دکتر محمود حکمت‌نیا در کارگاه آموزشی آشنایی با شیوه نگارش مقالات علمی-پژوهشی که با حضور جمعی از طلاب سطح 3 و 4 موسسه آموزش عالی الزهرا(سلام‌الله‌علیها) گرگان در تاریخ1401/8/22 برگزار شد، بیان کرد: اولین رکن در پژوهش مسئله است حال آنکه در اکثر مواقع به دنبال موضوع هستیم؛ مسئله نباید کلی بوده و زمان و مکان در آن مشخص شود.

وی دلایل عدم توانمندی در نگارش مقالات علمی-پژوهشی را توضیح داد و افزود: قبل از انجام هر پژوهشی باید آفت‌های نوشتن را شناخت و مهارت‌های شنیدن، نوشتن، درک مطلب و سخن گفتن را کسب کرد.

استاد حوزه با مرور مهارت‌های پیش از نگارش مقاله از جمله تنظیم فهرست مطالب و منابع، پاورقی، مقدمه و چکیده، به تشریح شیوه علمیت بخشیدن به مطالب مقاله پرداخت و خاطرنشان کرد: در انجام کار پژوهشی باید مبنا را مشخص کرد که نگاه ما به مسائل بسته به نوع فلسفه و تمدن و نگاه انسان دارد.

دکتر حکمت‌نیا به موضوع چالش در انجام پژوهش‌ها نیز اشاره کرد و گفت: چالش‌ها یا در حیطه علمی است یا چالش تصمیم‌گیری و یا در حوزه فناوری؛ چالش‌ها تعارضاتی است که راه‌حل علمی برای حل آنها وجود ندارد و یا نمی‌توان در آن راستا تصمیم‌گیری کرد و یا ابزار و فناوری مناسب برای مواجه با آن را نداریم.

وی فناوری‌ها را بخش مهمی از زندگی روزمره دانست و در بحث مسائل خانوادگی، خانواده را موضوعی تمدنی دانست؛ به این معنا که مسائل خانواده و سبک زندگی آن به نوع فرهنگ و تمدن جوامع بستگی دارد.

استاد دانشگاه بر اصلاح زاویه دید به مسائل تأکید کرد و گفت: اگر محل مسئله بد و اشتباه تشخیص داده شود، مشکل حل نخواهد شد.

  گفتنی است این کارگاه بعدازظهر روزهای 29 و 30 آبان در محل موسسه آموزش عالی الزهرا(سلام‌الله‌علیها) برگزار شد.

