“به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان استاد ابراهیمی فر استاد درس خارج و عضو مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، در مدرسه پائیزه عقل در اندیشه اسلامی به بحث پیرامون جایگاه عقل در علم اصول در تاریخ 20 مهر 1402 پرداخت.
استاد درس خارج عقل را مساوی با مطلق دانش بشر دانست و گفت: واژه عقل، مشترک لفظی است در فلسفه، علم کلام و حتی در علوم تجربی معنائی متفاوت دارد.
وی واژه عقل و عقلگرایی را با تشریع در زمان پیامبر معاصر ندانسته و بیان کرد: در زمان پیامبر(ص) اصلاً نیازی به عقل و عقلگرایی نبوده پیامبر(ص) وحی را مستقیماً دریافت کرده و آن را با مردم در میان می‌گذاشت. نیازی به تصرفات عقلی خودش یا دیگران نداشت. بنابراین آنچه در زمان پیامبر (ص) صورت می گرفت ابلاغ حکم واقعی به مردم بوده است و حکم ظاهری در آن زمان وجود نداشته است.
ابراهیمی فر با توجه به این مطلب که اجتهاد زمانی است که به حکم واقعی دسترسی نباشد ادامه داد: در زمان پیامبر(ص) و ائمه علیهم السلام اجتهاد مطرح نبوده است. اجتهاد بعد از زمان تشریع مخصوصاً بعد از ائمه علیهم السلام مطرح شد اگرچه بذر اجتهاد در زمان معصومین پاشیده شد ولی رشد و نمو اجتهاد بعد از دوره غیبت شروع شد.
عضو مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، مهمترین بحث فقهی را حل کردن نیازهای نوظهور اجتماعی را به وسیله اجتهاد دانسته و گفت: علمی که در علم اصول مطرح می‌شود ظن متاخم به علم یا گمان پیشرفته را می‌گویند در حالی که این علم یک علم مضاعفی نیست.
وی عقل در علم اصول را شناخت و نیروهای ادراکی دانست و اظهار داشت: عقل به صورت یک منبع برای مطالعه عقل قرار می‌گیرد یعنی دو واژه است یکی عقل به عنوان عقل منبع و واژه دیگر عقل به صورت قوه و ابزار برای کشف حقایق می باشد.
استاد ابراهیمی ادامه داد:هنگامی که عقل به عنوان ابزار باشد باید منبع داشته باشد اگر منبع او خود عقل باشد اینجا عقل مجموعه علوم و معارف(بدیهیات و آن علوم عقل عملی چیزهایی هستند که فطری در وجود انسان نهاده شده‌اند که قرآن اشاره می‌کند فالهمها فجورها و تقواها) می شود. وقتی عقل روی این معارف کار می‌کند عقل ابزاری ما، محتاج به این علم منبع است این علم منبع از خودش می‌جوشد.
عقل منبع و ابزاری باید تعریف شود و حدود و ثغور آن مشخص شود
استاد درس خارج گفت: به تلاشی که عقل برای کشف مجهولات به عنوان احکام شرعیه از معلومات خود انجام می دهد استنباط گفته می‌شود.
وی با توجه به گفته مرحوم شیخ در اوایل رسائل گفت: به دو دلیل نباید به ادراک عقلی اعتماد کنیم یکی اینکه خطا در ادراکات عقلی زیاد اتفاق می‌افتد و نکته دیگر اینکه ملاکات احکام برای عقل ما مخفی است.البته در اجتماعیات در مبحث معاملات به معنای اعم، دست و پای عقل باز است و می‌تواند ملاکات را به دست بیاورد اما در عبادات جای هیچ تلاشی برای کشف مناطات احکام نیست .چون رابطه بین دنیا و آخرت برای ما کشف نمی‌شود.
استاد درس خارج با توجه به اینکه اجتهاد در زمان معصوم (ع) توسط آنان صورت نگرفت اظهار داشت: در زمان معصوم هم بارقه‌هایی از این اجتهاد اتفاق افتاد بعضی‌ها به جهت دور بودن از امامان معصوم علیه السلام ناچار بودند در برخی مسائل به اجتهاد عمل کنند حتی بعضی از صحابه ائمه، به قیاس و رای عمل می‌کردند گرچه بعداً معلوم شد کار درستی نیست.
وی حوزه ادراکات عقلی در علم اصول را مربوط به ادراکات عملی و نظری دانسته و گفت: به دلیل اینکه فقه ما از پشتوانه‌های واقعی برخوردار است بایدها و نبایدهای فقهی مبتنی بر مصالح و مفاسد نفس الامری است این مصالح و مفاسد نفس الامری امور واقعی و تکوینی هستند که به ادراک عقل ما در می‌آید.
ابراهیمی فر در پایان گفت: علم اصول از آنجایی که بایدها و نبایدهای فقهی را به عهده می‌گیرد این بحث در آنجا مطرح می‌شود که این بایدها و نبایدها ریشه در واقعیت‌ها دارد یا فقط یک انشا است؟و لسان انشا لسان اعتبار است و ربطی به واقعیت ندارد.

