنها کشف می شود چه به روش شهودی چه به روش علمی (عینی).
در پایان خانم برقرار به جمع بندی مباحث پرداخته و گفت: با توجه به بیانات استاد مزرئی تأویل از منظر علامه غیر از بطن قرآن است روش علامه در تفسیر قرآن، روش قرآن به قرآن است. با این روش به بطن قرآن می رسند، علامه قائل به وضع الفاظ برای روح معنا هستند و معتقدند لایه های باطنی در طول هم قرار دارند نه در عرض هم. تأویل از سنخ الفاظ و مفاهیم نیست بلکه حقیقتی است در عالم خارج که از ام الکتاب سرچشمه می گیرد. اما غالب مفسران قائلند با توجه به برخی از روایات حتی رسیدن به یک بطن معنائی قرآن را هم می توان تأویل دانست، اما تأویل نهائی در ام الکتاب است که فرد اتم راسخونِ در علم که اهل بیت (ع)هستند با آن در ارتباطند. اما هم معنای طهارت تشکیکی است هم رسوخ در علم، لذا می توان به معانی باطنی قرآن هم کلمه تأویل را اطلاق کرد کما اینکه امام معصوم«ع» فرمودند: «ظهره تنزیله و بطنه تأویله»

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی حضرت زهرا سلام الله علیها گرگان کارگاه تبدیل پایان نامه به کتاب در تاریخ ۱۸ آبان ۱۴۰۱ برگزار گردید.

در این کارگاه آقای کرامتی رئیس اداره فعالیت‌ها مجامع و همایش های پژوهشی ابتدا به بیان ویژگی های عنوان یک کتاب پرداخته و گفت عنوان کتاب باید کوتاه گویا جامع و جذاب باشد.

وی در ادامه اجزای ابتدایی متن کتاب را شامل عنوان، صفحه بسم الله، صفحه عنوان، صفحه شناسنامه، مقدمه ناشر یا پیشگفتار، مقدمه مولف، صفحه تقدیم و فهرست مطالب دانست.

رئیس اداره فعالیت ها و مجامع و همایش های پژوهشی بخش اصلی و بنیادین کتاب را شامل موضوع و محتوای کتاب دانست و گفت: مواردی که در یک کتاب باید رعایت شود شامل فصل مقدماتی، مشخص کردن عناوین اصلی و فرعی، نقل مطالب از منابع اصلی و دست اول، ویرایش علمی، فنی و ادبی،نگارش فارسی پرهیز از عنوان بندی فرعی در فرعی شیوه استناد دهی مستندسازی مطالب می باشد.

استاد کرامتی در ادامه به صفحات انتهای کتاب اشاره کرد و گفت: جمع‌بندی، پیشنهادها، پیوست و ضمیمه ها، نمایه، کتابنامه، جزء صفحات انتهایی کتاب می باشد.

وی گفت: در کتابنامه فهرست کامل کتاب با رعایت امانتداری ترتیب چینش منابع و تفکیک منابع بر اساس قالب و زبان باید رعایت شود.

رئیس اداره فعالیت‌ها مجامع و همایش های پژوهشی نمایه کتاب را نوشته نظام یافته از واژه ها و مفاهیم، نام های اشخاص، نام‌های جغرافیایی و غیره دانست که در پایان کتاب قرار می گیرند.

وی مراحل نمایه سازی را شامل تشخیص موضوع و محتوای مدرک، نیازسنجی و کسب اطلاعاتی کاربران، توجه به علایق فردی، سازمانی و تغییر اولویت ها دانست.

استاد کرامتی نمایه را صفت بارز یک کتاب خوب برشمرد و گفت: نمایه عواملی برای جلب خواننده است و شاخصی در جهت ارزشیابی علمی به شمار می رود.

وی گفت: ‌فرآیند آماده سازی کتاب شامل بررسی اثر و مشاوره تخصصی، ویراستاری کتاب، صفحه آرایی کتاب، اخذ مجوزهای کتاب، طراحی جلد کتاب، نشر الکترونیک می باشد و چاپ کتاب به دو صورت دیجیتال و افست انجام می شود.

وی در ادامه به مراحل ارسال و پذیرش اثر پرداخته و گفت: مراحل پذیرش اثر شامل ارسال، ارزیابی اجمالی، ارزیابی تفصیلی، شورای نشر، انجام اصلاحات علمی و محتوایی ویرایش، صفحه آرایی، طراحی جلد، اخذ مجوز ها می باشد.

وی در پایان انواع قالب عرضه کتاب را چاپی، الکترونیک و گویا دانست.