” به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهرا (س) گرگان نشست هم اندیشی با موضوع « نقش تعارضات گفتار و رفتار مبلغین در دینداری جامعه» در تاریخ1401/8/22 در این مدرسه برگزار گردید.
در این هم اندیشی ابتدا مریم علیجانی از مبلغین این موسسه به عنوان دبیر جلسه به بیان توضیحاتی در این موضوع پرداخت و سپس چند تن از طلاب به ایراد نظرات خود در این موضوع پرداختند. سپس دبیر جلسه به جمع بندی مطالب و نظرات طلاب در این موضوع به این شرح پرداخت:
لزوم هماهنگی و تطابق بین گفتار و اعمال انسان، مورد تأکید عقل و شرع می باشد. مردان وزنان راستگو (به تعبیر قرآن صادقین وصادقات) کسانی هستند که بین گفتار و عمل شان هماهنگی وجود دارد. اما امروزه رشد رو به افزایش دوگانگی گفتار و رفتار، آفت بسیار بزرگ و خطر عظیمی است که جامعه اسلامی و انقلابی ما را تهدید می کند.
با توجه به این که جامعه ما یک جامعه اسلامی است اما مشاهده می شود طلاب و مبلغین در زندگی فردی و اجتماعی خود علی رغم این ادعا درگفتار و نوشتار، خلاف این ادعا را عمل می کنند و از مهم ترین آسیب های فرهنگ عمومی که البته نخبگان جامعه را نیز در گیر کرده است، تضاد گفتار و رفتار می باشد که مطالبی را در حیطه عقاید، اخلاق، سیاست و… به عنوان دیدگاه ها ومعتقدات خویش (رفتاری، نوشتاری و.. ) بیان می کنند ولی در عمل به آن پایبند نیستند و یا حتی خلاف آن را مرتکب می شوند. خداوند متعال در قران در سوره صف این سوال را به صراحت مطرح ومومنان را به همین دلیل توبیخ فرموده است : « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ * كَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ …..» اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد چرا چيزى مى‏ گوييد كه انجام نمى‏ دهيد. نزد خدا سخت ناپسند است كه چيزى را بگوييد و انجام ندهيد …..»
حدیثی از امام صادق (عليه السلام) در همین زمینه وارد شده است که می فرماید: مردم را به غیر زبان خود به سوی حق دعوت کنید، تا از شما تقوی و تلاش و کوشش، نماز و کارهای خیر راببینند. همانا این اعمال دعوت کننده به سوی خیر هستند.
در واقع امام (علیه السلام) به یک نکته تربیتی اشاره می کند و آن این که: اگر اقدام های عملی افراد در معرض دید دیگران باشد آنان را جذب کرده، انگیزه و زمینه تحقق همان افعال را در آنان فراهم می سازد.
امام علی (علیه السلام) در سخن صریحی در این زمینه می فرماید: کسی که خود را امام و رهبر مردم ساخته باید پیش از آن که به تعلیم دیگران بپردازد به تعلیم خویش اقدام نماید، و پیش از آن که با گفتار تربیت نماید با رفتار و کردار خویش تربیت نماید. در این حدیث امام علی (علیه السلام) بر سیره عملی در تربیت تاکید دارد و به دو ویژگی مهمی که مربی و مبلغ باید داشته باشد تاکید می کند: این که مربی باید قبل از هر امر دیگری، به کسب صلاحیت علمی و اخلاقی لازم بپردازد و نیز این که عمل و رفتار او بر سخن و گفتارش مقدم بوده و فعل و قولش هماهنگ و موید یک دیگر باشد.
در آیه 44 سوره مبارکه بقره خداوند متعال می فرماید:
أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ‏ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتابَ أَ فَلا تَعْقِلُون
آيا مردم را به نيكى فرمان مى‏دهيد و خود را [در ارتباط با نيكى‏] فراموش مى‏كنيد؟ در حالى كه كتاب [تورات را كه با شدت به نيكى دعوتتان كرده‏] مى‏خوانيد. آيا [به وضع زيان‏بار و خطرناك خود] نمى‏انديشيد؟
لازمه‏ى خردورزى و تفكر آن است كه انسان خود به آنچه مى‏گويد عمل كند؛ و گفتار بدون عمل نتيجه‏ى بى‏خردى است و شرع به این مطلب تاکید دارد.
در روایات به این امر مهم تاکید شده است:
امام صادق عليه السلام: موعظه‏ى عالم بى‏عمل، چون باران بر روى سنگ است كه در دلها نفوذ نمى‏كند.
-امام على (علیه السلام ) در این رابطه مى‏فرمايد: « اى مردم به خدا سوگند شما را به هيچ طاعتى تشويق نمى‏كنم مگر قبلا خودم آن را انجام مى‏دهم و از هيچ كار خلافى باز نمى‏دارم مگر اينكه پيش از شما از آن دورى جسته‏ ام»
بنابراین آمران به معروف، بايد خود عامل به معروف باشند.و اگر مقدّمات فراموشى را خودمان فراهم كرده باشيم، معذور نيستيم. عذر فراموشكارى پذيرفته است كه بى‏تقصير باشد. .
عوامل فردی مغایرت گفتار با رفتار عبارتند از: ضعف ایمان(عدم خداباوری و معادباوری)، تعصب نژادی و مذهبی، انگیزه های روانی ، دنیادوستی و هوی پرستی، نفاق و روحیه منافقانه، بخل، استکبار و غرور، لجاجت ،حسادت ، بهانه جویی، ضعف اراده .
عوامل اجتماعی عبارتند از: عوامل خانوادگی، فرهنگی، سیاسی و تاریخی و عوامل اقتصادی
محرومیت،عدم صداقت والدین، نابرابری و فرق گذاشتن بین فرزندان، تعارضات رفتاری افراد، تناقضات رفتاری والدین، عدم وفای به وعده از جمله عوامل خانوادگی است. در عوامل فرهنگی، رفتار معلمان و اساتید، نقش رسانه ها و فضای مجازی ، منش روحانیون و زمامداران نظام اسلامی بسیار موثراست. عوامل سیاسی و تاریخی این مساله: گسترش اباحه‌گری، ترویج مرجئه گری ، شیعیان غُلات می باشد و در عامل اقتصادی فقر و فاصله طبقاتی بسیار موثر می باشد.
و مهم ترین آثار فردی مغایرت گفتار با رفتار: دچار شدن به خشم و غضب الهی، کم شدن اعتماد به نفس و ایجاد سرخوردگی ، عدم آرامش و امنیت اخلاقی، بی اعتبار شدن شخصیت اجتماعی، ایجاد یاس و ناامیدی و مهم ترین آثار اجتماعی آن شعاری نمودن ایمان، آموزش رفتار منافقانه و ریاکارانه، شیوع بی‌اعتمادی و تزلزل در افراد، گسترش روحیه تجمل طلبی و بی ارزش شدن زهد و ساده زیستی.و….. می توان اشاره نمود.
مهم ترین مساله تاثیر گزار در این موضوع منش مبلغین و زمامداران نظام اسلامی می باشد زیرا که مبلغین نقش تربیتی ویزه ای برای افراد جامعه دارند
سخن گفتن و دیگران را به کار خیر دعوت کردن امر بسیار با ارزشی است که مورد تاکید بسیار در قرآن کریم و روایات اسلامی می باشد.اما همین امر باارزش و پسندیده زمانی موثر است که گوینده و مبلغ به آنچه می‌گوید خود عمل نماید و حتی پیش از گفتن، به آن عامل باشد.
در فرآیند انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر اگر مخاطب بین دل و زبان گوینده ناهماهنگی ببیند طبیعتاً نیز از قول او تاثیری نمی گیرد.
از طرف دیگر می توان گفت مبلغین به عنوان الگو، نقش مهمی در این عرصه دارند به طوری که هرچه قدرت نفوذ الگوها بیشتر و زمینة پذیرش آماده‌تر باشد، نمونه‌برداری کامل‌تر صورت می‌گیرد.
از پيامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) روايت شده است كه فرمود:
دو گروه از امّت من باشند كه چون صالح شوند، امّتم صالح شود، و چون فاسد شوند، امّتم فاسد شود. گفتند: اى رسول خدا، آنان چه كسانى‌اند؟ فرمود:] فقيهان و زمامداران.
قرآن کریم می‌فرماید: ﴿ وَإِذَاأ َرَدْنَاأَن نُّهْلِکَ قَرْیَةً أَمَرْنَا مُتْرَفِیهَا فَفَسَقُواْ فِیهَا فَحَقَّ عَلَیْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْنَاهَا تَدْمِیرًا: و هنگامى که بخواهیم شهر و دیارى را هلاک کنیم، نخست اوامر خود را براى مترفین آنجا، بیان مى‏داریم، سپس هنگامى که به مخالفت برخاستند و استحقاق مجازات یافتند، آنها را به شدّت درهم مى‏کوبیم﴾ با توجّه به این آیة شریفه، قدرت نفوذ الگوها و بزرگان کاملا مشخص است، به ‌گونه‌ای که وقتی آنان دچار فساد می‌شوند، زیردستانشان از آنان تقلید و الگوبرداری می‌کنند و تباه می‌شوند. به همین دلیل است که نقش الگوها، حسّاس‌ترین نقش تربیتی است، تا جایی که الگوهای صالح، مردم را به اصلاح می‌رسانند و الگوهای فاسد مردم را به فساد می‌کشانند
اگر مجریان و مسؤولان حکومت، مردمانی صالح و متعهد باشند، از باب «النّاس علی دین مُلُوکِهِم» مردم به تدریج اصلاح می شوند، ولی چنانچه آنان در تربیت و مراقبت از نفس خود سستی کنند و به دنیاگرایی روی آورند، آرام آرام جامعه نیز لباس صلاح را از تن بیرون کرده و رو به تباهی خواهد گذاشت. آنگاه نصیحت ناصحان بی اثر می ماند و صالحان امت تضعیف و منزوی می گردند و افراد ناشایست و تهی از ارزش های انسانی میدان دار خواهند شد.
امیرمؤمنان علی (علیه السلام) در این مورد می فرمایند: پس رعیت اصلاح نمی شوند، جز آنکه زمامداران اصلاح گردند».
این موضوع در حکومت های دینی که متولیان، زمامداران آن اهل دین می باشند، از اهمیت و حساسیت بیشتری برخوردار است. چرا که صلاح و فساد جوامع به شدت متأثر از عملکرد اینان می باشد. می توان گفت: اگر يكى بودن حرف و عمل واجب است، بر زمامداران و مديران واجب‌تر است، زيرا ناديده انگاشتن آن به معناى ستيزه با خدا و گسستن پيوند قلب‌ها و زوال توانايى ادارۀ درست امور است.
رفتار و گفتار عالمان و فقها در مردم و جامعه اثر فراوان دارد. اگر عالمی صالح باشد، جامعه را به صلاح و رستگاری می کشاند، و چنانچه عالمی فاسد باشد، جامعه را به فساد می کشاند. قرآن در بیان تأثیر عالمان با اشاره به هدایت پذیری نصارا می فرماید:
«ذَلِکَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّیسِینَ وَ رُهْبَانًا وَأ َنَّهُمْ لاَ یسْتَکْبِرُونَ؛ این هدایت پذیری آنان به جهت آن است که در میان ایشان کشیشان و رهبانان عالی هستند که استکبار نمی ورزند.
امام علی (علیه السلام) در این باره می فرماید: لغزش عالِم همچون شکستن کشتی است، غرق می شود و دیگران را هم با خودش غرق می کند»
عملکرد تمام کسانی که به عنوان متولیان دین شناخته می شوند، درنوع سلوک دینی و دینداری و مردمان نقش و تأثیری اساسی دارد، اساساً انسان بیش از آنکه از قول وسخن وتبلیغ متولیان دین تأثیر بپذیرد،از رفتار و سلوک و عملکرد آنان متأثر می شود، و به همین سبب عملکرد متولیان دین، به ویژه عالمان دین در تقویت جایگاه دین یا تضعیف آن در میان مردمان بسیار مهم است و صلاح و فساد آنان با توجه به مراتب و حوزه عملشان جامعه را نیز در بر می گیرد
همانا عالمی که به غیر علم خود عمل کند، چونان جاهل سرگردانی است که از بیماری نادانی شفا نخواهد گرفت، بلکه حجّت بر او قوی تر و حسرت و اندوه بر او استوارتر و در پیشگاه خدا سزاوارتر به نکوهش است».
بنابر آنچه گفته شد مسئولیت عالمان و متولیان دین، بسیار خطیر است، چرا که رفتار و کردار آنان الگو و سرمشقی برای سایر افراد جامعه می باشد و اگر با هم تناقض داشته باشد اجتماع را دچار خسران نموده و طغیان افراد بسیاری را شامل می شود.