“به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان حجت‌الاسلام علیزاده موسوی در مدرسه پائیزه عقل در اندیشه اسلامی به بحث پیرامون عقل در مذاهب اسلامی در تاریخ 19 مهر 1402 پرداخت.
در ابتدای این نشست علمی گفت: داستان عقل داستان دیرپایی است که به سال های اولیه جهان اسلام بر می گردد.
وی با بیان اینکه، اولین عامل ایجاد انشقاق و شکاف، ایمان و کفر بوده است، افزود: دومین عامل، مساله عقل و دامنه آنها به عنوان روش و منبع مطرح است.
حجت‌الاسلام علیزاده موسوی با بیان اینکه، رویکرد روش شناختی بر رویکرد منبع شناسی هم تاثیرگذار است، اظهار کرد: این رویکرد بعد ازجریان معتزله کنار زده می شود و در راستای آن اندیشه حدیث رشد می کند وجا می افتد.
وی گفـت: واژه عقل و مشتقات آن 49 بار در آیات قرآن آمده است و امروز مهمترین مساله این دوران مساله حدوث و قدم قرآن است که تابع ای از مسائل عقل و نهی است.
حجت‌الاسلام علیزاده موسوی بیان کرد: در قرن دوم و سوم فضا فضای نقل گرایانه است و به نقلی مراجعه می شود که در حوزه افراطی به نقل و انزوایی که عقل پیدا می کند.
وی با اشاره به جریان های ماتریدی، اشعری و ابوجعفری، اظهار کرد: امروز در حوزه عقل نیاز به فعالیت بیشتری داریم و اگر امروز می خواهیم به جنگ غرب و دنیای غرب برویم نیازمند این است که دوباره به رویکرد عقل بر اساس حوزه نقل مراجعه نماییم.
حجت‌الاسلام علیزاده موسوی تاکید کرد: امروز برای مقابله با آفت ها نگاه معتدل را داشته باشیم.
سید ظهیر مسیلینی استاد دانشگاه جامعه المصطفی گلستان نیز در این نشست علمی گفت:
مردم استان گلستان سابقه تاریخی در حوزه عقل گرایی دارند و به عنوان نقطه وحدت قابل توجه است.
وی با اشاره به اینکه، زمینه های وحدت و همکاری در بین مردم گلستان وجود دارد و فراهم است، خاطرنشان کرد: مساله عقل از نگاه های متفاوتی همچون عقل عرفانی، فطری، قدسی، وحیانی، نظری و عملی مورد بحث و توجه می باشد که آنچه مهم است بکارگیری و استفاده عقل است نه اینکه صرف عقل داشتن مهم باشد.
استاد دانشگاه جامعه المصطفی گلستان بیان کرد: در آیات قرآن موضوع عقل یا مشتقات عقل با فعل انسان بودن، بیان شده است و قرآن کریم 300 بار انسان را به تدبر و تعقل دعوت کرده است.
سید ظهیر مسیلینی همچنین بیان کرد: در روایات اسلامی و روایات اهل سنت و تشیع به مساله عقل اشاره شده است و همچنین در روایات تشیع و تسنن عقل مورد اقدام و جایگاه والایی دارد.
وی با بیان اینکه، عقل، انسان را به سعادت دنیوی و اخروی می رساند، تصریح کرد: عقل مساله ای برای شناخت حق و باطل است و کارکرد عقل در آیات نبوی جایگاه والایی دارد.
استاد دانشگاه جامعه المصطفی گلستان در ادامه گفت: مساله عقل همچنین به عنوان منبعی برای مسائل و حوزه های اعتقادی است و اینکه عقل برخی امور را درک، استخراج و تبیین می کند.
سید ظهیر مسیلینی با بیان اینکه، امروز می بایستی در حوزه های علمیه کلام و مبانی ماتریدی را احیاء کنیم، گفت: بررسی و توجه به نکات وحدت بخش تاثیر گذار خواهد بود.
آخوند احمد قربان‌پور مدیر حوزه و امام جمعه فراغی نیز در ادامه این نشست علمی گفت:
مساله عقل در زاویه های مختلف و کتاب های مختلف ماتریدی وجود دارد.
وی با بیان اینکه، تاثیرات عقل از منظر کلام ماتریدی در طلاب اهل سنت وجود دارد، افزود: تا بهره گیری از عقل و عقلانیت نباشد، دین و دیانت هم نخواهد بود.
آخوند قربان‌پور با بیان اینکه، هنگام اظهار نظر، دلایل مختلف عقل حکم می کنند، بیان کرد: عقل ابزار است و حاکم مطلق نیست و مساله عقل در ایمان یکی از اسباب دانش است.
وی همچنین بیان کرد: خبر صادق را هم عقل مشخص می کند، بیان کرد: موضوع عقل در احکام، ابزار معرفت شناختی ذاتی است و کسی که منطق ندارد علمش اعتبار ندارد، چون عقل به علم اعتبار می دهد.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان دکتر شاملی در مدرسه پائیزه عقل در اندیشه اسلامی به ایراد سخن در مورد جایگاه عقل در علم روانشناسی در تاریخ 19 مهر 1402 پرداخت .
عضو هیئت علمی المصطفی در ابتدای بحث در خصوص مفهوم شناسی عقل در علم و دین اظهار داشت : عقل از منظر قرآن نيرویی است سالم و به دور از شهوت و غضب كه با درك حقايق و نيكی‌ها و زشتی‌ها، انسان را به سوی نجات از جهنم و نيل به عبوديت و بهشت هدايت ميكند.
وی در این زمینه از قول علامه طباطبایی اظهار داشت : مراد از عقل در كلام خدای متعال ادراكی است كه با سلامت فطرت انسانی حاصل می‌شود به عبارت ديگر عقل يعنی علمی كه انسان مستقلاً به آن دست می‌يابد بر خلاف سمع که در قرآن به معنای ادراكی است كه انسان با كمك غير به آن دست پيدا می‌كند.