“به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزشی عالی حوزوی الزهرا سلام الله علیها گرگان نشست نقد کتاب مسائل جدید کلامی و فلسفه دین در تاریخ 16/8/1401 برگزار گردید. در ابتدای این نشست دکتر محمد حکیمی در تعریف نقد گفت: نقد همان بیان نیکویی ها و محاسن ونیز معایب و ایرادات یک مطلب می باشد.
وی در ادامه با استناد به کلام امام علی «علیه السلام» که کسی که عیب تو را بیان می کند در واقع برای تو خیر خواهی می کند، هدف از نقد را اصلاح متن دانست.
استاد سطح سه این موسسه در بیان محاسن این کتاب گفت: این کتاب جامعیت دارد و تمامی مباحث کلام جدید را گردآوری کرده، کاری که تاکنون سابقه ای نداشته و چنین کاری انجام نشده بود.
علاوه برآن می توان گفت این کتاب دارای بیان روان و روشنی است و نوآوری هایی در چینش مطالب وجود دارد. همه مباحث کلام جدید و مباحث فلسفه دین را کنار هم قرار داده است.
وی در ادامه به بیان ایرادات ظاهری این کتاب پرداخته و گفت: عنوان روی جلد کتاب مناسب نیست. فلسفه دین و کلام جدید، دو دانش متفاوت هستند اگرچه مباحث فلسفه دین و کلام جدید اشتراک دارند اما متکلم و فیلسوف با هم فرق می کنند و نگاه فیلسوف استدلالی است بنابراین عنوان فلسفه دین یا کلام جدید به طور مجزا بهتر بود.
استاد این موسسه دومین اشکال را اغلاط تایپی موجود در این کتاب دانسته و اشاره کرد: با این که این کتاب، کتاب درسی است ولی مانند کتاب درسی تنظیم نشده است. چون کتاب درسی باید عناوین متعدد و بیان یکدست داشته باشد.
وی اشکال دیگر را عدم تقسیم بندی مباحث به شکل درست دانسته و گفت: تعریف دین را به طور بسیار مفصل بیان کرده ولی بحث مهم دیگر را در یک پاراگراف بیان کرده است.
حکیمی رعایت اعتدال در بیان مطالب و تقسیم بندی و عنوان دادن به آنها، شکیل تر بودن فونت و رنگی بودن تیترها و … را از جمله مواردی دانست که در کتب درسی باید رعایت شود.
استاد این موسسه در ادامه به بیان ایرادات محتوایی در متن کتاب پرداخت و گفت: در جلد اول ص 87 در تعریف دین، تعریف های اخلاقی و ماهوی و جامعه شناسی بیان شده است ولذا توضیحات بسیار طولانی شده است. در برخی موارد نیز دیده شده نویسنده محترم کتاب، مطالب را از منابع دست دوم نقل می کند در حالی که مناسب بود وقتی منبع اصلی در دسترس است به آن ارجاع داده شود تا به منبع دست دوم و سوم .
وی اضافه کرد: نویسنده کتاب تعریفی که از حقیقت دین دارد واضح و اجلی نیست. چون معرف باید از معرَف روشن تر باشد.
حکیمی در ادامه بیان کرد: نویسنده در جلد اول در بحث خاستگاه دین نظریه ها را می توانست دسته بندی کند.
استاد سطح سه این موسسه ادامه داد: نویسنده این کتاب در بحث فطرت در جلد 3 دلیل اینکه دین فطری است را بیان نکرده است.
وی سه ایراد مهم محتوائی را بیان نکردن فمینیسم، سکولاریسم، پلورالیسم دانسته و گفت: نویسنده در نقد پلورالیسم می توانست فصل مستقل ایجاد کند.
حکیمی در پایان بیان کرد: نویسنده در جلد 3 در مسئله خدا و شرور، خدا و ما بعد الطبیعه را بیان نکرده است.

“به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان سی و هشتمین پیش نشست کنگره عالمه طباطبائی با عنوان تأویل قرآن از دیدگاه علامه طباطبائی در تاریخ1401/8/2  در موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان برگزار گردید. در ابتدای نشست خانم برقرار به عنوان دبیر جلسه به بیان مقدماتی در باب تأویل پرداخته و گفت: فرهنگ اسلامی به طور بارز و آشکاری متن محور است و تفسیر عالمان مسلمان از قرآن و روایات، شالوده اصلی معرفت علوم دینی را به خود اختصاص می‌دهد که این تفسیر متون، خواه قرآن یا روایات شاخه های مختلف علوم انسانی و اسلامی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. به خاطر همین دانشمندان دغدغه خاصی دارند که چگونه این متون را تفسیرکنند تا از اعمال سلیقه شخصی دور بمانند.
وی در ادامه بیان کرد: فهم متن دینی در دو سطح ظاهر و باطن از دیر زمان مورد دغدغه دانشمندان اسلامی بوده و صاحبان علم در لابلای مباحث به مباحث روانشناختی اشاره می کردند. واژه تاویل هر چند در صدر اسلام در کلام وحی و روایات و در کتب لغت تکرار شده اما از لحاظ اصطلاحی واژه متأخر و نوظهور است.
طلبه سطح 4 این موسسه در ادامه منشأ اختلافات مذهبی بین اندیشمندان علوم انسانی و اسلامی مانند بحث از ذات و صفات خداوند یا بحث جبر و اختیار را ناشی از اختلاف در معنای تاویل و خلط بین معنای لغوی و اصطلاحی تاویل دانسته وگفت بحث تاویل با موضوعاتی مانند محکم و متشابه ظاهر و باطن و جری و تطبیق راسخان در علم مرتبط است و این واژه یکی از پرکاربرد ترین و پیچیده ترین مباحث علوم قرآنی به شمار می رود.
وی در ادامه به بیان معنای تأویل در کتب لغت پرداخته و گفت: واژه تاویل در طول تاریخ دچار تغییر معنی شده و در کتب لغت متقدمین از سده‌های نخستین تا ششم مانند خلیل بن احمد فراهیدی، ازهری، جوهری، راغب اصفهانی به معنای بازگشت یا رجوع به اصل اولیه آن یا تفسیر است. ولی از قرن ششم به بعد اهل لغت بر اساس گرایشات موجود در آن زمان، معنای مجازی تاویل را به عنوان معنای حقیقی تاویل و انتقال از معنای ظاهر به خلاف ظاهر با وجود قرینه دانستند.
در ادامه دکتر مزریی به عنوان ارائه دهنده به بیان تأویل قرآن از دیدگاه علامه طباطبائی پرداخته و گفت: در معنای لغوی و در همه استعمالات هر جایی که تاویل به معنای تفسیر است، مفاد رجوع به اصل در آن اشباع شده است. واژه تأویل از جهت ظاهر و باطن، تاویل و تنزیل، محکم و متشابه با توجه به نظر علامه قابل بررسی است.
وی در ادامه معنای اصطلاحی تاویل را دارای اختلاف دانسته و بیان کرد: برخی مفسران و اصولیون و صاحبان علوم ظاهری، تاویل را به معنای حمل بر خلاف ظاهر با وجود قرینه معنا کردند که این معنا در کتب لغت متاخر موجود است. برخی دیگر مانند عرفا اهل معرفت تاویل را به معنای رسیدن به باطن کلام معنا می‌کنند. برخی فلاسفه مانند فارابی و ابن سینا در برخی متون، تاویل را به معنای رازگشایی و رمز و نماد معنا می‌کنند.
استاد موسسه آموزش عالی عالی الزهراء(س) گرگان به توجه به اینکه واژه تأویل ۱۷ مرتبه در قرآن به کار رفته و کاربردهای مختلفی دارد گفت: تأویل در آیه 7 سوره آل عمران که وصف قرآن قرارگرفته است، مورد بحث ما می باشد.
استاد مزرئی در ادامه به بیان نظر علامه طباطبایی در رابطه با محکم و متشابه و معنای تاویل ذیل همین آیه پرداخته و گفت: از نگاه علامه طباطبایی ظاهر و باطن قرآن با تاویل و تنزیل آن تفاوت دارد. برخی قائلند منظور از ظهر قرآن، تنزیل است و منظور از بطن قرآن، تاویل است اما به نظر علامه طباطبایی در این آیه تاویل غیر از بطن قرآن است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه علامه طباطبایی در کتاب قرآن در اسلام به بحث پیرامون ظاهر و باطن قرآن پرداخته گفت: قرآن با توجه به آیه 3 سوره زخرف ظاهر و باطن دارد و این یکی از مبانی اصلی تاویل است؛ اگر قائل به ظاهر و باطن داشتن قرآن نشویم دیگر بحثی از معنای تاویل در مقابل تنزیل نمی ماند.
عضو کارگروه تفسیر و علوم قرآنی این موسسه در ادامه بیان کرد: با تأمل در این آیه، قرآن دارای حقیقتی در ام الکتاب یعنی کتاب مکنون است. بنابراین قرآن دارای باطنی در ام الکتاب و ظاهری در کتاب تدوینی نزد ما است. روایات ۷ بطن، ۷ هزار بطن و ۷۰ هزار بطن و تا بی نهایت بطن، برای قرآن قائلند.
استاد مزرئی در ادامه گفت: علامه طباطبایی رسیدن به لایه‌های باطنی کلام یعنی عبور از ظاهر که از سنخ معناست را تاویل ندانسته و قائل است این همان ظاهر و باطن است. علامه معتقد است الفاظ، برای قالب ها وضع نشده‌اند بلکه برای روح معنا وضع شده اند. این معنا را علامه طباطبایی در انتقال از معنای ظاهری قرآن به معنای باطنی استفاده می‌کند.
وی روش تفسیر علامه طباطبایی در المیزان را روش قرآن به قرآن دانسته و گفت: علامه تفسیر خودش را رسیدن به بطن قرآن می داند که با چیدن آیات در کنار هم به آن می رسد که از سنخ معناست. این، یعنی همان تفکر و تدبر که یکی از روش های دستیابی به باطن کلام است. علامه حتی روایات را هم دخیل در فهم معنای ظاهری نمی داند و روایات را به عنوان بحث روایی در پایان می آورد حتی بحث های فلسفی و عرفانی را هم جدا مطرح می کند.
عضو کارگروه تفسیر و علوم قرآنی در ادامه به روش های دستیابی به قرآن اشاره کرده و گفت: یک روش، روش علمی و فنی است یعنی هر کس با چیدن آیات می تواند به باطن کلام دست یابد؛ روش دیگر روش شهودی است. عارفی که سیر و سلوک داشته و طهارت پیدا کرده طهارت انفسی و طهارت آفاقی او را به جایی می رساند که حقیقت آیه های قرآن برایش روشن میشود. چون لایه های کتاب قرآنی و کتاب انفسی و آفاقی، متناظر هستند یعنی هر کسی سیر باطنی در نفس خود داشته، در تطبیق لایه های کتاب تکوین و تدوین، معنای آیات قرآن بر او ظاهر می شود.
استاد مزرئی به توجه به آیه (انه فی ام الکتاب لدینا لعلی حکیم) به بیان منظور علامه طباطبائی از تاویل پرداخته و گفت: تأویل از سنخ الفاظ و معانی نیست الفاظ و معانی و باطن تکیه به یک حقیقتی در عالم خارج ندارند. بنابراین تاویل قرآن، چیزی است که قرآن از آنجا سرچشمه گرفته و رسیدن به حقیقت یا حقایقی که در ام الکتاب یعنی پیش خداست می باشد و از مختصات غیب است.
وی حقیقت واقعی که قرآن چه انشاء چه اخبار تکیه به آنجا داده اند را تعریف علامه از تأویل در المیزان دانسته و گفت: به نظر علامه همه قرآن تأویل دارد. حتی محکمات و متشابهات نزد خدا اصل و ریشه ای در ام الکتاب دارد.
ایشان ادامه داد: وقتی صحبت از تأویل می شود صحبت از معنا نیست بلکه امری خارجی است که معانی قرآن به آن رجوع می کند. چنانچه الفاظ به معانی خارجی باز می گردد. به اعتقاد وی اینکه آیات تاویل دارند از این جهت است که در عبارات اخباری حکایت از معانی خارجی می کنند و در عبارات انشائی متعلق به افعال امور خارجی هستند. از این رو تأویل وصف خود آیات نیست بلکه وصف متعلق آنهاست یعنی معانی خارجی آیات، تأویل دارند نه که کلمات قرآن.
مدیر مرکز تخصصی حضرت ولیعصر(عج) در نقد بیان علامه در تعریف تأویل گفت: اهل معرفت و عرفا بر این باورند که عبور از ظاهر و رسیدن به بطن قرآن چه بطن معنائی چه بطنی که در ام الکتاب است از سنخ حقیقت است و تأویل است.
وی در ادامه با استناد به کلام امام محمد باقر «ع» گفت: قرآن ظاهر دارد، ظاهرش ظاهر دارد، باطنش باطن دارد، قرآن که نازل شده هفت مرتبه، هفتاد مرتبه، هفتادهزار مرتبه، بی نهایت مرتبه تنزل پیدا کرده و حقیقتش در ام الکتاب است چون نزولش از سنخ تجافی نیست بلکه از سنخ تجلی است. رقیق شده تا به شکل کلمات نازل گردیده است. از ظاهر به هر بطنی برسید چه بطن معنائی چه بطن حقیقی مطلق، تأویل است. پس اهل معرفت هر بطنی از قرآن را تأویل می دانند ولی علامه طباطبائی به آن بطن نهائی و ام الکتاب را تأویل می گویند. بله بطن نهائی هم تأویل قرآن است ولی آن، نهایتِ تأویل است. نهایت را جز خداوند و راسخان در علم نمی دانند
استاد مزرئی با استناد به کلام بعضی از بزرگان، تفسیر المیزان علامه طباطبائی را کتاب تأویلی به روش علمی دانسته و گفت: فرد اتم تأویل، رسیدن به ام الکتاب است و فرد اتم راسخون در علم، اهل بیت (ع) هستند که به بطن نهائی می رسند و رسوخ در علم با طهارت گره خورده یعنی هر چه طهارت بیشتر باشد رسوخ در علم بیشتر است، کسانی که طهارتشان تام است رسوخشان تام است و به آن بطن نهائی می رسند و آن کسانی که طهارت پایین تر دارند و رسوخ کمتری در علم دارند، بطون معنائی برای آنها کشف می شود چه به روش شهودی چه به روش علمی (عینی).
در پایان خانم برقرار به جمع بندی مباحث پرداخته و گفت: با توجه به بیانات استاد مزرئی تأویل از منظر علامه غیر از بطن قرآن است روش علامه در تفسیر قرآن، روش قرآن به قرآن است. با این روش به بطن قرآن می رسند، علامه قائل به وضع الفاظ برای روح معنا هستند و معتقدند لایه های باطنی در طول هم قرار دارند نه در عرض هم. تأویل از سنخ الفاظ و مفاهیم نیست بلکه حقیقتی است در عالم خارج که از ام الکتاب سرچشمه می گیرد. اما غالب مفسران قائلند با توجه به برخی از روایات حتی رسیدن به یک بطن معنائی قرآن را هم می توان تأویل دانست، اما تأویل نهائی در ام الکتاب است که فرد اتم راسخونِ در علم که اهل بیت (ع)هستند با آن در ارتباطند. اما هم معنای طهارت تشکیکی است هم رسوخ در علم، لذا می توان به معانی باطنی قرآن هم کلمه تأویل را اطلاق کرد کما اینکه امام معصوم«ع» فرمودند: «ظهره تنزیله و بطنه تأویله»

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی حضرت زهرا سلام الله علیها گرگان کارگاه تبدیل پایان نامه به کتاب در تاریخ ۱۸ آبان ۱۴۰۱ برگزار گردید.

در این کارگاه آقای کرامتی رئیس اداره فعالیت‌ها مجامع و همایش های پژوهشی ابتدا به بیان ویژگی های عنوان یک کتاب پرداخته و گفت عنوان کتاب باید کوتاه گویا جامع و جذاب باشد.