استاد شاملی دو رویکرد درون دینی و برون دینی را در واکاوی هستی شناسی ، کنش شناسی و ارزش شناسی عقل بعنوان رویکردهای عمده و محوری معرفی و ابراز داشت : عقل از منظر دینی شریف‌ترین نیرو در وجود انسان است . خداوند متعال در قرآن کریم بیش از سیصد بار انسان‌‌ها را به استفاده و بهره جستن از این نیروی خدادادی دعوت کرده است و با توجه به محدودیت دامنه دانش انسانی، در بسیاری از موارد باید به احکام وحیانی و شرعی رجوع کرد.
عضو هیئت علمی المصطفی تصریح کرد : دین حقیقى مردم را فرا مى‌‌‏خواند تا از روى دلیل عقلى به عالم ماوراى طبیعت یقین پیدا کند. فی الواقع عقل و نقل، در طول هم جاى دارند. خداوند براى مردم دو حجّت قرار داده است: حجت ظاهرى و حجت باطنى، اما حجت ظاهرى، فرستادگان الهى و پیامبران و امامان(ع) هستند و اما حجّت باطنى، عقل است. بر این اساس ممکن نیست حجت ظاهر و باطن با یکدیگر تعارض داشته باشند. حجّت به معناى دلیل و راهنما است و راهنما کسى را می‌گویند که با طریق و مقصد و منتهاى آن آشنا است.
وی در زمینه مطالعات روان شناسی شناختی در زمینه عقل عنوان کرد : ارائه پنج کارکرد برای عقل در روان شناسی شناختی مطرح است که عبارتند از :اندیشه ورزی، حل مساله، تصمیم گیری، تحلیل و نقد و نظر، خلاقیت و ابتکار.
دکتر شاملی در پایان با اشاره به تلقی علوم مختلف از عقل و چیستی شناسی عقل در علم و فلسفه و نیز تفاوت های عقل در فقه اسلامی و کلام و عرفان از علامه طباطبایی، شهید مطهری و آیت الله مصباح یزدی به عنوان سه پیشگام در مطالعات عقل شناسی و خردکاوی یاد کرد و بر ضرورت تاسی به سیره علمی این بزرگان در برنامه ریزی های علمی و آموزشی تاکید کرد.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان خانم مهدیه محمدی طلبه سطح 4 این موسسه در مدرسه پائیزه عقل در اندیشه اسلامی به بحث پیرامون رابطه کامل شدن عقل و ظهور امام زمان (عج) در تاریخ 19 مهر 1402 پرداخت. 
طلبه سطح 4 این موسسه با توجه به روایت “"عقل ها سر تعظیم فرود می آورند زمانی که منجی ظهور می کند"” گفت: پیامبر با آمدن به مدینه، مدنیت و عقلانیت و جهل زدایی را آغاز کردند، ما قدم قدم به سمت عقلانیت پیش میرویم تا بتوانیم به زمان ظهورنزدیک می شویم.
وی با توجه به آیات قرآن منظور از اولی الابصار را نازک اندیشی دانسته و بیان کرد: انتظار آیات قرآن برای رسیدن به مقام عقلانیت افلا تعقلون است که مقدمه نزدیک شدن به زمان ظهور است.
خانم محمدی عقل نظری را بودن و نبودن ها دانسته و گفت: زیر مجموعه عقل نظری وهم، خیال و حس است و با مدیریت به درک حقایق می رسد.
طلبه سطح 4 این موسسه در ادامه در تعریف عقل عملی گفت: عقل عملی به امور عملی میپردازد و از جنس باید و نبایدهاست و حقوق مختلف اعتباری را ایجاد کرده و زیر مجموعه آن شهوت و غضب و تنظیم کننده آن عقل عملی است.
وی در ادامه گفت: معصوم، عصمت عملی و نظری دارد یعنی عقل و اندیشه محض و عقل عملی در حد کمال در معصوم قرار دارد و هیچگاه خطا و اشتباه نمیکند.
خانم محمدی با توجه به این مطلب که عقل عملی عزم و اراده را به مرحله ظهور میرساندگفت: عقل نظری و عقل عملی باید با هم تعامل داشته باشند و به یک مرحله ثبوت برسند زیرا آنچه که اندیشه و اراده می کنیم در جامعه بروز و ظهور پیدا میکند.اگر صدق عقل نظری انجام شود عقل عملی نیز صحیح عمل خواهد کرد.
طلبه سطح 4 این موسسه با توجه اینکه بعضی در جامعه در عقل نظری و عقل عملی دچار خدشه شده اند اظهار داشت: هرگاه عقل نظری و عقل عملی با هم هماهنگ شوند اساس نیاز بشر شناخته میشود و این نیاز اساسی بشر را امام کامل میتواند برآورده کند و این میتواند ما را به توحید برساند. اما اگر با هم هماهنگ نباشند ممکن است که ما را به جهالت برساند.
وی در پایان جهالت موجود در جامعه را نتیجه ناهماهنگی عقل نظری و عقل عملی و مقابل هم قرار گرفتن آن دو دانست.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان در مدرسه پائیزه عقل در اندیشه اسلامی حجت الاسلام و المسلمین دکتر رضا برنجکار به بحث پیرامون مباحث معرفت شناسی عقل در تاریخ 19 مهر 1402 پرداخت.
در ابتدای این نشست حجت الاسلام دکتر رضا برنجکار به بیان مشقات عقل در قرآن پرداخته و گفت: مشتقات “"عقل"” 49 بار در قرآن کريم با تعابير مختلفي چون تشويق به تعقّل يا مذمت تعقّل نکردن به کار رفته است. مشتقات “"لُبّ"” نیز 16 بار در قرآن آمده است، يعني مجموعا 65 بار، و اين به غير از واژه هاي مرتبطي چون تفکر يا تدبر مي‌باشد كه اگر آنها را نيز حساب کنيم، به بيش از 100 مورد دست پيدا خواهيم کرد.