وی در ادامه اجزای ابتدایی متن کتاب را شامل عنوان، صفحه بسم الله، صفحه عنوان، صفحه شناسنامه، مقدمه ناشر یا پیشگفتار، مقدمه مولف، صفحه تقدیم و فهرست مطالب دانست.

رئیس اداره فعالیت ها و مجامع و همایش های پژوهشی بخش اصلی و بنیادین کتاب را شامل موضوع و محتوای کتاب دانست و گفت: مواردی که در یک کتاب باید رعایت شود شامل فصل مقدماتی، مشخص کردن عناوین اصلی و فرعی، نقل مطالب از منابع اصلی و دست اول، ویرایش علمی، فنی و ادبی،نگارش فارسی پرهیز از عنوان بندی فرعی در فرعی شیوه استناد دهی مستندسازی مطالب می باشد.

استاد کرامتی در ادامه به صفحات انتهای کتاب اشاره کرد و گفت: جمع‌بندی، پیشنهادها، پیوست و ضمیمه ها، نمایه، کتابنامه، جزء صفحات انتهایی کتاب می باشد.

وی گفت: در کتابنامه فهرست کامل کتاب با رعایت امانتداری ترتیب چینش منابع و تفکیک منابع بر اساس قالب و زبان باید رعایت شود.

رئیس اداره فعالیت‌ها مجامع و همایش های پژوهشی نمایه کتاب را نوشته نظام یافته از واژه ها و مفاهیم، نام های اشخاص، نام‌های جغرافیایی و غیره دانست که در پایان کتاب قرار می گیرند.

وی مراحل نمایه سازی را شامل تشخیص موضوع و محتوای مدرک، نیازسنجی و کسب اطلاعاتی کاربران، توجه به علایق فردی، سازمانی و تغییر اولویت ها دانست.

استاد کرامتی نمایه را صفت بارز یک کتاب خوب برشمرد و گفت: نمایه عواملی برای جلب خواننده است و شاخصی در جهت ارزشیابی علمی به شمار می رود.

وی گفت: ‌فرآیند آماده سازی کتاب شامل بررسی اثر و مشاوره تخصصی، ویراستاری کتاب، صفحه آرایی کتاب، اخذ مجوزهای کتاب، طراحی جلد کتاب، نشر الکترونیک می باشد و چاپ کتاب به دو صورت دیجیتال و افست انجام می شود.

وی در ادامه به مراحل ارسال و پذیرش اثر پرداخته و گفت: مراحل پذیرش اثر شامل ارسال، ارزیابی اجمالی، ارزیابی تفصیلی، شورای نشر، انجام اصلاحات علمی و محتوایی ویرایش، صفحه آرایی، طراحی جلد، اخذ مجوز ها می باشد.

وی در پایان انواع قالب عرضه کتاب را چاپی، الکترونیک و گویا دانست.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهرا(س) گرگان به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی نشست کتابخوان در پایه های مختلف سطح دو برگزار گردید.

در این نشست های علمی که توسط اساتید کانون پژوهش در این مدرسه برگزار گردید کتبی در موضوعات  اعتقادی، اخلاقی، … معرفی گردید.

از جمله کتب معرفی شده در این نشست ها جهاد نفس امام خمینی، تاریخ فلسفه اسلامی اثر هانری کربن، درباره معنای زندگی اثر ویل دورانت، رمان داستانی دنیای سوفی، بدایه الحکمه اثر علامه طباطبایی، زندگی نامه بانو مجتهده امین اثر علویه همایونی، فرهنگ قرآن ، معارف و معاریف دایره المعارف جامع علوم قرآنی بوده است.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان کارگاه آشنائی با کتابخانه مجازی مدرسه فقاهت جهت آشنائی طلاب تفسیر و کلام در تاریخ 15/8/1401 برگزار گردید. در ابتدای کارگاه خانم کابوسی با اشاره به اینکه منابع به دو دسته تقسیم می شوند بیان کرد: منابع مکتوب شامل کتاب، مقالات و پایان نامه ها و منابع دیجیتال شامل نرم افزار ها و وب سایتها می باشد.

وی گفت: کتابخانه مدرسه فقاهت، کتابخانه الفبا، قائمیه، کتابخانه معارف اسلامی واشنگتن و… از جمله کتابخانه های مجازی می باشد.

کتابدار این موسسه در ادامه به معرفی کتابخانه مدرسه فقاهت پرداخته و اظهار داشت:کتابخانه مدرسه فقاهت با هدف دسترسی آسان دین‌پژوهان به منابع مورد نیاز و همچنین مستند‌سازی مقالات دینی در فضای اینترنتی طراحی شده است.

خانم کابوسی گفت: این کتابخانه بیش از 27 هزار جلد کتاب به زبان عربی و 14 هزار جلد به زبان فارسی را به صورت رایگان در اختیار محققین قرار داده و به طور مستمر موجودی خود را افزایش می‌دهد.

وی در ادامه به بیان امکانات و بخش‌های مختلف این کتابخانه پرداخته و گفت: نوار موضوعات، جستجو، جابجایی در کتاب، جستجو در متن کتاب، ساخت PDF،  مستند‌سازی مقالات از جمله امکانات این کتابخانه می باشد.

کتابدار این موسسه ادامه داد: کتاب‌های مدرسه فقاهت در موضوعاتی هم‌چون فقه و اصول‌، علوم قرآنی، حدیث، عقاید، سیره، فرق‌اسلامی و … دسته‌بندی شده است.

خانم کابوسی در پایان گفت: با بهره‌گیری از نوار موضوعات که در بالای صفحه قرار دارد، امکان ورود به هر یک از موضوعات و مشاهده تمام کتاب‌ها‌ی آن فراهم شده است‌. با استفاده از این نوار همچنین می‌توان به مجموعه کتاب‌های یک نویسنده مانند امام خمینی، آیت‌الله مطهری، آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله مکارم شیرازی، شیخ محمد سند نیز دسترسی داشت. به علاوه امکان مشاهده نام تمام نویسندگان نیز در این بخش فراهم شده است.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان سی و هشتمین پیش نشست کنگره عالمه طباطبائی با عنوان تأویل قرآن از دیدگاه علامه طباطبائی در تاریخ1401/8/2  در موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان برگزار گردید. در ابتدای نشست خانم برقرار به عنوان دبیر جلسه به بیان مقدماتی در باب تأویل پرداخته و گفت:  فرهنگ اسلامی به طور بارز و آشکاری متن محور است و تفسیر عالمان مسلمان از قرآن و روایات، شالوده اصلی معرفت علوم دینی را به خود اختصاص می‌دهد که این تفسیر متون، خواه قرآن یا روایات شاخه های مختلف علوم انسانی و اسلامی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. به خاطر همین دانشمندان دغدغه خاصی دارند که چگونه این متون را تفسیرکنند تا از اعمال سلیقه شخصی دور بمانند.

وی در ادامه بیان کرد: فهم متن دینی در دو سطح ظاهر و باطن از دیر زمان مورد دغدغه دانشمندان اسلامی بوده و صاحبان علم در لابلای مباحث به مباحث روانشناختی اشاره می کردند. واژه تاویل هر چند در صدر اسلام در کلام وحی و روایات و در کتب لغت تکرار شده اما از لحاظ اصطلاحی واژه متأخر و نوظهور است.

طلبه سطح 4 این موسسه در ادامه منشأ اختلافات مذهبی بین اندیشمندان علوم انسانی و اسلامی مانند بحث از ذات و صفات خداوند یا بحث جبر و اختیار را ناشی از اختلاف در معنای تاویل و خلط بین معنای لغوی و اصطلاحی تاویل دانسته وگفت  بحث تاویل با موضوعاتی مانند محکم و متشابه ظاهر و باطن و جری و تطبیق راسخان در علم مرتبط است و این واژه یکی از پرکاربرد ترین و پیچیده ترین مباحث علوم قرآنی به شمار می رود.

وی در ادامه به بیان معنای تأویل در کتب لغت پرداخته و گفت: واژه تاویل در طول تاریخ دچار تغییر معنی شده   و در کتب لغت متقدمین از سده‌های نخستین تا ششم مانند خلیل بن احمد فراهیدی، ازهری، جوهری، راغب اصفهانی به معنای بازگشت یا رجوع به اصل اولیه آن یا تفسیر است. ولی از قرن ششم به بعد اهل لغت بر اساس گرایشات موجود در آن زمان، معنای مجازی تاویل را به عنوان معنای حقیقی تاویل و انتقال از معنای ظاهر به خلاف ظاهر با وجود قرینه دانستند.

در ادامه دکتر مزریی به عنوان ارائه دهنده به بیان تأویل قرآن از دیدگاه علامه طباطبائی پرداخته و گفت: در معنای لغوی و در همه استعمالات هر جایی که تاویل به معنای تفسیر است، مفاد رجوع به اصل در آن اشباع شده است. واژه تأویل از جهت ظاهر و باطن، تاویل و تنزیل، محکم و متشابه با توجه به نظر علامه قابل بررسی است.

وی در ادامه معنای اصطلاحی تاویل را دارای اختلاف دانسته و بیان کرد: برخی مفسران و اصولیون و صاحبان علوم ظاهری، تاویل را به معنای حمل بر خلاف ظاهر با وجود قرینه معنا کردند که این معنا در کتب لغت متاخر موجود است. برخی دیگر مانند عرفا اهل معرفت تاویل را به معنای رسیدن به باطن کلام معنا می‌کنند. برخی فلاسفه مانند فارابی و ابن سینا در برخی متون، تاویل را به معنای رازگشایی و رمز و نماد معنا می‌کنند.

استاد موسسه آموزش عالی عالی الزهراء(س) گرگان به توجه به اینکه واژه تأویل ۱۷ مرتبه در قرآن به کار رفته و کاربردهای مختلفی دارد گفت: تأویل در آیه 7 سوره آل عمران که وصف قرآن قرارگرفته است، مورد بحث ما می باشد.

استاد مزرئی در ادامه به بیان نظر علامه طباطبایی در رابطه با محکم و متشابه و معنای تاویل ذیل همین آیه پرداخته و گفت: از نگاه علامه طباطبایی ظاهر و باطن قرآن با تاویل و تنزیل آن تفاوت دارد. برخی قائلند منظور از ظهر قرآن، تنزیل است و منظور از بطن قرآن، تاویل است اما به نظر علامه طباطبایی در این آیه تاویل غیر از بطن قرآن است.

 وی در ادامه با اشاره به اینکه علامه طباطبایی در کتاب قرآن در اسلام به بحث پیرامون ظاهر و باطن قرآن پرداخته گفت: قرآن با توجه به آیه 3 سوره زخرف ظاهر و باطن دارد و این یکی از مبانی اصلی تاویل است؛ اگر قائل به ظاهر و باطن داشتن قرآن نشویم دیگر بحثی از معنای تاویل در مقابل تنزیل نمی ماند.

عضو کارگروه تفسیر و علوم قرآنی این موسسه در ادامه بیان کرد: با تأمل در این آیه، قرآن دارای حقیقتی در ام الکتاب یعنی کتاب مکنون است. بنابراین قرآن دارای باطنی در ام الکتاب و ظاهری در کتاب تدوینی نزد ما است. روایات ۷ بطن، ۷ هزار بطن و ۷۰ هزار بطن و تا بی نهایت بطن، برای قرآن قائلند.

استاد مزرئی در ادامه گفت: علامه طباطبایی رسیدن به لایه‌های باطنی کلام یعنی عبور از ظاهر که از سنخ معناست را تاویل ندانسته و قائل است این همان ظاهر و باطن است. علامه معتقد است الفاظ، برای قالب ها وضع نشده‌اند بلکه برای روح معنا وضع شده اند. این معنا را علامه طباطبایی در انتقال از معنای ظاهری قرآن به معنای باطنی استفاده می‌کند.

وی روش تفسیر علامه طباطبایی در المیزان را روش قرآن به قرآن دانسته و گفت:  علامه تفسیر خودش را رسیدن به بطن قرآن می داند که با چیدن آیات در کنار هم به آن می رسد که از سنخ معناست. این، یعنی همان تفکر و تدبر که یکی از روش های دستیابی به باطن کلام است. علامه حتی روایات را هم دخیل  در فهم معنای ظاهری نمی داند و روایات را به عنوان بحث روایی در پایان می آورد حتی بحث های فلسفی و عرفانی را هم جدا مطرح می کند.

عضو کارگروه تفسیر و علوم قرآنی در ادامه به روش های دستیابی به قرآن اشاره کرده و گفت: یک روش، روش علمی و فنی است یعنی هر کس با چیدن آیات می تواند به باطن کلام دست یابد؛ روش دیگر روش شهودی است. عارفی که سیر و سلوک داشته و طهارت پیدا کرده طهارت انفسی و طهارت آفاقی  او را به جایی می رساند که حقیقت آیه های قرآن برایش روشن میشود. چون لایه های کتاب قرآنی و کتاب انفسی و آفاقی، متناظر هستند یعنی هر کسی سیر باطنی در نفس خود داشته، در تطبیق لایه های کتاب تکوین و تدوین، معنای آیات قرآن بر او ظاهر می شود.

استاد مزرئی به توجه به آیه (انه فی ام الکتاب لدینا لعلی حکیم) به بیان منظور علامه طباطبائی از تاویل پرداخته و گفت: تأویل از سنخ الفاظ و معانی نیست الفاظ و معانی و باطن تکیه به یک حقیقتی در عالم خارج ندارند. بنابراین تاویل قرآن، چیزی است که قرآن از آنجا سرچشمه گرفته و رسیدن به حقیقت یا حقایقی که در ام الکتاب  یعنی پیش خداست می باشد و از مختصات غیب است.

وی حقیقت واقعی که قرآن چه انشاء چه اخبار تکیه به آنجا داده اند را تعریف علامه از تأویل در المیزان دانسته و گفت: به نظر علامه همه قرآن تأویل دارد. حتی محکمات و متشابهات نزد خدا اصل و ریشه ای در ام الکتاب دارد.

ایشان ادامه داد: وقتی صحبت از تأویل می شود صحبت از معنا نیست بلکه امری خارجی است که معانی قرآن به آن رجوع می کند. چنانچه الفاظ به معانی خارجی باز می گردد. به اعتقاد وی اینکه آیات تاویل دارند از این جهت است که در عبارات اخباری حکایت از معانی خارجی می کنند و در عبارات انشائی متعلق به افعال امور خارجی هستند. از این رو تأویل وصف خود آیات نیست بلکه وصف متعلق آنهاست یعنی معانی خارجی آیات، تأویل دارند نه که کلمات قرآن.

مدیر مرکز تخصصی حضرت ولیعصر(عج) در نقد بیان علامه در تعریف تأویل گفت: اهل معرفت و عرفا بر این باورند که عبور از ظاهر و رسیدن به بطن قرآن چه بطن معنائی چه بطنی که در ام الکتاب است از سنخ حقیقت است و تأویل است.