رئیس انجمن اسلامی کلام حوزه در ادامه با اشاره به روایات وارده در باب عقل بیان کرد: در روايات نيز تعابير بسياري وارد شده که عقل را اصل و اساس انسان، انسانيت انسان، ملاک ارزش و کمال انسان و حجت باطني خداوند معرفي کرده است.
وی با بیان این مطلب که اختلاف نظر بسياري بين متفکران در تعريف و تفسير عقل وجود دارد اظهار داشت: هر متفکري، عقل را به گونه اي خاص تفسير مي کند. از نظر افلاطون عقل کاري به حس ندارد و در عالم مُثُل، شهود مي‌کند و محسوسات مانع هستند. در مقابل، ارسطو معتقد است عقل کليات را از جزئيات و محسوسات انتزاع مي کند يا فيلسوفي مثل کانت مي‌گويد که کار عقل عبور از ظواهر(فِنومِن ها) و رسيدن به وراي اين امور ظاهري (اشياء في نفسه «نُومِن ها») است. در مقابل، هيوم مي‌گويد عقل اصلا قدرت فهم ندارد. او بحث عقل ابزاري را مطرح کرد و امروزه اصل و اساس آنچه که به عنوان عقل در غرب مطرح است، به نظريه هيوم برمي‌گردد.
دکتر برنجکار در ادامه مباحث مربوط به عقل را به دو دسته اصلی تقسیم کرد و بیان کرد: مباحث وجود شناختي که به عقل به عنوان يک موجود نگاه مي کند و آن را مورد مداقّه قرار مي‌دهد. مانند: خلقت عقل، ماهيّت عقل، تجرّد عقل، نسبت عقل و نفس، عقول طولي و عرضي، درجات عقل، افزايش و کاهش عقل و …و مباحث معرفت شناختي که عقل را صاحب معرفت مي داند و در اعتبار داشتن يا نداشتن آن معرفت بحث مي کند، مانند: حجّيت عقل، مطابقت معرفت عقلي و واقعيت، ارتباط عقل و دين، ارتباط عقل و اخلاق، ارتباط عقل و علم و همين طور کارکردهاي عقل.
رئیس انجمن اسلامی کلام حوزه در ادامه پنج کارکرد برای عقل در کلام برشمرد و گفت: کارکرد نظری، عملی، ابزاری، استنباطی و دفاعی پنج کارکرد عقل در کلام هستند که از این پنج قسمت، سه تای آن به بحث استنباط مربوط است.
وی افزود: کارکرد نظری به هست‌ها و نیست‌ها ارتباط دارد، عقل عملی شناخت بایدها و نبایدها است که در علم کلام نقش ویژه‌ای دارد و گاهی نود درصد استدلال متکلمان به عقل عملی وابسته است؛ عقل ابزاری، عقلی است که برای تحقق اهداف دین برنامه‌ریزی می‌کند و عقل استنباطی نیز یعنی عقلی که به ما ابزار نمی‌دهد بلکه کمک می‌کند از منابع دیگر برای استدلال خود دلیل بیاوریم.
دکتر برنجکار در ادامه روايات راجع به عقل عملي را به چهار دسته تقسیم نمود و تصریح کرد: دسته ي اول احاديث، به طور کلي مي فرمايند که اعمال نيکو و فضائل اخلاقي از آثار عقل است، اما به چگونگي يا شکل آن اشاره اي ندارند. دسته‌ي دوم روايات، بيان مي کنند که خوبي ها و بدي ها توسط عقل فهميده مي‌شوند. دسته ي سوم، رواياتي است که مي فرمايند عقل دستور مي دهد. دسته‌ي چهارم رواياتي است که مي‌فرمايند اصلا عقل، خودِ عمل خوب است.
رئیس انجمن اسلامی کلام حوزه گفت: عقل ابزاری از قديم به آن عقل معاش در مقابل عقل معاد اطلاق مي کردند. اين عقل معاش، کاشف حقايق نظري و عملي نيست. نمي خواهد خدا را از نظم آسمان ها و زمين استنباط يا اجتهاد و اثبات نمايد.
وی مبناي عقل ابزاري از نگاه غرب را بر خلاف نظريه‌اي دانست که در روايات وارد شده است و بیان کرد: از ديدگاه هيوم عقل، نوکر شهوت است و بايد راهي براي رسيدن به خواسته هاي شهوت و هواي نفس پيدا کند. اما طبق احاديث، عقلِ ابزاري عقلي است که در خدمت عقل عملي و نظري باشد. يعني عقل نظري، خدا، پيامبر و دين را اثبات مي کند. عقل عملي هم ارزش ها را اثبات مي کند. عقل ابزاري راه رسيدن به آنچه را که عقل عملي و نظري گفته‌اند را پيدا مي‌کند.
دکتر برنجکار ادامه داد: لذا اگر عقل ابزاري، به تعبير فلسفي در طول آن دو عقل – البته با تعريف ديني - قرار بگيرد، عقل است، امّا اگر در مقابل آنها قرار بگيرد، شيطنت، نکري و شبيه عقل است.
رئیس انجمن اسلامی کلام حوزه با توجه به این اعتقاد که عقل و وحي، هيچ گاه در مقابل هم قرار نمي گيرند و عقل بما هو عقل هيچ گاه به خطا نمي رود گفت: اگر به فرض، عقل در مقابل وحي قرار گرفت، بايد دانست که آن عقل نيست. بلکه شبيه عقل است. وقتي ما از نور عقل استفاده کرديم امّا به جايي رسيديم که بر خلاف نصوص است، مطمئن باشيد که عقل با هواي نفس آميخته شده است.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان، آقای دکتر محمد حکیمی در مراسم هفته وحدت که با حضور اساتید،کارکنان، کلیه طلاب این مجموعه و طلاب جامعه المصطفی واحد خواهران در تاریخ1402/7/12  برگزار شد، در بحث از «نقش پیامبر اسلام(صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله) در وحدت اسلامی» مشترکات دینی را عامل وحدت بین شیعه و سنی برشمرد.

وی، با استناد به آیه 64 و 103 از سوره مبارکه آل عمران یکی از مهمترین دستورات خداوند را دستور به وحدت و نزدیک ترین مذهب و گروه به شیعیان را اهل سنت برشمرد و با استناد به کلام حضرت امام خمینی(رحمة‌الله‌علیه) بر «حفظ وحدت» تاکید کرد و گفت: با حفظ وحدت و یکپارچگی می‌توان بین شیعه و سنی همبستگی ایجاد کرد.

 استاد موسسه آموزش عالی حوزوی الزهرا(سلام‌الله‌علیها) گرگان، در بحث از ضرورت وحدت افزود: به حکم عقل و شرع؛ وحدت عامل قدرتمندی مسلمانان و یکی از معیارهای وحدت، وجود پیامبر گرامی اسلام(صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله) است.

 آقای دکتر حکیمی، با استناد به کلام امیرمومنان علی(علیه‌السلام) «وجود پیامبر(صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله) را سراسر خیر و باکرامت، بزرگواری و ارزشمندی» خواند و میلاد پیامبر اسلام(صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله) و امام صادق(علیه‌السلام) را خیر برای بشریت دانست «میلادَه خَیرُ…»

وی اضافه کرد: عامل اصلی وحدت قلوب در قرآن «حبل‌الله» است، حبل الله عبارت از؛ توحید، اسلام، قرآن، اعتقادات مشترک و وجود مقدس پیامبر اکرم(صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله) است.

استاد حوزه با استناد به روایتی از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌و‌علیه‌و‌آله) پیرامون وحدت اضافه کرد: «یَدالله‌ فوقَ جماعه» دست(قدرت) خداوند در وحدت مسلمانان است، همچنین وحدت رحمت و تفرقه عذاب و گرفتاری است «الجَماعَةُ رَحمَةٌ و الفُرقَةُ عَذابٌ».       

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(س) گرگان نشست علمی با عنوان گفتمان سازی جریان مقاومت در تاریخ1402/7/8 برگزار گردید.

در این نشست خانم ساوری طلبه سطح 4 رشته کلام اسلامی، ویژگی اصلی فراگفتمان انقلاب اسلامی را اسلام دانست و بیان کرد: فراگفتمان انقلاب اسلامی بدنبال اهدافی چون برقراری حکومت‌های عادل در جهان، مبارزه با استکبار، حمایت از آزادی‌خواهان و ملل تحت ستم، نفی سلطه و سلطه پذیری و فراهم سازی زمینه برای ظهور حکومت جهانی عدالت گستر حضرت مهدی عجل الله همواره می باشد.

پژوهشگر فعال این موسسه گفت: مقاومت، ذیل ابرگفتمانِ انقلاب اسلامی، مجموعه عناصر و مولفه‌هایی است که هویت و تعالی آن عزت است که مهم‌ترین نتیجه عزت اسلامی سلطه ستیزی و ایستادگی است.

 وی با توجه به آیه 145 سوره انفال و آیات دیگری از قرآن کریم ایستادگی در مقابل عناصر متخاصم را از مهم‌ترین مبانی فرهنگ راهبردی جمهوری اسلامی دانست.

خانم ساوری در ادامه بیان کرد: این گفتمان علاوه بر تجربه‌های تاریخی چون تحریم مسلمانان در شعب ابی طالب، در حقیقت ریشه در تجربه گام اول انقلاب اسلامی دارد.

پژوهشگر فعال این موسسه به نقش جنگ تحمیلی بعد از پیروزی انقلاب در شکل‌گیری اندیشه مقاومت اشاره نموده و بیان کرد: رژیم صدام حسین از طرف بسیاری از کشورهای منطقه و دو ابر قدرت شرق و غرب حمایت می‌شد و با نقض صریح حقوق بشردوستانه فشارهای اقتصادی سیاسی و نظامی گسترده‌ای علیه جمهوری اسلامی وارد کرد. در چنین شرایطی اندیشه مقاومت شکل گرفت.

وی داشتن روحیه بالا و پشتوانه تلاش‌های جنگی ایران را، در مفاهیم جهاد و شهادت نهفته دانست.

خانم ساوری در ادامه بیان کرد: با طرح موضوع فعالیت‌های هسته‌ای ایران، تحریم‌های بین‌المللی یک جانبه به تدریج گسترده‌تر شد به طوری که با ارجاع پرونده هسته‌ای ایران از سوی حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای امنیت، پنج قطعنامه پیاپی برای تحریم ایران تصویب شد و سپس اتحادیه اروپا نیز به تحریم ایران پرداخت که این فشارها باعث تقویت گفتمان مقاومت گردید. که این مقاومت برگرفته از متن قرآن و سنت رسول الله است.

پژوهشگر این موسسه با توجه به این مطلب که گفتمان مقاومت دارای سطوح مختلفی است و نباید آن را به یک راهبرد و سیاست منطقه‌ای جمهوری اسلامی تقلیل داد گفت: فهم سطوح گفتمان مقاومت مستلزم فهم نظام بین‌المللی سلطه است. درواقع نظام سلطه جهانی همواره کوشیده که انقلاب اسلامی را مهار و در صورت لزوم نابود بکند.

وی نظام بین المللی سلطه را مجموعه ترتیبات نظامی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و دیپلماتیکی دانست که پس از قرون وسطا طی چند قرن شکل گرفت.

خانم ساوری بیان کرد: نظام بین المللی سلطه با پشتوانه قدرت سخت خود به ویژه توان نظامی برای تثبیت و نهادینه کردن خود در عرصه‌های بین‌المللی نظامی و اقتصادی و فرهنگی رژیم‌هایی را ایجاد کرده است. که با توجه به بیانات رهبر انقلاب راه برون رفت از آن گفتمان مقاومت می باشد.

پژوهشگر این موسسه بر اساس آموزه‌های اصیل قرآن لا تُظلمون ولا تَظلمون گفت: ماهیت اسلام به عنوان دین توحیدی سلطه‌گری و سلطه پذیری را بر نمی‌تابد. گفتمان سازی مقاومت موجب برانگیختگی اذهان، اثرگذاری در افکار و بسیج آنها برای کنشگری در امر مقاومت می شود.

 وی عامل مهمی که در نشر فرهنگ مقاومت و ارزش‌های برآمده از آن در جامعه تاثیرگذار است و موجب تغییراتی در زندگی فرهنگی اجتماعی مردم به خصوص در بحبوحه جنگ تحمیلی می شود را گفتمان سازی مقاومت دانست و بیان کرد: بدون گفتمان سازی ارزش مقاومت در سطح باورها باقی می‌ماند و کمتر در سطح رفتار نمایان می‌شود.