وی در ادامه با استناد به کلام امام محمد باقر «ع» گفت:  قرآن ظاهر دارد، ظاهرش ظاهر دارد، باطنش باطن دارد، قرآن که نازل شده هفت مرتبه، هفتاد مرتبه، هفتادهزار مرتبه، بی نهایت مرتبه تنزل پیدا کرده و حقیقتش در ام الکتاب است چون نزولش از سنخ تجافی نیست بلکه از سنخ تجلی است. رقیق شده تا به شکل کلمات  نازل گردیده است. از ظاهر به هر بطنی برسید چه بطن معنائی چه بطن حقیقی مطلق، تأویل است.  پس اهل معرفت هر بطنی از قرآن را تأویل می دانند ولی علامه طباطبائی به آن بطن نهائی و ام الکتاب را تأویل می گویند. بله بطن نهائی هم تأویل قرآن است ولی آن، نهایتِ تأویل است. نهایت را جز خداوند و راسخان در علم نمی دانند

استاد مزرئی با استناد به کلام بعضی از بزرگان، تفسیر المیزان علامه طباطبائی را کتاب تأویلی به روش علمی دانسته و گفت: فرد اتم تأویل، رسیدن به ام الکتاب است و فرد اتم راسخون در علم، اهل بیت (ع) هستند که به بطن نهائی می رسند و رسوخ در علم با طهارت گره خورده یعنی هر چه طهارت بیشتر باشد رسوخ در علم بیشتر است، کسانی که طهارتشان تام است رسوخشان تام است و به آن بطن نهائی می رسند و آن کسانی که طهارت پایین تر دارند و رسوخ کمتری در علم دارند، بطون معنائی برای آنها کشف می شود چه به روش شهودی چه به روش علمی (عینی).

در پایان خانم برقرار به جمع بندی مباحث پرداخته و گفت: با توجه به بیانات استاد مزرئی تأویل از منظر علامه غیر از بطن قرآن است روش علامه در تفسیر قرآن، روش قرآن به قرآن است. با این روش به بطن قرآن می رسند، علامه قائل به وضع الفاظ برای روح معنا هستند و معتقدند لایه های باطنی در طول هم قرار دارند نه در عرض هم. تأویل از سنخ الفاظ و مفاهیم نیست بلکه حقیقتی است در عالم خارج که از ام الکتاب سرچشمه می گیرد. اما غالب مفسران قائلند با توجه به برخی از روایات حتی رسیدن به یک بطن معنائی قرآن را هم می توان تأویل دانست، اما تأویل نهائی در ام الکتاب است که فرد اتم راسخونِ در علم که اهل بیت (ع)هستند با آن در ارتباطند. اما هم معنای طهارت تشکیکی است هم رسوخ در علم، لذا می توان به معانی باطنی قرآن هم کلمه تأویل را اطلاق کرد کما اینکه امام معصوم«ع» فرمودند: «ظهره تنزیله و بطنه تأویله»

به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه الزهرا گرگان نشست علمی با عنوان« سیره اخلاقی امام حسن مجتبی علیه السلام در تعامل مطلوب با دیگران» در تاریخ 4 مهر 1401 در موسسه الزهرا سلام الله علیها برگزار گردید.
در این نشست علمی مریم علیجانی از مبلغه های این مدرسه با اشاره به اهمیت ایام سوگواری اهل بیت علیهم السلام گفت: این ایام و شرکت در این مراسمات بهانه خوبی است جهت قوی تر کردن سرمایه ایمان و انجام اعمال صالح و و توصیه به صبر و پایداری و استقامت در کارها و نیز دعوت همدیگر به حق و حقیقت که یکی از آن حقایق این است که پیمودن راه کمال و سعادت بدون داشتن الگو و راهنما ممکن نیست و انسان برای این که به هدف و مقصد نهایی که تقرب الی الله هست برسد باید از الگویی پیروی نماید.
وی با اشاره به آیه 21 سوره مبارکه احزاب « لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه ….» ادامه داد: خداوند تعالی از همان آغاز خلقت انسان را در وادی جهان هستی بدون راهنما رها نکرده و با تعیین پیامبر(ص) و پیشوایانی شایسته که دستور های الهی را به بندگان هدیه کنند، او را را از عالم سرگردانی نجات داده است.
مبلغه این مدرسه گفت: یکی از این پیشوایان و اوصیای شایسته پیامبر اکرم (ص) امام حسن مجتبی علیه السلام است که به تبیین سیره اخلاقی ایشان در تعامل و ارتباط ایشان با دیگران می پردازیم.
علیجانی تاکید کرد: ضرورت بحث به این خاطر است که امروزه شاهد کشمکش ها و تضادهای رفتاری بسیاری در تعاملات افراد با یکدیگر هم در خانواده ها هم در جامعه در محیط های کاری، محیط های تحصیلی ، ….. هستیم. می توان گفت یکی از عوامل مهم این مساله علی رغم شناخت و آگاهی نسبت به این موضوعات ، غفلت و بی توجهی در عمل به این موضوع می باشد که یادآوری این نکات کلیدی می تواند در ایجاد یا ادامه تعاملات و ارتباطات انسانی مطلوب موثر باشد. اهمیت و فایده این مباحث این است که وجود معیارهای مشخص و قطعی به انسان اطمینان و آرامش خاطر می بخشد و استحکام و تداوم و تعمیق آن رفتار را موجب می شود و از بروز ویا تاثیر عواملی که به ارتباطات و تعاملات انسانی آسیب می رساند جلوگیری می کند.
وی در ادامه بیان کرد: ثبات شخصیت و پایداری در عمل از خصوصیات امام حسن مجتبی علیه السلام هست که مانند سایر معصومان آیینه تمام نما و جلوه گاه صفات جمال و کمال خداوندی بودند. ثبات در شخصیت از جمله ویژگی‌های است که آن حضرت را از دیگران ممتاز می سازد که به همین علت مجتبی نامیده شده است یعنی واکنش های حضرت در موقعیت های ناهمسان یکسان بود و در مواقع متفاوت از سازگاری رفتار برخوردار بودند و به خاطر برخورداری از تربیت الهی وحدت شخصیت داشتند چه پیش از امامت و چه در زمان امامت چه درحال آسودگی و شادی چه در زمان مصیبت و تلخی و رنج. ایشان در برخورد با دوستان و مخالفان از اصول و ضوابط انسانی هرگز غفلت نورزید. و همیشه خدارا در نظر داشت.
وی با بیان اینکه امام حسن الگوی کامل مهر و عاطفه نسبت به بندگان خدا بودند اظهار داشت: ایشان محبت فراوانی نسبت به مردم اهل خانه و خدمتکاران شان داشتند. ایشان در جایی که مربوط به خودشان بود بزرگترین گذشت ها، عالی ترین رفتارهای عملی را از خود نشان دادند. امام نمونه انسانی کامل است که هیچ علاقه ای به دنیا و ظواهر آن ندارد. آن حضرت به مستمندان و گرفتاران توجه خاصی می کردند. اگر آنها گرفتاری و ناراحتی داشتند سعی میکردند مشکل آنها را حل نمایند. افراد زیادی که در سایه یاری رسانی امام به خیر دست یافتند بسیار است.
خانم علیجانی در ادامه به نمونه ای از ضابطه و بایدهای اخلاقی ایشان در ارتباط مناسب با دیگران پرداخت و بیان کرد: خوش رفتار بودن، هم دلی کردن، دوستی با مردم، یاری دیگران، فروتنی کردن، صبر وروحیه سپاسگزاری داشتن نمونه ای از ضابطه ها می باشد.
کارشناس پژوهش این مدرسه گفت: نمونه ای از ضوابط و نبایدهای اخلاقی در رفتار امام حسن علیه السلام پرهیز از بخل ، غرور و تکبر ، حسد و حرص و طمع، درخواست و تمنایی که منجر به پستی و ذلت برای انسان شود، پیمان‌شکنی و شوخی زیاد و بیجا اشاره کرد که آن حضرت برای برقراری ارتباط انسانی و تعاملات مناسب با دیگران به آنها تاکید داشت که همه این باید و نبایدها می تواند ما را در ارتباط موثر و مناسب بادیگر افراد یاری دهد .
علیجانی در ادامه به حدیثی از امام حسن مجتبی علیه السلام در مورد خوش رفتاری کردن با مردم اشاره کرد و گفت: خوش رفتاری با مردم راس خرد است و چنان با مردم رفتارکن که دوست داری با تو رفتار کنند.
وی با اشاره به سیره امام مجتبی در موضوع رعایت ادب گفت: ایشان مانند جد بزرگوارش الگوی کامل برای همه مردم محسوب می شدند. یکی از جنبه های الگویی آن حضرت رعایت ادب ایشان بود. به گونه ای که هیچ کس در مقابل ایشان احساس ناراحتی و رنج و حقارت نمی‌کرد. مانند این که امام در مکانی نشسته بودند چون خواستند بلند شوند و بروند فقیری وارد شد امام به آن فقیر خوشامد گفت و ملاطفت کرد و سپس فرمود: انک جلستَ علی حین قیامِنا اَفتاذنُ لی بالانصراف؟ تو وقتی آمدی و نشستی که ما برای رفتن برخاستیم آیا به ما اجازه رفتن می دهی، مرد فقیر عرض کرد: آری پسر رسول خدا .
کارشناس پژوهش این مدرسه ادامه داد: در فقه اسلامی بسیار توصیه شده است. یکی دیگر از رهنمود های اخلاقی اجتماعی امام حسن علیه السلام دیدار از مریض بود. نمونه‌های فراوان در تاریخ در این زمینه ذکر شده است. قائمی در کتاب « در مکتب کریم اهل بیت علیهم السلام » آورده است آن حضرت فردی بلند نظر بود. کینه احدی را در دل نداشت. از بدکاران حتی آنهایی که بر ساحت مقدس آن حضرت جسارت کرده بود ند می گذشت. ولید بن عقبه آن ناپاکی که آن همه به امام ستم کرده بود بیمار شد. امام به عیادت او رفت. او در عین حال از بزرگواری امام شرمنده شد و گفت آنچه درباره مردم انجام دادم توبه می کنم و اما آنچه درباره پدرت انجام دادم و گفتم پشیمان نیستم و توبه نمی کنم ولی امام حرفی نزد.
وی در پایان بیان کرد: همدلی و درک همدلانه و گوش سپاری به صحبت های دیگران یکی از توصیه هایی است که امام حسن علیه السلام در ارتباط با دیگران به آن تاکید کردند و فرمودند: بهترین دوست نزدیک به انسان کسی است که در تمام حالات دلسوز و با محبت باشد گرچه خویشاوندیِ نزدیکی هم نداشته باشد و بیگانه ترین افراد کسی است که از محبت و دلسوزی بیگانه باشد گرچه از نزدیکترین خویشاوندان باشد . امام حس همدلی را نشانه ای برای سنجش وفاداری انسان‌ها به یکدیگر قلمداد کرده تاکید می‌کنند : « وفاداری در سختی و آسایش نشانه برادری است »