خانم ساوری در ادامه گفت: این گفتمان اندیشه و معرفت دینی را در مردم، رشد می دهد. با رشد اندیشه دینی که همراه با احساس مسئولیت و تعهد است، عمل به وجود می‌آید و همان چیزی می‌شود که پیغمبران الهی دنبال آن بودند.

پژوهشگر فعال این موسسه در تعریف گفتمان سازی مقاومت گفت: مجموعه‌ای از باورهایی که با توجه به شرایط اجتماعی و در تعاملات انسانی در قالب مفاهیم و معانی نشانگر پایداری، عرضه و فراگیر شود و با تغییر در نگرش‌ها زمینه اجتماعی حضور، ایستادگی و بن‌بست شکنی و پیشتازی را فراهم ‌آورد و به عنوان یک ارزش گسترش پیدا کند.

وی ریشه های گفتمان مقاومت را ریشه‌های دینی یعنی بستر دینی که انقلاب اسلامی بر مبنای آن شکل گرفت و بستر و تجربه تاریخی دور و نزدیک؛ یعنی سنت و سیره و تاریخ اسلام و حتی تاریخ ایران دانست که این عوامل را علت موفقیت نظام اسلامی در برابر سلطه گران به شمار آورد.

خانم ساوری در ادامه بیان کرد: با توجه به دست نشاندگی و غربزدگی ایران در دو دوره پهلوی اول و دوم،  انقلاب اسلامی در اعتراض به این نظام بین‌المللی سلطه با رهبری حضرت امام خمینی ره ایجاد شد. که جامعه ایران به جامعه‌ای با هویت و دارای حرف نو تبدیل شد.

پژوهشگر این موسسه ادامه داد: پس از پایان جنگ تحمیلی نظام بین‌المللی سلطه برای اعمال مجدد سلطه بر ایران اقدام کرد، که رهبر انقلاب ذیل عناوینی چون تهاجم فرهنگی، شبیه خون فرهنگی، ناتوی فرهنگی، جنگ نرم و رخنه فرهنگی از آن تعبیر نمود و تاکید نمود.

وی یکی از عینی‌ترین وجوه گفتمان را عرصه اقتصادی دانست و گفت: در عرصه اقتصادی دشمن از ابزار تحریم و ابزار اجبار علیه ایران استفاده کرده است که ما را با چالش‌های درونی و بیرونی مواجه نموده است.

خانم ساوری گفت: در سطوح خارجی هم گفتمان مقاومت ابتدا در داخل کشور سپس در غرب آسیا بروز پیدا کرد، که بازتاب انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی ره و رهبر معظم انقلاب مدظله العالی با آن اهداف و آرمان‌ها و ایدئولوژی‌هایی که داشت صادر گشت.

پژوهشگر این موسسه وجود گروه‌های مقاومت انصارالله یمن، جهاد اسلامی در نوار غزه و حشد الشعبی عراق و گروه‌های مشابه در پاکستان و افغانستان را از واقعیت‌های اساسی در حساس‌ترین منطقه راهبردی دنیا دانستند که معادلات قدرت را متحول کرده‌اند.

وی در پایان گفت: طبق فرمایش رهبر انقلاب ما باید برای ایفای نقش در پدید آوردن نظم جدید، کشور را آماده کنیم برای اینکه نقش آفرینی کند، توجه به ظرفیت‌ها و توانایی‌ها بشود، نه فقط در داخل کشور در خارج هم ظرفیت و طرفدارانی داریم و باید از این‌ها استفاده کنیم.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهرا(س)، خانم لادن یونسی در نشست علمی با عنوان «مبانی قرآنی توحید در زیارت جامعه کبیره» که به مناسبت سالروز ولادت امام هادی(علیه‌السلام)، از سوی موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(سلام ­الله­ علیها) گرگان و با حضور کارکنان و طلاب برگزار شد، زیارت جامعه کبیره را مهم‌ترین اثر معرفتی رسیده از معصومین(علیهم‌السلام) دانست که به اعتقاد بسیاری از عالمان و حدیث شناسان از سند صحیح برخوردار است .

 وی پرداختن به توحید را مهم‌ترین ویژگی زیارت جامعه کبیره برشمرد و با استناد به فراز «والمخلصین فی توحید الله» از زیارت جامعه کبیره ادامه داد: ائمه اطهار(علیهم‌السلام) در توحید به درجه اخلاص دست یافته‌اند که در آن هیچ گونه ناخالصی وجود ندارد البته این خلوص در توحید، عام بوده و همه مراتب توحید از ذاتی تا صفاتی و افعالی و غیره را شامل می‌شود.

موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(سلام­الله­علیها) گرگان، مهم‌ترین اصل در دین داری را پذیرش کامل توحید باری تعالی برشمرد و ادامه داد: زیارت جامعه کبیره در توحید ذاتی و افعالی و مراتب آنها انطباق و هماهنگی کامل با قرآن کریم داشته که روح توحید بر همه عبارت‌های این زیارت حاکم است.

خانم یونسی اضافه کرد: در یک تقسیم بندی؛ توحید باری تعالی را می‌توان به دو بخش ذاتی و افعالی تقسیم نمود که توحید افعالی خود مراتبی را مانند توحید در خالقیت، ربوبیت، اطاعت و توحید در عبادت در برمی‌گیرد که به همه این مراتب در قرآن کریم و زیارت جامعه توجه شده است.

وی اضافه کرد: نخستین معنای توحید ذاتی؛ یگانگی و بی‌همتایی باری تعالی است که در آیات متعددی از قرآن کریم و نیز در زیارت جامعه بدان توجه شده، به گونه‌ای که برای خواندن این زیارت نخست باید به یگانگی و بی‌همتایی خداوند شهادت داد.

استاد حوزه با اشاره به عبارت «و من وحّده قبل عنکم» از زیارت جامعه کبیره خاطرنشان کرد: «هرکس خداوند را به یگانگی ستود، اعتقادش را از شما ستانده» بی شک آنان که در درک توحیدی به مقام مخلصین رسیده‌اند، بیشتر از هرکس دیگری شایستگی تبعیت و پیروی را در بیان معنای توحید دارند به همین دلیل است که از ائمه اطهار(علیهم‌السلام) در این زیارت با عنوان ارکان توحید یاد شده است «و ارکانا لتوحیده».