“به گزارش معاونت پژوهش مدرسه علمیه عالی و تخصصی الزهرا(س) گرگان نشست علمی با عنوان «مدارا در سیره پیامبر اکرم (ص) »در تاریخ1401/7/3  در موسسه قرآنی الزهرا(س)برگزار گردید.
در این نشست لادن یونسی از اساتید این مدرسه در تعریف موضوع مدارا بیان کرد: مدارا عبارت است از رفتار و برخورد ملایم و نرم همراه با بخشش در زندگی در مقابل دیگران خواه فرد مقابل مسلمان باشد یا نباشد، ضعیف باشد یا توانا. مدارا مهمترین نیاز جامعه امروزی در حیات مادی و معنوی بشر است و بدون مدارا نمی شود به آرامش و آسایش دست یافت.
وی گفت که برای همه زمانها در هر امری بهترین نمونه و الگو شخصیت رسول اکرم صلی الله علیه وآله است و به همین دلیل قرآن کریم از اخلاق آن حضرت به خلق عظیم یاد می کند. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در مقابل دشمنان آزار و اذیت زیادی دید ولی همیشه در پیشگاه خدا برای هدایت آنها دعا می کرد و از خداوند هدایت و سعادت آنان را می‌طلبید.
استاد این مدرسه با توجه به آیه 199 سوره مبارکه اعراف ادامه داد: با بررسی آیات قرآن جایگاه مدارا برای همه روشن می شود. زیرا مدارا با مردم امتثال امر خدا است و با توجه به سنت پیامبر اعظم نیز روشن می گردد که همه انسان ها نیاز به مدارا و ملاطفت در زندگی فردی و اجتماعی دارند. زیرا آیه ۱۹۹ اعراف به پیامبر اکرم فرمود: خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلِينَ با آنها مدارا كن و عذرشان را بپذير و به نيكيها دعوت نما و از جاهلان روى بگردان (و با آنها ستيزه مكن).
یونسی اضافه کرد: اخلاق پیامبر اکرم صلی الله مهمترین عامل برای جلب و جذب مردم به طرف دین اسلام بود و ایشان هدف از بعثت شان را به کمال رساندن مکارم اخلاق بیان کرده است و خداوند هم به پیامبر چنین خطاب کرد که تو اخلاق عظیم و برجسته‌ای داری. لذا یکی از مهمترین عوامل پیروزی پیامبر خدا(ص) اخلاق آن بزرگوار بود همه صفات اخلاقی در ایشان جمع شده بود و سخت ترین دشمنان اسلام تحت تاثیر قرار می گرفتند.
هنگامی که پیامبر خدا از سوی مشرکان مکه هدف آزار و اذیت و مخالفت های فراوان آنان در طول رسالت قرار گرفته بود آن حضرت در مقابل آنها صبر و استقامت نموده و مدارا و بزرگواری از خودشان نشان دادند ایشان را با سنگ به شدت مجروح می کردند و حتی گاهی اوقات حضرت مجبور می شد که مکه را ترک کند و به کوه ها پناه ببرد. در جنگ احد دندان مبارکشان توسط عتبه ابن ابی وقاص شکست و لب ایشان زخمی گردید ولی پیامبر خدا در همان حال برای قوم خویش دعا کرد و فرمود اللهم اغفر و ارحم خدایا قومم را هدایت کن و آنها را ببخش زیرا که آنها ناآگاه هستند.
وی با اشاره به آیه 215 سوره مبارکه شعراء: (وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ‏).و بال و پر خود را براى مؤمنانى كه از تو پيروى مى‏كنند بگستر! بیان کرد: رسول اکرم صلی الله علیه و آله هم این روش را انجام دادند و با مدارا مومنان را از پراکندگی حفظ کردند و در مسیر هدایت پیش بردند. و از عایشه سوال شد که اخلاق پیامبر صلی الله چگونه بود؟ پاسخ داد: اخلاق پیامبر قرآن بود. کان خُلقُه القرآن
مبلغه این مدرسه اضافه کرد: ایشان علاوه بر مدارا در رفتار و کردارشان توصیه به این امر داشتند و فرمودند: مدارای با مردم نیمی از ایمان و نرمی و مهربانی با آنان نیمی از زندگی است . از همین رو می‌توان نتیجه گرفت مدارا در زندگی فردی و اجتماعی تاثیر بسزایی دارد و چون در روایت از کلمه الناس استفاده شده است لذا دامنه مدارا تمام مردم فارغ از اعتقاد هایشان را دربر می گیرد، همانگونه که خطاب یا ایها الناس در قرآن همه انسانها را فارغ از هر گروه و دسته در برمی گیرد. نکته مهم اینکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیمی از ایمان را در گرو همین مدارا با همه اقشار مردم و پیروان عقایدو ادیان و مذاهب می داند. خود اینگونه بودند.
یونسی سپس به بیان آثار مدارا پرداخت و گفت: مدارا با دیگران انسان را نزد خدای مهربان محبوب می گرداند و با مدارا انسان در بین مردم و در دل آن ها محبوبیت پیدا می‌کند. لذا آنان که گشاده روی و مهربان هستند دوستان زیادی دارند.
مدارا کلید پیروزی است و مشکلات و سختی ها را آسان می کند چرا که بشر به خاطر تکبر و خود پسندی در جهان جنگ و نزاع و درگیری به وجود می‌آورد بهتر شدن دنیا و آخرت در سایه مدارا است. از آثار مدارا: محبوبیت، وحدت جامعه، تقویت ارتباطات اجتماعی، ایجاد دوستی و الفت با گروه ها افزایش رزق و برکت وجذب افراد به دین می باشد.