خانم یونسی توضیح داد: توحید افعالی نمود آشکاری در زیارت جامعه کبیره دارد به گونه ای که در تمام عبارات آن، خداوند اصل و محور همه امور معرفی شده است.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهرا(س)، خانم ربابه کابوسی در نشست علمی با موضوع « اخلاق ومعنویت در نهضت عاشورا» که از سوی موسسه آموزش عالی حوزوی الزهرا(سلام‌الله‌علیها) گرگان و در جمع عموم بانوان در موسسه قرآنی این موسسه به مناسبت  عزاداری سید و سالار شهیدان برگزار شد، واقعه عاشورا را بزرگترین و سازنده ترین درس‌ برای بشریت دانست.

وی افزود: عاشورا دارای دو روی سکه‌ی حماسه و اخلاق حسینی است که موجب ماندگاری این حماسه و باعث بهره بردن همه انسان‌ها از این واقعه شد.

 استاد موسسه آموزش عالی حوزوی الزهراء(سلام‌الله‌علیها) گرگان گفت: انحراف در همه ابعاد به ویژه انحطاط اخلاقی بعد از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) موجب بازگشت امت به گذشته تاریک خویش و رقم زدن واقعه تلخ عاشورا گردید و امام حسین(علیه‌السلام) برای احیای دین جدش( مکارم اخلاق ) قیام کرد.

وی اشاره کرد«انحطاط اخلاقی و اعتقادی مردم باعث شد حکومت بنی امیه مرتکب آن همه فجایع و ستم‌ها شود» ودر ادامه گفت : امام حسین(علیه‌السلام) در زمان خود با دو مشکل روبرو بود، مشکل اول با حکومتی که اساس آن بر ظلم، گناه و معصیت استوار بود و مشکل دوم با مردمی بود که گرفتاری‌ها و مشکلات اخلاقی داشتند.

خانم کابوسی در بحث از اخلاق و معنویت به مسئله «کرامت» پرداخت و خاطرنشان کرد: در بین اصول تربیتی و اخلاقی قیام امام حسین(علیه‌السلام) محوری‌ترین و مهم‌ترین اصل، اصل کرامت است، از میان ائمه معصومین(علیهم‌السلام) امام علی(علیه‌السلام) و امام حسین(علیه‌السلام) مصداق عینی کرامت بودند که شاید این تاکیدها مربوط به شرایط خاصی بوده که این دو بزرگوار در آن زمان زندگی می‌کردند و مردم در عصر آن دو امام(علیهم‌السلام) دنائت را به اوج رساندند.

مبلغ فعال این موسسه به نشانه‌های کرامت از دیدگاه امیرالمومنین(علیه‌السلام) پرداخت و اضافه کرد: اولین نشانه شخص کریم؛ بخشش و گذشت است، امام علی(علیه‌السلام) دراین باره می فرمایند: «المبادره الی العفو من اخلاق الکرام»« سبقت در عفو و گذشت از اخلاق بزرگواران است» و در جای دیگر فرمودند: «الکریم اذا قدرصفح»  «کریم هرگاه قدرت پیدا کند، گذشت می‌کند».

وی؛ احسان بدون منت، قدردانی در برابر کار اندک، عدم توقع پاداش، اجابت درخواست دیگران، عدم توقع در وقت نیاز و استقامت و پایداری را از دیگر نشانه های کرامت برشمرد و توضیح داد: براساس روایات متعدد از ائمه معصومین(علیهم‌السلام) «سختی‌ها و مصائب در نفس کریم تاثیر نمی‌کند» و انسان کریم دارای روح مستحکمی است که در برابر حوادث ناگوار قامت خم نمی‌کند و در راه رسیدن به هدف متزلزل نمی‌شود.

به گزارش معاونت پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوی الزهرا سلام الله علیها گرگان نشست علمی با عنوان تجلی آیات قرآن کریم درسیره امام جواد علیه السلام در تاریخ1402/03/29 در این مجموعه برگزار گردید.

 در این نشست علمی مریم علیجانی به بیان توضیحاتی در این موضوع پرداخت و گفت: اهمیت و ضرورت بحث در این موضوع به خاطر این است که آسیب های اخلاقی زیادی در جامعه کنونی مشاهده می شود که با توجه به حدیث ثقلین با تمسک به قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام می توان به درمان این آسیب‌ها و مشکلات روحی و روانی در جامعه پرداخت.

 با توجه به اینکه قرآن کریم و اهل بیت علیهم السلام همراه همیشگی همدیگر تا روز قیامت می باشند می توان دریافت که از سیره اهل بیت علیهم السلام برای یاری گرفتن و درس گرفتن در زندگی می توان استفاده کرد.

باید توجه داشت که اهل بیت علیهم السلام خود نیز به قرآن کریم و تمسک به آن نیاز دارند چون آنها نیز در این جهان مکلف هستند و باید تحت هدایت قرآن کریم واقع شوند و لازم است که آیات قرآن کریم را در وجودشان با به عمل به آن، تجلی دهند.

مشخصه اصلی امام نهم علیه السلام که نشان دهنده این موضوع است و قرآن کریم در زندگی و شخصیت ایشان تجلی کرده است همین القاب ایشان می باشد که ایشان به لقب تقی ملقب داده شده اند. تقی صفت مشبهه و به معنی شدت تقوا و پرهیزگاری می باشد. این کلمه در مورد حضرت یحیی در قرآن کریم به کار برده شده است آیه ۱۳ سوره مریم .

وی گفت: در تعریف حقیقت تقوا می توان گفت: تقوا درجات و مراتبی دارد که مرتبه عالی آن عبارت هست از خویشتن داری در برابر آنچه قلب آدمی را به خود مشغول می سازد و از حق منصرف می‌کند و از طرف دیگر تقوا در هر کاری مناسب با خود آن کار است. مثلاً تقوی در زراعت حفظ آن زراعت از آفات زراعتی است. تقوا در علم این است که با عجب علم را خراب نکنیم. تقوا در انفاق این است که با منت آن را بی ارزش نکنیم. تقوا در دین هم اجتناب از اموری است که موجب زیان دین و سبب عقوبت دنیا و آخرت و محروم شدن از فیوضات و درجات دنیوی و آخری می گردد.

 باید توجه داشت که چه چیزی باعث شد که امام جواد علیه السلام به تقی به عنوان یک فرد متقی و دارای تقوای شدید معروف گردد و اینکه چه آسیبی می توانست در آن زمان وارد شود که امام جواد علیه السلام با امامت خود و تقوی خود از آن آسیب جلوگیری کرد .در بررسی دوران امامت امام جواد جواد علیه السلام متوجه می‌شویم که امام در کودکی به امامت رسیده بود و وجود فرقه ها و نحله های کلامی مختلف و تشتت آرا و مکاتب مختلف، نیاز به برخورد معقولانه و به دور از برخورد و حساسیت داشت. چون بسیاری از کتب یونانی و ایرانی به عربی ترجمه شده بود و علوم زیادی از قبل آن بین مردم منتشر شده بود و اگر امام تقوا پیشه نمی کرد حفظ تشیع و پیشبرد اهداف شیعه و امامان معصوم علیه السلام که بر سر آن جان داده بودند از بین می رفت.

تعریف امام از تقوا در سخنی از ایشان این است که می فرماید: با هواهای نفسانی مخالفت کن و بدان که هیچگاه از دیدگاه خداوند پنهان و مخفی نخواهی ماند. پس مواظب باش که در چه حالتی خواهی بود. این توصیف امام از تقوا بیانگر حقیقت تقوا است چون صفتی است که با تمامی مراتب ایمان جمع می شود و در پرتو آن مقامات ایمانی همچون احسان و بخشندگی، رفق و مدارا، صبر و حلم و عزت نفس و دیگر فضایل انسانی حاصل می شود.

در بررسی سیره امام جواد علیه السلام در تمسک ایشان به قرآن کریم، تقوی ای که ایشان پیش گرفتند تا حدی که به تقی معروف شدند، مدارا و رفق و صبر و بردباری بود که در مواجهه با مسائل مختلف جامعه آن روز بود. در تعریف مدارا می توانیم آسان گیری و بردباری برخاسته از رحمت و بصیرتی نورانی را بیان کنیم و از لوازم اصلی و مهم و اساسی مدارا نفی نفرت و تاکید بر تعریف و الفت گرفتن است . در روابط اجتماعی اگر رفق و مدارا حکومت نکند نفرت ظهور می کند تبدیل کینه ها و دشمنی ها به محبت و دوستی، محبوبیت، و جذب افراد به دین از آثار اجتماعی مدارا است.

رفتار امام در دوران مامون و معتصم اینگونه بود. با توجه به این که تقوا در هر کاری مناسب با خود آن کار است، امام مدارا را پیش گرفته بودند. امام علیه السلام در تعریف دیگری در مورد تقوا می فرمایند: هر کسی بی نیازی خویش را از خداوند بخواهد مردم محتاج او خواهند شد و هر که تقوای الهی داشته باشد محبوب مردم گردد هرچند آنان نخواهند. با توجه به این تعریف که تقوا در هر کاری مناسب با خود آن است شیوه مدیریتی امام جواد علیه السلام در دوران امامت مبتنی بر رفق و مدارا با خلفای عباسی جهت پیشبرد و حفظ تشیع بود. ما در زندگی امام جواد علیه السلام یکی از صفات بارز ای که شاهد آن هستیم مدارا در زندگی با ام الفضل بود در صورتی‌که ام الفضل دختر مامون بود و مامون هم قاتل امام رضا علیه السلام بود اما امام جواد علیه السلام به خاطر حفظ شیعه و آرمان های تشیع  مخالفت با این امر نکرد و در این قضیه مدارا را پیش گرفت در صورتی که به طور حتم مورد سوال مردم آن زمان قرار می گرفت. ولی از آنجایی که امام می فرماید هر که تقوای الهی داشته باشد محبوب مردم می گردد هرچند آنان نخواهند ایشان با مدارا ای که پیش گرفت با حفظ تشیع توانست این امر را به سلامت به مقصد برساند و تشیع واقعی را از آسیب مصون بدارد.

در تعریف دیگری که امام علیه السلام از تقوی دارند که می فرمایند: خداوند متعال انسان را به واسطه تقوا از حوادثی که عقلش نجات از آن را بعید می داند حفظ می کند و به سبب تقوا آنچه را که نمی بیند و نسبت به آن ناآگاه است آگاه می‌کند. با توجه به این تعریف از تقوا که امام جواد علیه السلام بیان می فرمایند، ما باز هم در زندگی ایشان در مواجهه ایشان با علما و دانشمندان عصر خصوصاً علمای عامه و اهل سنت متوجه می شویم که ایشان حتی در مناظرات به گونه‌ای عمل می‌کرد که دستگاه خلافت و دانشمندان اهل سنت تحریک نشوند و با تکیه بر قرآن و علم و دانش خویش به سوالات آنان پاسخ می دادند و از این طریق با در نظرگرفتن هجمه زیادی که به تشیع در آن زمان وارد می شد و تصور بر این بود که شاید از راه صحیح اهل بیت و شیعه واقعی اثری باقی نماند توانستند اسلام حقیقی و شیعه را از خطر حفظ نمایند.

بنابراین تجلی آیات در زندگی حضرت امام جواد علیه السلام در القاب ایشان کاملاً مشخص است و ایشان با توجه به به همراه بودن همیشگی شان با قرآن کریم و تمسک به قرآن کریم درس های بسیار زیاد را برای ما ما به ارمغان آوردند.